Наргиз Гюлечова
Туризм артмиш шулайи Урусатдин кIакIначи регионарин арайиъ аьхиримжи йисари Дагъустан Республикара а. Дагъустан табиаьтдин девлетарихъди машгьур вуйи регион ву. Уччвудар дагъларси, республикайиъ ужуб мани гьюлра а, ва дидик июндин вазлиан сентябрин аьхиризкьан жикIуз шулу.
Республикайиз гъюрайи туристарин кьадар йислан-йисаз артухъ шулашра, ухьухь, Краснодар крайиъси ва Крым республикайиъси, заан дережайин инфраструктурайихъди тямин дапIнайи курортар адар. Му камивал арайиан адабгъбан бадали, Дербент ва Мягьячгъала шагьрарин арайиъ, Гъяякент райондин жилариин, Каспий гьюлин гъирагъдихъ, 6 километрин манзил айи туризмдин кластер тешкил апIуз гъюгъна. Думу Урусатдин Президент Владимир Путиндин табшуругъниинди юрутмиш апIурайи проект ву. Му кластер гьязур хьпан кьяляхъ, кьюрд-хьад дарпиди республикайиз гъюру туристарин кьадар зат кам хьибдар.
Ццийин йисан эвеларианмина 1-пи ноябриз вуйи гьисабариинди, Дагъустан Республикайиз 1 миллионна 700 агъзур туристар гъафну. Му кьадар сачдин гьаму вахтнан улупбарихъди тевиган, 5% артухъ дубхьна, хабар тувра республикайин туризмдинна халкьдин сяняаьткарваларин министерствойиан.
Дупну ккундуки, туристарин кьадар артухъ шулайивализ лигну, му циркил дурумлуди артмиш апIбан бадали, республикайин Правительствойи ва тялукь министерствойи хайлин зегьмет зигура. Мисал вуди гъадагъиш, 2023-пи йисан РД-йин Правительствойина «НСПК» АО-йи (Национальная система платёжных карт) сатIиди ляхин апIбан гьякьнаан вуйи йикьрарин дахилнаъди, ихь уьлкейиъ сабпиб вуди «Дагъустан Республикайин туристарин карта» проект уьмриз кючюрмиш апIуз хъюгъну. Дидиъ «МИР» карта айидарихьан иштирак хьуз шулу. Туризмдин цирклиъ харж гъапIу пул гьадму картайихъан тувбиинди, дурарихьна чпи харж гъапIу дакьатарин 20% кьяляхъ гъюру.
Гьамусяаьт му проектдиъди 6 турфирмайи ляхин апIура, хъанара 10 туризмдин тешкилатарра дидик кучIвуз кка.
Проект республикайиъ юрутмиш апIбиинди, артмиш шулайи туризм «сирниккан» ккадабгъузра кюмек шула, фицики му цирклиан бюждетдиз гъюрайи налогарин кьадарра мидиз улихьна йисаритIан артухъ дубхьна.
Гьял дапIну ккуни месэлйир гизаф имишра, Дагъустан кьабул дубхьнайи туристарин кьадар рябкъю-рябкъюри артухъ шула. Чвлин вазарира ухьухьна хайлин туристар гъюра. Гьаму фаслиъ Дагъустандиз варитIан гизаф туристар Санкт-Петербург шагьриан гъюра, ва дурари асас вуди гъадагъурайидар 4 йигъаз вуйи турар ву.
Санкт-Петербургдиан вуйи туристарикан гаф-чIал апIури, сар таниш вуйи риш кIваин гъахьнийиз. Думу гьамусяаьт Каспийскдиъ йиз гъуншиди яшамиш шула. Санкт-Петербургдиъ чвлин вазари гьава аьхъюб вуйивализ лигну, Наталья 4 йисан хъади-хъади Дагъустандиз гъюри гъахьну. Аьхиримжи ражари гъафир, думу, Дагъустандиз гьаргандиз удучIвну гъюз кIури, кьаст дапIну гъушну. Магьа цци, июндин вазли, чан кьюр бицIи шубарра хъади, Наталья Дагъустандиз кюч гъахьну.
«Сабпи ражари Дагъу-стандиз гъафиган, сарун узу гьаммишан мина туристси гъюрза кIури, фикир гъапIнийза. Гьар йисан гьаци гъюрира гъахьунза. Сад йисан хьадукран вазарира, чвнура гъафнийза. Зат кьяляхъ гъягъюз ккундайзуз. Хъа йиз бицIидар Санкт-Петербургдиъ мектебдиз гъягъюрайидар вуди хьпаз лигну, душну дурарин мялимаризра дупну, шубарин адашра гъаврикк ккаъну, Дагъустандиз удучIвну гъюз чара гъапIза. Гъи узуз Наталья ваъ, гъяркъдари Мар’ям кIуразуз. Гьятта апIурайи гафарра ушвниан дагъустанлуйирин нугъатниинди удучIвурайиз, хиял апIин узу мушваъ бабкан гъахьну…
Му регион гизаф кьабулди вузуз, хъа гьяйифки, ляхин абгуз цIиб читинди ву, ва туврайи маважибра бицIиб ву. Ялгъуз саб гьамдиъ а читинвал…», – аьлава гъапIну Натальяйи.
Дагъустандиз удучIвну гъафи сабпи йигъан му кас вари гъуншйирихъди таниш гъахьнийи. Саки гьацI йисандин арайиъ дугъу дагълу уьлкейин халкьарин хурагар апIузра дудубгъна. Натальяйин гафариинди, чавси, сифте туристси гъюри, хъа Дагъустандин агьалйир гъахьи Санкт-Петербурдиан вуйи касар гъи мушваъ гизаф а.
Белки, жара йишварианра Дагъустандиъ гъуздар хъанара ашул?!
