Мейлан Нежефов
Хьадукар улубкьубси, дигиш шулайи гьавйирихъди инсанарра,чIурдин бязи нахшрарра, ничхрарра, кIулди табиаьтра фурслуди уягъ шулу.
Улихьна йисари ва гьамус хьадукар гъюбахъди аьлакьалу ляхнар-карарикан, гвачIин-хябяхънакан чпин фикрар ачухъ апIуб ккун апIури, узу Хив райондин гъуларин агъсакъларихьна илтIикIнийза.
Май Исмяилова, Асккан Яракк гъулан агьали, 69 йис: «Гьамусси дарди ич вахтари дишагьлийири хьадукар улубкьайиз йигъар ккимиди, йишвнура даърахди, кимбу ражар алацIну, дуркьаригъ гъяйиб гъядабтIуз гъизгъин ляхин апIуйча. Гьаз гъапиш, хьадукранган багълар-бистнариъ жиларизсиб ляхин-кар дишагьлийиризра айи. Хъа гъийин девриъ дициб нежбервалин аьшкь айи хизанар гьар гъулаъ заан кIул йицIуб имидуш. Жвуван багъ-бахчайин марццшин дапIну, гъужайихъди ва веледарихъди бир йивру йишвариз бир йивури, кьук гъабхру йишварихьна кьукар гъахури, думу дарабгъну жилихьди тартиб апIуйи. ДарапIиш, жара йишвлан жвуван хлиз аьбаси гъюру йишв адайи. Хъа думуган гьар хизандиъ 7-10 велед айи. Мициб мадар дархьиш, фургъанди ипIуз ва алабхьуз удукьурдайи. Гъи айи кьюр веледдиз гьюкуматди чан терефнаан думу ликриин дапIну, эвленмиш хьайизкьан уьрхюз вари чарйир агура. Мид’ин бахил духьну адарза гьа. Гьамрарра жвуван веледариндар ву. Вушра гьарган гьамци гъубзнийиш, баладайи, кIураза. Ич гьаци аьхю хизанарин хьадукран удучIвнайи таза варжйир-хачарира ихь халкьдин милли хурагар гьязур апIбаъ саб хайлин мадар шули, хил бисуйич. Валлагьи, гъира гьацдар чIиргънин шврар гьязур апIураза. Кахьну кьюб кинцIра, гъеебццу йиккра, ебчну кьялчIву шидра, алдатну хюндин ччимра. Амма худлар-гудларин дидихьна вуйи иштагь жараб ву. Гьяйиф».
Аьбдуллагь Маллаев, Мажвгул гъулан агъсакъал, 89 йис: «Яшариз дилигди гъира кмиди хилариъ гъадабгъу лапатка, екIв, дурхин вая дергес тап кьюрдуз йиз хилариан удучIвурадар. Баяр-шубари мапIан-мабхьан кIу-рашра, узхьан му дарди гъузуз шуладар. Малдарвалин хасият йиз жандин ифдин табарик кайиб вуйиз. Аьгъязуз ва учвузра ашкар апIураза: гьамциб ужуб яшнахъна узу гъюбан сирра гьадму малдарвалин хасиятнаъ а. Узхьан гьаци кьасухъдира, сад йигъанкьан гьамшвахь хьайиб гьатинди, гьатшвахь хьайиб гьаминди дарапIди аьгь апIуз шулдарзухьан. ДарапIиш, гьадму йигъан ктIерццурузу. Гьелбетда, думугандин лихубна гьамусдин лихуб саб дар. Думуган гьар хизандиъ жут йицар шуйи. Гьадму йицарихъди хутIлариз, мярхяриин гъул иливну, пейин гъабхуйи, мярхяриъди гьар’ан гакIвлар хуйи, йицар дурциз ккитIну изан апIуйи. Гьадрар вари йиз гъюнариинра фукьан вушра алахьну. Жараб фукIара дарш, гъи саб ихь гъулаъ къабдилан зиина узу дивнайи хулар а. Агьалйирин мадар гьациб вуйи. Хъа гъи заманайи вари жараси илтIибкIну. Инсанарин яшайишра жараб гъабхьну, ва узу кIурайибра сарун ихь халкьдин тарихдиз гъубшну».
Аьшурбег Аьшуров, Ляхла гъулан агьали, 77 йис: «Ав, хьадукар улубкьнашра, ихь абйири кIуруганси, ухьухь аьхълушнарра давам хьуб мумкин ву. Гьаддиз гьеле халкьдира саб артухъ мал-кIул чIат-чIурдиз адапIнура адар. Амма думу вахтаринубсиб учIвру аяз, гъалин йифар ухьухь гьамус кьюрднукьан шули амдар. Хъа хьадукран ляхнар-карарикан гъулхиш, ухьуз сад йигъра гьубкIдар. Дугъриданра, ихь халкьдин цIиб улихьна ва гьамусдин хьадукрахьна вуйи лигуб фикри гъадабгъиш, жа-жара саягъарин шиклар ву. Гъийин заманайиси дарди, думугандин лихбан саягънан башкъара жараб вуйи. Сигьринган даттли уьъйир йивру вахтна багълар-бахчйириз гъушдар, хябяхъган гьадму даттар гъурдиъ дусайиз, зегьметниин аьшкьлу духьну лихури гъузуйи. Фу уву гъубзиш, гьадму ккадабцIну ккуни вахт вуйи сарун. Вари мяна гьамдиъ адаринхъа?! Гьаци вуйиганси, жвуван хилариинди гъапIуб кIваз рягьятди, хушди ипIури, алабхьури ва ишлетмиш апIури, элугълийирин бедендиъ ужуб сагъламвалра ади гъабхьну. Хъа гъи саб артухъ бизар дарди вари ашра, сагъламвал саризра адар».
