Наргиз Гюлечова
12-пи мартди, Дагъустан Республикайин Правительствойин председатель Аьбдулмуслим Аьбдулмуслимовра иштирак духьну, региондин гъулан мяишатдин ва ипIру-убхъру сурсатарин министерствойин 2023-пи йисандин натижйириз бахш дапIнайи яркьу серенжем кIули гъубшну.
Серенжем ачмиш апIури Аьбдулмуслим Аьбдулмуслимовди къайд гъапIганси, Дагъустандиъ малдарвалин ва набататчивалин цирклариъ гьаму деврин технологйир ишлетмиш апIури, гъулан мяишатдин сурсатар тамамди гьясил апIбак федеральный центри аьхю умуд кивна. Дугъан гафариинди, совет вахтаритIан гъийин йигъан республикайиъ гьясил апIурайи гъулан мяишатдин сурсатарин кьадар хайлин артухъ дубхьна.
Мисал вуди гъадабгъиш, 2023-пи йисан республикайиъ ккадабцIу дюгдин кьадар 156 агъзур тонна ву. Урусатдин регионарикан дюгю гьясил апIбаан ихь республика 2-пи йишв’ин ал. Гьаму кьадар дюгдин бегьер республикайин тарихдиъ сабпи ражари ккадабцIнайиб ву.
Чан улбхбаъ Аьбдулмуслим Аьбдулмуслимовди мейвйир гьясил апIбан гьякьнаанра мялуматар тувнийи. Дугъу къайд гъапIганси, ккудубшу йисан республикайиъ 41 агъзур гектар хутIлариъ мейвйир дурзну, ккадабцIу бегьернан кьадар 1 млн 528 агъзур тонна гъабхьну. Янаки му кьадар 2022-пи йисантIан 138% за дубхьна. Цирклиан рякъюрайи йисандин натижйириинди, Дагъустан Республика, Астрахан областдин кьяляхъ, кьюбпи йишв’ин ал.
Гьаддихъди сабси, премьер-министри ккудубшу йисан республикайиъ уч гъапIу картфарин кьадар 366 агъзур тонна вуйиваликан ва гьацира йимишарин цирклин натижйирикан гъапнийи. Дугъан мялуматариинди, ккудубшу йисан уч гъапIу йимишарин бегьер 220,2 агъзур тонна гъабхьну. му кьадар 2022-пи йисахъди тевиган, 10% артухъ гъабхьну.
«2023-пи йисан Дагъустандиъ 1518 гектарин багъариъ гъелемар итну, гьадму гьисабнаъди 1260 гектариъ хифаринна аьмлюхъярин. 244 гектариъ итдар гилар айи гизаф бегьер хру багълар ву.
Мидланра гъайри, 182 гектарин хутIлариъ бамбагра гъубзну.
Пуз ккундузузки, сач республикайиъ зат ишлетмиш дарапIди дахьнайи хутIларикан 4070 гектар хутIлариъ, мелиорацияйин серенжемар гъахбиинди, изан апIуз гъабхьну.
Гьаму ляхнар апIбаъ републикайин улихь-кIулихь хьайидари ва муниципалитетарин главйири кюмек апIури, ихь нежбрари лап аьхю зегьмет зигура», – гъапну Аьбдулмуслим Аьбдулмуслимовди.
Серенжемдиъ Дагъустандин гъулан мяишатдин ва ипIру-убхъру сурсатарин министр Мухтарбий Аджековди доклад гъурхнийи. Дугъан докладдиан мялум гъабхьиганси, ккудубшу йисан региондин гъулан мияшатдиз жюрбежюр йишвариан кюмек вуди 5 миллиард манат тувну.
«Гьадму 5 миллиард манатдин дакьатар, гъулан мяишат артмиш апIбан федеральный жюрбежюр программйириъ Дагъустан аьшкьниинди иштирак шули, грантар вая субсидйир жюрейиинди тувдар ву. Думу дакьатар вари 100% ляхниъ ишлетмиш гъапIну.
Ккудубшу йисандин натижйириинди, 1 миллиардна 100 миллион манат харж дапIну, гъулан мяишатдиз лазим шлу 449 аьдад техникара масу гъадабгъна. Гьаци вушра, гьадму кьадартIан артухъ хъанара масу гъадагъну ккунди ими», – гъапну министри.
Чан доклад давам апIури, Аджаковди гъулан мяишатдин гьарсаб цирклиъ гъахьи натижйирин жа-жаради мялуматар тувну.
Багъманчивалин циркликан улхури, Мухтарбий Аджековди къайд гъапIганси, йимишарин бегьер уч апIбаан регионарин арайиъ Дагъустан 3-пи йишв’ин ал.
«Йимишарин ужуб бегьер хьпаъ багъманчивалин цирклиз апIурайи кюмекнура аьхю роль уйнамиш гъапIну. Ккудубшу йисан циркил артмиш апIбаъ 406 миллиард манат харж гъапIну. Янаки гьамусяаьт республикайиъ лап аьхю инвестицйирин проектар уьмриз кечирмиш апIура. Асас вуди думу дакьатар гьадина харж шулайидар ву.
Гьамусяаьт циркил яркьу апIуз Буйнагъск, Табасаран ва Гъяйтагъ районариз хайлин мумкинвалар а. Думу районарихъди цци ляхин гъабхидича.
Гьар йисан республикайин багълариъ кивуз 1 миллионна 200 агъзур гъелемар лазим ву. Гьаддиз ккудубшу йисан Дагъустандин гъелемарин питомникарихьан сертификат айи 1 миллионна 300 агъзур гъелемар гьязур апIуз удукьну», – мялум гъапIну министри.
Къайд дапIну ккундуки, малдарвалин цирклианра Дагъустан кIакIначи регион ву. Айи мялуматариинди, гьамусяаьт республикайиъ саки 5 миллион кIул чарвйир ва миллионтIан артухъ аьхю малар а. Дагъустан Республика 1991-пи йисхъанмина гъийин йигъазкьан малдарвалин цирклиъ айи ужудар дигиш’валар уьрхюз гъахьи регионарикан саб ву. Цирклиъ рякъюрайи хъуркьувалар асас вуди чарвйирин артмиш’валиинди ву. Гьаци вуйиган, ихь чарвйирин йикк – авазнан бренд дубхьна. Гъи республикайиъ 40 агъзур тонна чарвайин йикк гьясил апIура. Гьаддикан 15 агъзур тоннатIан артухъ Урусатдин регионариз ва хайлин кьадар экспортдизра гьапIра.
Серенжемдиъ гъулан мяишатдихъди аьлакьалу вуди ляхин апIурайи хайлин касари циркил арт-миш апIбаан чпин фикрарра ачухъ гъапIнийи. Правительствойиан дуфнайи хялариз айи суаларра тувбан кьяляхъ, йисандин натижйириз бахш дапIнайи коллегия аьхирихъна гъюри, цирклиъ ужудар хъуркьувалар улупу зегьметкешар грамотйириинди лишанлу гъапIну.
