ИГИТ АБЙИРИХЪ ИГИТ ХУДЛАР

Умгьанат Сулейманова

 

ЧIал аьгъдру разведчик

 

Шябан Мирзаевич Мирзаев 1941-пи йисан чан хушниинди Ватандин Аьхю дявдиз гъягъюру. Думу разведчикарин дестейиз гъадагънийи, ва саб вазлин арайиъ дурариз немец чIалниинди лазим шлу гафарра улупнийи. Гьязурлугвалин кьяляхъ дурар Сталинградиз гьаъру.
Ватандин Аьхю дяви ккебгъну гизаф вахт гъябгъяйиз, немцари Сталинград кьялаъ тIапIнийи. Душвахъна гъюрайи вари рякъяр хъяргъну, душманди шагьур 200 йигъан ва йишван зулуматдиз илтIибкIнийи.
«Вазлин йирсишнар вуйи. Йишв амсиб вуйивали мучIушин хъана гъалин дапIнайи. Ургур кас айи разведкайин дестейин улихьди Андрей Смирнов рякъюъ учIвру. Андрей учв Сталинграддиан вуйи, ва дугъаз, шагьриъ наънан учIвну удучIвуруш, вари аьгъяйи. Диф жилиин дубснайи, улиъ тIуб ивиш, рябкъюрдайи. Шагьрин гъирагъ вуйибси немцари ккивнайи минйир ккадагъури, рякъ ачмиш апIури, мурар шагьрихъна хъуркьу. Шагьрин гъирагъдиъ айи, ичIиди дирчнайи хулариъ жин духьну, разведчикари, йигъну хулаъ гъузри, йишвну немцар айи хулар, яракь айи йишвар агури, разведка гъабхуйи. Аьхир мурар гъаравул али аьхю хулариин алахъуру. Разведчикари гъаравул алдагъуз йикьрар апIуру. Думу ляхин сес хътарди дапIну ккундийи, фицики му хулариъ немцарин аьхю пай командирар, офицерар айи. Гъаравлиъ айи немец тмуну терефназди илдициган, жилик ликар ктрукIрайиганси пучIуди, Шябан Мирзаев дугъаз багахь гъахьи. Кьялхъянди гъаравул дидисну, дугъу дишла душмандин ушвниин хил иливу ва дугъан кIул илтIибкIуру. Гьамци разведчикарин дестейи, немцарин аьхю командирар дисури, дурарин планар ахтармиш апIури, командованиейихьна хътаури гъахьну.
Урус чIал ужуди аьгъдаршра, Шябну разведка гужалди гъабхури гъахьну. Дугъан дявдин лакIам «ЧIал аьгъдру разведчик» вуйи. Амма думу гизаф зигьимлу кас вуди гъахьну.
Шябан Мирзаев дяви ккебгъу йигъланмина варитIан читин женгарин иштиракчи гъахьну. Сталинграддиина, завариан ахьру литIнарси, душмандин самолетарин бомбар ахьуйи.
Шябан чан разведкайин дестейихъди кьюб вазликьан немцарин йисирвалиъра гъахьну. Уьру Армияйин кьушмар алархьну, шагьур азад апIуз хъюгъю вахтна, дурар, мумкинвал ккабхъубси, рейиан гьергру.Гъаравлиин али немецдихъди гъярхьну, Шябну, гуж хъади чан кIул дугъан унтIаъ йивну, немец йикIуру, амма учвра кутIушвуру. Юлдшари амриан душнайи Шябан чпихьди гъахуру. Дугъан кIулиз яманди иццру дапIнади шулу. Госпиталин духтрарин, эскер ачмиш шул кIури, миж ктайи. Хъа сагъу бедендин кьувват артухъ дубхьну, Шябан уягъ шулу, ва кьюб-шубуб вазлин арайиъ саб гьялназ гъюру.
КIулиъ гьаммишан сесер ади, иццрушин ади гъабхьнушра, Шябан Мирзаев хъанара чан дестейиз кьяляхъ хътакуру ва душман тIанкь апIури, тап Берлиндизкьан гъягъюру.
Дяви ккудубкIбан кьяляхъ сад йисансан, варитIан бажаранлу разведкайин десте ву кIури, Шябан Мирзаевдиз ва дугъан дестейин имбу эскрариз сад йисансан Ватандин сяргьятариин гъуллугъ давам апIбан буйругъ шулу. Багъри гъулаз думу 1946-пи йисан гъюру.
Дявдин йисари улупу гьунарариз лигну Шябан Мирзаев «Дирбаш’вализ лигну» медалиинди, гьюкуматдин терефнаан хайлин наградйириинди лишанлу гъапIну.
Дявдиз гъягъру вахтна Шябан Мирзаевдиз сар веледтIан адайи – риш Къистаман. Хъа Майзат, ФатIимат, Фарзилат ва Гьяжимирза дявдин кьяляхъ йисари бабкан гъахьидар вуйи.
Дявдиъ куркIу зийнариан Шябан Мирзаев 1972-пи йисан вахтсуз вуди кечмиш шулу», – ктибтура дугъан бай Гьяжимирзайи.
Шябан Мирзаевди чан худлар бицIиди имидитIан ватанпервалин гьиссар ади тербияламиш апIури гъахьну. Гьамусяаьт Украинайин аьтрафариин гъябгъюрайи хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ гъуллугънан буржи намуслувалиинди тамам апIури, Шябан Мирзаевдин 10-тIан артухъ худлар ва гудлар иштирак шула. Гьадрарикан сар Шябан Мирзаевдин риш Майзатдин бай Урусатдин Игит Исрафил Мягьямедов ву.

 

Душмнарин танкарин цIа «Корнет»

 

Исрафил Летифович Мягьямедов 1981-пи йисан Табасаран райондин Хянягъ гъулаъ бабкан гъахьну. Дурарин хизан Огни шагьриз кючмиш шулу, ва Исрафил 1-пи классдиз Дагъ. Огнийин 4-пи нумрайин мектебдиз гъягъюру. 1999-пи йисан мектеб ужудар аьгъювалариинди ккудубкIну, Исрафил Коломна шагьриъ ерлешмиш дубхьнайи заан артиллерияйин командирар гьязур ап1ру училищейик урхуз кучIвру ва 2004-пи йисан думу заан аьгъювалар ади ккудубкIуру.

2016-пи йисхъанмина Мурманский областдиъ Кафари флотдин 200-пи нумрайин жаради вуйи мотострелковый бригадайин танкариз къаршу вуйи ракетйир деетру батареяйин командирди гъуллугъ апIури гъахьну. 2022-пи йисан 23-пи майихъанмина хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ иштирак шули гъахьну.
Херсон областдиъ гъахьи женгарикан сабдиъ капитан Исрафил Мягьямедовди чан эскрарихъди душмнин 5 гьюжмин улихь дурумлувал улупури, дурарин алжагъуб ккабгъну, хъа чав кIул’инди, танкаризна ракетйириз къаршу «Корнет» гъурулушдиан (Исрафилин дявдин лакIамра «Корнет» вуйи)йивну, кьюб танк пуч гъапIну. Чан батареяйиъ айи саб машиндик минйир куркIну, цIа кабхъу вахтна, зиян дубхьнайи шофер эвез дапIну, Исрафили машин гьюжмиккан ккадапIну, хатIасуз йишвахьинди хъапIну ва чан дявдин дустарин уьмрар гъюрхну.

2022-пи йисан 2-пи октябриъ чпитIан саб-швнуб ражари кьадар ва техника жигьатнаан артухъ вуйи душмнин кьюб алжагъувал ккабгъну, Исрафилин хиликк кайи эскрари 6 БТР ва 20 пияда эскрар терг гъапIну, хъа Исрафили чав сари юкьуб танк пуч гъапIну, ва натижайиъ душман хъяляхъ хътакуз мажбур гъахьну.
5-пи октябриъ Исрафилин батареяйиъ айи эскрари ВСУ-йин хусуси метлебар тамам апIру подразделениейин 17 эскер йивну гъийихну, хъа капитан Исрафил Мягьямедовди 4 танк, ва 1 йишв дигиш апIру расчет пуч гъапIну.

15-пи октябриъ саб батальондин кьадарнаъди душмнин эскрар урусатдин дявдин гъуллугъчйири уьрхюрайи дазуйилантина улдучIвуз чалишмиш гъахьиган, варитIан читин йишвахь дяви гъабхурайидариз буйругъар туврайи Мягьямедовди ва дугъан батареяйи чпин гьяракатариинди душмнин кьюб гьюжум натижасуз хьуз гъитну ва бронетехникайин 7 аьдад пуч гъапIну, хъа Исрафили сари – 3 танк, 1 БМП ва 1 бронетранспортер .
Душманди деебту снаряд кубкIу жигьил командир, 2022-пи йисан 15-пи октябриъ уьмриан гъушну.
Думу «Дирбаш’вализ лигну» медалиинди, «Эскервалин гъуллугънаъ тафавутлу хьпаз лигну» кьюб медалиинди ва Урусатдин Федерацияйин Игитрин Гъизилин Хядниинди лишанлу дапIна.

Исрафил Мягьямедов Огни шагьриъ накьварик кивну.

Урусатдин Игит Исрафил Мягьямедовдиз дугъан ччвур тувнайиъ Дагъ. Огнийин 4-пи нумрайин мектебдин гьяятдиъ ва Хянгъярин кьялан мектебдин гьяятдиъ ядиграр дивна; думу урхури гъахьи Коломнайин заан артиллерияйин командирар гьязур апIру училищейин цалик ва Москва областдин Луховцы шагьриъ Игит яшамиш шули гъахьи хулан цалик дугъаз бахш вуди кIваин уьрхбан тахтйир керхна.