Зубайдат Шябанова

Улихьнаси учу газат урхурайидар Табасаран райондин Цухдигъ гъул’ан вуйи Ватандин Аьхю дявдин ветеран ва хусуси метлеб айи дявдин операцияйин иштиракчи, игит аба ва дирбаш хтул Аьбдуризаеварин уьмрихъди ва дявдин игитваларихъди таниш гъапIнийча. Думу макьала гьязур апIруган, Аьбдуриза абайин сарсана хтул, Радик Аьбдуризаев (шиклиъ) хусуси метлеб айи дявдин операцияйин иштиракчи вуйибдикан мялум дайчуз.
Радик Аьбдуризаев хусуси метлеб айи дявдин операцияйиз чан хушниинди гъушур ву. Гьамусяаьт думу Санкт-Петербургдин сабуну госпиталиъ дявдиъ гъабхьи зиян сагъ апIури дахъна.

Игит абайин насил

Радик Аьбдуризаев 1971-пи йисан Табасаран райондин Цухдигъ гъулаъ бабкан гъахьну. Дугъан адаш Гьяжириза Аьбдуризаев сифте Табасаран райондин РОВД-йиъ, хъа хайлин йисари Тарумовский райондин, хъасин Табасаран райондин федеральный судди ва Табасаран райондин сударин председателди гъилихну. Дада Эспет Аьбдулкеримовна райондин бицIидарин библиотекайин заведующий вуйи. Радикди Москвайиъ 89-пи нумрайин СПТУ заан аьгъювалариз ккудубкIбан кьяляхъ, Советарин Армияйин эскрарин жергйириъди, Монголияйин Халкьдин Республикайиъ эскервалин гъуллугъ гъабхури гъахьну. Армияйиан кьяляхъ Москвайин гьюкуматдин юридический академияйик урхуз кучIвру. Думу хайлин йисари коммерцияйин тешкилатариъ юристди лихури гъахьнийи. Хъа 2001-пи йисхъан 2013-пи йисаз «Табасаран Медиа Союз» МКУ-йин директорди гъилихну. 2013-пи йисан Радик чан хизандихъди Мягьячгъала шагьриз кюч гъахьну. Дугъаз кьюр велед а. Карина – бицIидарин духтир, хъа аьхю абайин ччвур иливнайи Аьбдуриза Санкт-Петербург шагьриъ МВД-йин университетдин 3-пи курснан студент ву.
«Хусуси метлеб айи дявдин операция ккебгъиган, думу мици ярхи шулу кIури, сарира фикир апIури гъахьундайи. Варидари, гьадму гьисабнаан узура, дяви йицIуд йигъандин арайиъ ккудубкIруваликан, ДНР ва ЛНР бицIи вахтнан арайиъ нацистарихьан азад апIруваликан улхури гъахьну.
Дявдин операция ккебгъу садпи йигъарихъанмина узуз дина гъягъюз ккунди гъабхьунзуз. Думу вахтна йиз бали мектеб ккудубкIурайи, думу урхуз кучIвну ккундийи, хъасин шуран сумчир айи. Думу ляхнар тамам апIбан кьяляхъ узу 2024-пи йисан ноябрь вазлин аьхирариъ, Мягьячгъалайин военкоматдиз душну, хусуси метлеб айи дявдин операция гъябгъюрайи йишваз гьягъюз аьрза тувунза. Декабрин 5-пи йигъан узухъди контракт гъийибтIну, ва 6-пи декабриъ Ростовский областдиз учебкайиз гъухунчу. Дюзди кIурза, 53 йисаъ айи узуз думу учебка лап гъагъиди алабхъунзуз. Учебкайиъ айидар асас вуди Дагъустандин баяр вуйи, хъа табасаранарикан дурарин арайиъ айир сар узу вуйза. 21-пи декабри учу вари Черноморский флотдин гьюлин пияда кьушмарин 810-пи бригадайиз кьабул гъапIну.

Женгнан табшуругъар

Декабрин 31-пи йигъан учу, 10 эскер, Курский областдиз вахтназ вуди ерлешмиш шлу пунктназ гъахну. Ич бригада аьхю ярквраъ ерлешмиш дубхьнайи. 2025-пи йисан 2-пи январи рякъ улупрурихъди узу ва шубурсана эскер ич сабпи табшуругъ тамам апIуз гьаънийчу.
Псел нирин тму терефнаъ учуз инсан ккилигруваликан хабар тувнайи. Сикин дарди тIирхурайи душмнарин дронар яваш гъахьибси, гьяракатниинди ниркан ктучIвунча. Амма учуз фужкIара ккилигурадайи. Дронарихьан гьарарикк жин шули, «лепесток» минайиин лик алалабхъруси ихтиятди гъягъюри, ихь эскрар айи йишвар агуз хъюгъюнча. Ярквраъ гьарарикк йишв адапIну, гвачIнин ухди автоматарин пакьар гизафси ерхьурайи терефназди гъягъюрайган, 250-300 метр яркьушин айи аьхю майдандиина адахъунчу. Кьюр бай улихьди гъушу. Волгограддиан вуйи 22 йис яшнаъ айи бали сацIиб рягьятвал йивуб ккун гъапIу. Думу кьалу шид айи ичIаъ ахъну кьяши духьнайи ва гьаддиан аьхълушну гукIни духьнайи. Узу дугъахъ дийигъунза. Урус жигьили лап пашманди чаз гучI кайиваликан гъапнийи. Думу яваш дапIну, узу улихьди, думу кьяляхъди, чюлилантина жаргъуз хъюгъюнча. Чюлин кьялаъ «жакьвариз» учу гъяркъю. Гьадму сяаьт ич терефназди минометдин цIа гъафи. Узу жилиинди дахъунза ва думу бализра «дахъ» ва «мугъудужван» кIури, чIигъ гъапIунза. Саб дакьикьайилан гагул гъюниан яманди учIвру жвар гъивуйиз. Узук гюлле кубкIуб аьгъю гъабхьунзуз. Гьяракатниинди балин терефназди гъилигза. Думу, ифдиан хюч духьну, узухьинди гъюрайи. Гьадму дакьикьайи дугъан гъвалахъ мина гъутIубкIу. Ва узура амриан гъушнийзу.
Узу ачмиш шлуган, йиф убгъурайи. Йиф вая мархь убгъруган, дронариз рябкъювал зяиф шулу. Узу, жилилан чвурхури, зийнар духьнайи балихьинди гъушунза. Гафар апIуз шули амдаршра, гужназ, «Кюмек апIина, яшамиш хьуз ккундузуз», – дупну, думу гъакIи. МучIу шайиз узу дугъан гъвалахъ дахъну имиза. Хъасин, гъудужвну, ярквран гъирагъдихъна гъафиган, хъана амриан гъушунзу. ГвачIнинган, амрихъна гъафир, явашди гъудужвну гъушза.
Инсанарин ликарин шилари узу зиълан гьарин кюлери элеркнайи ва эскрарин бушлатар ккирчнайи мукьарихъна гъахи. Узу дурарикан сабунубдиъ, йиз автомат ва гранатар гъвалахъ дивну, дахъунза. Шубуб сяаьтналан инсанарин сесер гъеерхьунзуз. Дурар ихь позиция уьбхюрайи эскрар вуйи. Узу эскрариз, йиз гьякьнаан ич командириз хабар тувну ккуниваликан гъапнийза, амма эскрарин рация пуч дубхьну швнуд-сад йигъ вуйи. Позиция сатIиди уьбхюз йикьрар гъапIунча. Зийниан ифи гъябгъюри амдайиз. Са-кьюдар йигъарилан дурари рация рас гъапIнийи. Эскрар чпин подразделениейин командирихъди аьлакьайиз удучIвнийи ва дурари узканра хабар тувну. Дурарин командири ич подразделениейиз йиз гьякьнаан хабар тувруваликан гъапнийи. Тувнуш, дарш аьгъдарзуз, амма думу мукьаъ узу я уьл, я шид дарди, сикин дарди гюллдин цIикк 23 йигъан имиза. Гьадму эскрари узуз шид хури гъахьну. Дурарин подразделениейин дарди жара бригадайин эскри узу гьадушв’ан адагъну.
Курскдиъ госпиталиъ хайлин йигъари зийнар сагъ апIбан кьяляхъ, февралин аьхирариъ ич подразделениейиз кьяляхъ гъафунза.
Сад-кьюд йигълан узу Белое шагьриан ипIру сурсатар хурайи машиндин гюзчивал гъабхрурди гьаънийи. Рякъюъ уч’ина камикадзе дронди гьюжум гъапIну. Узура, машин хъапIрайирра, машиндиан утIурчвуз хъуркьунчу. Ич улихь хьайи машин цIа кабхъну гъубгнийи. БицIи вахтналан учухьна «Ахмат» дестейин эскрар гъафи, ва дурари ич подразделениейиз фици гъягъюруш, рякъ улупу. ЦIа кабхънайи сабпи машин гьадрарин дестейинуб вуйи. Ич машин хъапIрайириз зийнар духьнайи. Думу госпитализ гьаъну, хъа узуз сад-кьюд йигъан рягьятвал йивуз мюгьлет тувну…
Мартдин 10-пи йигъан 5 эскрихъди женгнан цIийи табшуругъназ удучIвунза. Му ражарира ниркан кудучIвну ккундийи. Амма ВСУ-йин дронари учухьди нирин багахьна гъюзкьан гъитрадайи. Ич дестейиъ айидарикан кьюр гъийихну, кьюриз зийнар гъахьи. Ихь эскрарихьна 8 йигълан гъурукьунчу.
Учу подразделениейиз дуфну хъайигъан узузна сарсана эскриз, улихь хьайи флангдиз душну ккуниваликан гъапну. Хъа му йишв Сумской областна Суджинский райондин арайиъ айи сяргьят вуйи. Му ражарира ниркан кудучIвну, 9-10 километр дагъларианна чюлилан душну ккундийи. Йишв’ина гъурукьган, ич дестейиз кьюрсана эскер тувну. Учу Гурьево поселокдиан Сумской областдиз гьерграйи душмнарин рякъ гьадабтIну ккундийи. Учуз душман наънан удучIвуз мумкин вуш, йишвар улупнайи. Учу дурариз ккеунча. Думу йигъан сар касра удучIвундайи, амма дронар сикин дарди тIирхурайи. ВСУ-йин эскрар сабишв’инди хъа йигъан гвачIнинган удучIву, ва ич арайиъ йивбар-йихбар ккергъу. Учкан кьюр эскер сабдупну гъакIну, узузра зиян гъабхьунзуз. Швнур-сар нацист гьергну, имбудар гъийихунча. Зиян илибтIну, узу гьадму позицияйиъ 6 йигъансана имиза. Эвакуацияйиз ихтияр 6 йигълан тувнийи. Сифте Курскдиъ госпиталиъ гъахьунза, гьадушв’ан узу Санкт-Петербургдиз гьаъну.

Хизандин адлу аьдатар уьрхюра

Узхьан багьахьлуйири, дустари хусуси метлеб айи дявдин операцияйиз гьаз гъушнуш, гьерхри шулу. Дина гъягъюз йиз ватанпервер гьиссарин кьувватну гъитунзухьди. Ватандин Аьхю дявдин ветеран, дамагъ кадру, рягьимлу юкIв айи йиз аьхю аба узуз уьмрин нумуна гъахьунзуз. Йиз уьмур фида дапIнура, узу дугъан аьхюну худул вуди, дугъан багьалу савкьат, хизандин ирс, аьдатар, ислягьвал уьбхюз чара дабгну ккундийи.
Ватандин Аьхю дяви ккебгъруган, ич Цухдигъ гъулаъ 38 халтIан адайи. Хъа дявдиз 42 кас гъушну. Дурарикан кьяляхъ 21-тIан гъафундар. Узу райондин депутат вуйи вахтна гъуландарин улихь гъулаъ Ватандин Аьхю дявдиъ гъийиху фронтовикариз ядигар дивбан месэла дивнийза. Жямяаьтди му месэла шадди кьабул гъапIнийи. Думуган Ватандин Аьхю Гъалибвалин 60 йисаз учу ядигар абццнийча. Гъи думу хайлиндариз дюаь урхру йишв дубхьна.
Сабсана кIурза, хайлиндари гъи жигьилар улихьгансдар дар, кIуру. Вари гъалатI шула. Дявдин женгариъ йиз улариинди ихь жигьилари фици женг гъабхураш, шагьид гъахьунзу. Дурари чпин уьлин кьацI ва штун литIнар сар-сарихъди пай апIуру. Узуз душваъ гучIбяхяр ва хаинкрар гъяркъюндарзуз. Гьациб тербия хъайир вуйи йиз гъардаш, Кьягьялвалин кьюб ордендин сагьиб, кьюр веледдин адаш Мягьямед Аьбдуризаевра. Думу 2022-пи йисан гьадму дявдиъ кечмиш гъахьну. Думу амдар, хъа чан ччвур дугъу веледариз, багахьлуйириз ва наслиз гъибтну. Узу дугъ’инди ва женгнаъ айи ихь жигьилариинди дамагъ апIураза. Йиз велед Аьбдуризара гьаци тербияламиш апIураза. Узузра абайи, адашди ва эмйири гьациб тербия тувунзуз», – гъапну Радик Аьбдуризаевди.

Сюгьбатнан аьхириъ дугъу чаз зенгар апIурайи ва чахьна госпитализ улукьуз гъюрайи ватандашариз, майил-мадатариз ва дустариз чухсагъул мялум гъапIну.