Зубайдат Шябанова
Саб ражари йиз чвуччвухъди сюгьбат гъабхурайиган, дугъу узуз, аьхиримжи вахтари дуланажагъдин аьдати уьмриътIан, рякъяриъ инсанарин арайиъ гъалмагълар ва гьюжатар артухъ шулайиваликан гъапнийи. Дугъан гафарихъди рази дархьиди гъузуз шулдар. Хайлин йисари машин хъапIбан тажруба айи инсанаринра бязи вахтари ихь рякъяриъ кIван архаинвал ва рюгьнан сикинвал дубгру.
«Рякъяриъ гъалмагълар артухъ хьувалин мяна фтиъ аш, аьгъянуз?» – гьерхра гъардши. Йиз фикриан, рякъяриъ шулайи гьюжатарин себебар гьялак’валиъ, дагъустанлуйирин убхьру хасиятнаъ, рякъярин къайдйир дюрюрхрайивалиъ а. Социалин сетариан, интернетдиан рябкъюрайиганси, бицIи гьюжатар аьхю кчIихбариз илтIикIурайи дюшюшаринра шагьидар шулахьа. Хъа, гьяйиф, фагьумсуз гьяракатарихъан, дявикарвалин хасиятнахъан, рякъюн къайда дюрюбхди машин гьялак апIувалихъан тувру кьимат лап аьхюб шула, бязи вахтари – варитIанна багьалуб: уьмур… Хъа гъалабулугъ кипрайи сабсана вакьиа а. Аьхиримжи йисари ихь рякъяриин инсанар йихувалар артухъ шулайивалихьна, рякъярин гъагъи дюшюшарихьна, аварйирихьна, гьяйифки, аьдати аьгьвалатнахьнаси вердиш шулахьа.
Улихьна йигъари РД-йин транспортдин ва рякъярин мяишатдин министерствойи республикайин машинарин рякъяриъ 2024-пи йисан сабпи гьацIаъ гъахьи аварйирин дюшюшарин натижйир гъивну. Жикъиди кIуруш, улихьна йисарин гьисабарихъди тевиш, аьгьвалат дици писуб дар.
Министерствойин мялуматариинди, «Дагестанавтодор» ГКУ-йин дахилнаъ айи рякъяриин цци йирхьуб вазлин арайиъ 215 авария гъабхьну. Думу дюшюшариъ 49 кас гъийихну (гъубшу йисантIан 13% исина), 296 касдиз зийнар гъахьну (8% цIибди).
Вушра, месэла учIрударикан саб вуди гъубзра. Республикайин Госавтоинспекцияйи гьар гьяфтайи, гьар йигъан туврайи сводкйири юкIв сикин шуз гъитрадар. Мисалназ, гъубшу гьяфтайиъ Дагъустандин рякъяриъ 21 авария гъабхьну. Натижайиъ 4 кас гъийихну, гьадрарин гьисабнаъ сар бицIирра айи. Хъа зийнар гъахьи 32 касдикан 8 бицIидар ву. Дурар вари больницйириъ ахьну.
Ургуд йигъандин арайиъ – 4 кас уьмур… Аьхю пай дюшюшариъ инсанари жвуван уьмур жвуву хатIайикк ккипра. ВаритIан гъамлуб ва пашмануб – аьхюдарин фагьумсузвалин натижайиъ бицIидар йихура…
ГАИ-йин гъуллугъчйири республикайин агьалйирикан ва хяларикан рякъярин къайдйир уьрхюб нубатнан ражари ккун апIура. Рякъярин къайдйир ва культура уьбхювал машиндин рулихъ хъайидаринси, яягъди рякъярилан улдучIвурайи ватандашаринра кIваин дапIну ккунду. Фицики хатIайикк ккахъувалин тахсиркар кьюбиб терефарианра хьуб мумкин ву. Светофорин уьру акв кабхьнади, вая лазим дару йишвлан рякъярилан инсанар улдучIвурайи вахтна гъахьи аварйирин дюшюшарра хайлиндар а. Му дюшюшариъ тахсиркрар ихтияр адру йишвлан рякълан улдучIвурайидар шула. Бязи инсанарин, рякълан улдучIвурайи вахтна, машин гъюраш-гъюрадарш лигуз гьархра. Мисал вуди саб дюшюш ктибтурза: 2024-пи йисан 5-пи июли хябяхъган 11-диз 20 дакьикьа ккамиди Гъяякент райондиъ «Кавказ» машинарин рякълан тяйин дапIнадру йишвлан улдучIвурайи вахтна Хив райондиан вуйи (43 йисаъ айи) жви машиндикк кахъну. Машин хъапIрайир Гъяякент райондин вакил (яшар 60 йис дубхьнайир) вуйи. Натижайиъ Хив жви аварияйиъ гъахьи зийнариан медицинайин тяди кюмек тувру машиндиъ больницайиз хъуркьайиз кечмиш гъахьну. Му дюшюшдин гьякьнаан къарар адабгъуз материал уч дапIна.
Гьяйифки, гьаму жюрейин дюшюшар кми-кмиди шула. Рякъяриъ яягъди лицурайидарикан бязидар чпира жавабдарвал дубхну ккунивалин гъавриъ адар.
Машин хъапIрайидарира кIваинди гъибтну ккунду: рякъяриъ хатIасузвал тямин апIури, ухьу, жвуванси, жарадарин уьмурра уьбхюз мумкинвал абгурахьа. Рякъюн гьяракатну хатIайихъна хруваликан магьарханай. Учвуз гьарсаб дакьикьайи ичв багъри инсанар хулаъ ккилигура. Гьялак духьну зат хъудруркьайиз хьуб-йицIуб дакьикьа кьанди гъюб ужи ву.
