Зубайдат Шябанова

Украинайиъ хусуси метлеб айи дявдин операция (СВО) ккебгъу йигъламина дявдин женгар гъягъюрайи йишвариъ медицинайин гъуллугъчйирихьна мюгьтаж’вал чарасуз аьхюб гъабхьну. Дяви гъябгъюрайи чюлиъ ва фронтдин аьтрафариин али госпиталариъ лихурайи духтрарин ва медицинский сестрйирин ляхин гъагъиб ва хатIалуб вуйиб мялум вуди, дина гьеле-меле пишекрариз гъягъюз ккундайи. Хъа зийнар гъахьи эскрарин уьмур аьхю пай дюшюшариъ иллагьки сабпи медицинайин кюмек туврайи пишекрарилан асиллу вуди шула. Гъи хусуси метлеб айи дявдин операцияйин женгариъ игитарси лихурайи медицинайин вакиларин арайиъ ихь ватанагьли, Табасаран райондин Бургьанкент гъул’ан вуйи медсестра Рукьият Гьябибовара (шиклиъ) а.

 

Чвуччвун насигьят

«Жарадариз кюмекназ гъювал йиз уьмрин мяна вуйиб узу гьеле бицIи риш вахтнаанмина гьисс апIури гъахьунза. Абйир-бабари узу мектеб ккудубкIбан кьяляхъ Мягьячгъала шагьриз ДГПУ-йиз урхуз гьаънийи. Мялимвалин пише узуз кьабулди даршра, къаршувал улупундайза; дюзди гъапиш, узу душвак урхуз кахъру кIури, фикирра дайиз. Гьадушваъ медицинайин курсар айиваликан хабар гъабхьибси, узухъди сатIиди урхурайи шубарихъди кьюд йисанна гьацIан аьхю аьшкьниинди думу курсаризра гъягъюри гъахьнийза. Натижайиъ мялимвалин пишейихъди сабси, узуз медицинайин дипломра, военный билетра тувнийи. Курсариз гъягъюз хъюгъю сабпи йигъари учуз думу ккудубкIган «офицер» звание тувруваликан гъапнийи. Хъа военный билет хилиз гъадабгъган, дидик «рядовой» дибкIнади дябкъну, гиранвалиан, аьхюну пай шубари думу билетар гъячIяргънийи. Хулаз гъафиган йиз аьхюну чвуччвуз мидкан ктибтунза. Гъардши узуз гележегдиз насягьятар туври, гъит, уьбх, белки увуз уьмриъ думу лазим шул, гъапи. Магьа йиз чвуччвун гафарин кьувват ва дугъан насигьятар себеб вуди, гъи узуз ихь эскрариз кюмек тувуз мумкинвал гъабхьунзуз», – ктибтура ич сюгьбатнаъ Рукьият Гьябибовайи.

 

Уьмрин гамар

Рукьият Табасаран райондин Бургьанкент гъулаъ 1970-пи йисан аьхю хизандиъ бабкан гъахьну. Дурарин адашдиз ва дадайиз 10 велед гъахьнийи: 4 бай ва 6 риш. Рукьият 9-пи велед ву. Гьяйиф, Аьбдулла аба ва Мина баб рягьматдиз гъушну, дурарин гунгьарин аьфи апIри. Хъа чпин веледариз дурари ужуб тербия ва образование тувну, вари эвлемиш гъапIну.
Институт ккудубкIбан кьяляхъ Рукьиятди Бургьанкент гъулан мектебдиъ математикайин дарсар киври гъахьну. Хъа 2006-пи йисан Чечен республикайиъ ерлешмиш дубхьнайи 42-пи девизияйиз военный медицинайин гъуллугъназ пишекрар лазим вуйиваликан мялум гъабхьи дагълу шуру, саб фикирра дарапIди, инсанариз кюмек тувру пишекарвалин рякъюз гам алдабгъуру.
«Узу мялимвалин пише дипну военный медицинайин гъуллугъназ гъягъювализ йиз кьюрид веледарира разивал улупнийи. Узуз дурарин фикир лап важиблу вуйзуз. Мидланра гъайри, йиз риш Гюлзаманди медицинайин колледж ккудубкIну, гьамусяаьт чан бицIи веледар тербияламиш апIура, хъа бай Астемири Астрахандиъ медицинайин академияйиъ 4-пи курснаъ урхура. Дурар кьюридра гележегдиъ инсанарин сагъвалин гъайгъушнаъ хьиди», – умуд кади гъапнийи Рукьият Гьябибовайи.

 

Тажрубайиан маракьлу дюшюшар

«Дявдин операция гъябгъюрайи йишваз гъягъювал – му сабпи терефнаан зийнар духьнайи ихь эскрариз узхьан шлу сабпи кюмек тувувал, хъа тмуну терефнаан – пишекарвалин ужуб тажруба гъадабгъувал ву. Гьаддиз, 2023-пи йисан апрель вазли ич батальондин дахилнаъди СВО-йиз учура гъушнийча. Хусуси метлеб айи дявдин операция гъябгъюрайи йишваъ, дугъриданна, медицинайин гъуллугъчйир гьуркIрадайи. Гьамушваъ учу тактический медицинайиан аьгъюваларра гъадагъунча, гъуллугънаъ армейский палат, бронежилетар ва каскйир алахьурача. Мидлан гъайри, учу полигондиин автоматдиан йивуз гъудубгъунча. Думу тажруба учу дявдиз гъягъюз ваъ, хъа лазим ва чарасузвал гъабхьиш жвув ва зийнар духьнайидар уьрхюз кIури улупурайиб ву. ИкибаштIан, далу терефнак тевган, мушваъ кIвак гъалабалугъ кади шулу, ва юкIв буш дарапIди, гьаммишан мугъаятвал уьбхюри шулча. Йигъ-йишв дарпиди учу чарасуз ва хабарсуз дюшюшарихьна гьязурди ади ккунду. Медицинайин гъуллугъчйири дяви гъябгъюрайи варитIан улихь хьайи сабпи, кьюбпи ва шубубпи жергйириъ гъуллугъ гъабхура. Бязи вахтари гюлдикк, цIикк сабпи хирургияйин кюмек тувбан дюшюшар шулийиз. Зийнар духьнайидар сабпи нубатнаъди учухьна хуру, учу дурариз кюмек туврача, лапра гъагъи гьялнаъ айидариз сабпи кюмек тувну, дурар аьхю госпитализ гъахурча. Фронтдин багахь хьайи ич госпиталиъ терапияйин ва хирургияйин отделенйир а. Гьадушвариъ гьарсабдиъ 35-40 эскер сагъ апIура. ИкибаштIан, гъагъи ва хяви дюшюшар гизаф шула, вари ктибтуз шулдар. Му дяви ву, хяви дяви.
Саб ражари гвачIнинган медчастназ тIубкIру гюллейи машнан гарцIил ва шархьил кадабхъну, эскер гъахнийи. Сабпи кюмек тубван кьяляхъ думу аьхю госпитализ гъухнийи. Юкьуд йигълан Санкт-Петербургдиъ думу эскрин хъуркьувалиинди операция гъапIну. Думу балин аьгь апIувал, дирбаш’вал ва ижмивал уьмурлуг гьархидарзуз. Саб женгнаъ ихь табасаран бализра гъагъи зийнар гъахьнийи. Дугъаз ифи лазим вуйи. Думуган эскрарин сар-сарихъан юкIв убгурайивал гъябкъган, мюгьтал гъахьнийзу. Думу бализ ифи тувуз саки вари батальон гъафнийи. Гьаци вари гъардшарси сар-сарихъан жан тувуз гьязур вуйи баяр а. Мушваъ саки вари эскрар гьацдар ву – ватан, хизан, дуст, гъардаш ва ватандаш бадали жан гьяйиф дарапIрудар!
Дявдин женгар гъягъюрайи йишвариъ айи инсанар фужар вуш аьгъдруганра, сифте гучI кади шуйчуз. Амма, гьамкьан вахтна учу гьамушваъ ади, аьдати инсанарикан учуз саб чIуру гаф гъеебхьундарчуз. Аьксина, дурар учухьна, сикин дарди кюмек ккун апIури, илтIикIуру. Сад йигъан ич госпитализ гюллди фун патт дапIнайи дишагьли гъахну. Дугъу учв аьдати больницайиз гьадрауб ккун гъапIнийи. Сабпи кюмек тувбан кьяляхъ думу эскрарихъди военный аьхю госпитализ гъухунча. Хъа сабсана дюшюш: цIиб улихьнаси абйир-бабари чпин 7 йисаъ айи бай амриъ адарди, хъюхъяриан ифи гъябгъюри, учухьна гъахну. Думуган дежурствойиъ айи духтир жигьилур ва бицIидар сагъ апIбан бегьем тажруба адрур вуйи. Духтир бицIириз фици кюмек апIуруш кьюб кIваан духьну амиди, узу бализ кюмек тувувал уз’ина гъадабгъунза. Гьадмусяаьт рубар, капельница, массаж – вари ляхнар вахтниинди гъапIган, бицIир ачмиш хьуз хъюгъну. Бай фалиж шлур вуйи. Мидкан абйир-бабари учуз гъапундайи», – ктибтура Рукьиятди.

Рукьият Гьябибова хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ ади магьа йистIан артухъ ву. Дугъу хайлин ихь эскрариз медицинайин сабпи кюмек тувра. Ляхин гьииб дар. Хъа вушра, гъи ихь эскрариз кюмек лазим вуйи вахтна, дугъхьан гъирагъдиъ гъузуз гъабхьундар. Рукьият Гьябибовайи ва дугъахъди сатIиди лихурайи медицинайин вакилари чпин уьмрикан фикир дарапIди, вари читинвалар ва гъулайсузвалар аьгь апIури, ихь эскрар сагъ апIбан женгнаъ а. Дурар аьжалин бацаригъян ихь эскрар гъючIюргъюрайи гьаму жилиин али марцци малайикар ву. Гъит дурарин баркаллу ляхин лайикьлу кьимат тувруб ибшри.
Рукьият Гьябибова «Дирбаш’вализ лигну», «Эскрар аьжаликкан уьрхювализ лигну», «Дявдин йивбариъ медицинайин кюмек тувбаз лигну» ва хайлин жара медаларин ва орденарин сагьиб ву.