Наргиз Гюлечова
Цци республикайиз гъюру туристарин кьадар улихь йисаритIан хайлин артухъ хьуб мумкин ву, фицики хьадан вахтна КIару гьюлин гъирагъдихъна варитIан гизаф туристар гъягъюрайи Сочийин курортариз гъягъру хяларин кьадар цци лап кам хьибди.
КIваин апIурача, 2024-пи йисан декабрин вазли 9,2 агъзур тоннайин мазут гъабхурайи кьюб аьхю гимйир ккадакну, вари мазут гьюлиз удубзну. Натижайиъ Анапайихьан Евпаторияйизкьан гьюлин гъирагъ мазутди кабцIну. Му гъагъи аьгьвалат арайиз дуфну 4 ваз гъубшнушра, гьелелиг гьюл ва дидин гъирагъар марцц апIуз удукьурадар.
Гьаддиз Урусатдин регионариан вуйи туристари чпин отпуск Дагъустандиъ гьапIуз планламиш апIура. Дурар гъяйиз ккилигури, республикайиъ ккимидитIан гьязурлугвалин ляхнар кIули гъягъюра.
Улихьна йигъари му месэлайин гьякьнаан республикайин Главайин регьберваликкди заседаниера гъабхьну. Душваъ Сергей Меликовди къайд гъапIганси, ккудубшу йисан Дагъустандиз саки 2 миллиондихьнакьан туристар гъафну, хъа гьамусдихъантина гъюру туристарин кьадар хъанара артухъ хьпан бадали, республикайин ад за апIбиин ляхин дубхну ккунду.
Туристарин кьадар артухъ апIбахъди сабси, дурарин хатIасузвал уьбхбан ляхинра фикриъ гъибтуб чарасуз ву. Гьадму гьисабнаъди туристар гъюгъюрайи объектарихьна вуйи рякъярра къайдайиз духну ккунду.
Республикайин туризмдинна халкьарин сяняаьткарваларин министерствойиан тувнайи мялуматариинди, ккудубшу йисан республикайиъ гостиницйирин ва хялар кьабул апIру кюгьне хуларин кьадар хайлин артухъ гъабхьну. Хялар дергру нумрйириинди гьисаб апIури гъабхьиш, гьамусяаьт ихь региондиъ 12,3 агъзуриинакьан инсанариз йишвазди гъузру нумрйир а. Му кьадар нумрйир айивал бизнес сирниккан ккадабгъиинди ашкар гъабхьиб ву.
РД-йин туризмдинна халкьарин сяняаьткарваларин министр Эмин Мердановдин гафариинди, 2022-пи йисхъанмина «Ерли жягьтлувалар» программайин кюмекниинди, республикайин шагьрар-гъулариъ туризмдин цирклиан 170 миллион манатдин 27 проект уьмриз кечирмиш гъапIну. Аммаки думу объектарин гьял думукьан ужуб дар, ва дурар саб гьялназ хпан бадали, хайлин ляхнар кми. Ццира программайин дахилнаъди туробъектарин проектариз 60 миллион манат жара дапIна.
Туризмдин цирклиъ лихурайидариз гьадму ляхин апIуз къанундиинди ихтияр ади ккунду. Му месэлара гьелелиг цирклиъ гьял дапIну ккуни учIру месэлйирикан вуди гъубзна. Гьялра апIура, вушра къанунсузди, ихтияр адарди туристарин игьтияжар гьуркIрайи касар гьеле ими.
Дупну ккундуки, ццийин йисхъанмина региондин 6 шагьриъна 13 райондиъ ва 150 гъулан поселенйириъ туризмдин цирклиан налогра улупна. Дидин кьадар йишвазди гъузу туристди туврайи пуликан 1% ву. Думу налог, туризмдин инфраструктура хъанара ужи артмиш апIбан бадали, ерли бюждетариз гъябгъиди.
Гъийин йигъаз бюджетдиз гъафи дакьатарин кюмекниинди, зирзибил абхьру алатар гъадагъна, контейнерар дивру йишвар гьязур дапIна. Гьамусдихъантинара бюджетдиз гъюру дакьатарин кьадар артухъ гъабхьибси, йишвариин сабпи нубатнаъди лазим вуйи техникара масу гъадабгъуз планарикк кка.
