Зубайдат Шябанова
Гьаму йигъари Буйнагъск шагьриъ Чкаловдин ччвурнахъ хъайи кючейиъ сар живан бал’ин эйси хътру хуйир алархьну. Бай гьамусяаьт больницайиъ а.
Му дюшюшдин гьякьнаан гъайгъусузвалиъ гъузнайи Буйнагъск шагьрин администрацияйин гъуллугъчйириина Республикайин силисар гъахру комитетди уголовный дело ачмиш гъапIну, фицики аьхиримжи вахтна му шагьриъ инсанариин хуйир алархьувалин шубуб дюшюш духьна.
ЦIийи къанундиинди, эйси хътру гьяйванатар йивну йихуз, дурариина аьрвалар хуз ихтияр адар. Мидланра гъайри, инсафсузвалин дюшюшар арайиз хурайидариз жаза улупна. Гьаддихъди сабси, эйси хътру хуйир гъюблан-гъюбаз артухъ шулайивали шагьрарин ва гъуларин агьалйирик гъалабалугъ кипна, гьаз гъапиш дурариин эйси хътру хуйир алархьувалин дюшюшарра республикайиъ артухъ шула.
Йишвар адар
Дагъустан Республикайин ветеринарияйин комитетдин кIулиъ айи Мягьямед Шапиевди къайд гъапIганси, гъийин йигъан республикайиъ эйси хътру гьяйванатарихъди 23 муниципальный образованиейиъ ляхин гъабхура. Дурарикан анжагъ 7-диътIан – Мягьячгъала ва Кьибла-Сухокумск шагьрариъ ва Дербент, Бабаюрт, Буйнагъск, Тарумовский, Дахадаев районариъ – гьяйванатар уьрхру йишваъ адар. Кудухнайи муниципалитетарин 8 йишваъ 284 кума а. Саб кумайиъ, яни мукьаъ, швнуб-саб ху уьрхюру. Аьтрафар артмиш апIру программайинди, Дербент шагьриъ гьацдар аьхю 180 кума ади эйси хътру гьяйванат уьрхру йишв тикмиш апIура. Думу тикилишдин ляхнар ккудукIнадар, хъа думу ачмиш гъапIу вахтна, Дагъустандин кьибла терефнан районар эйси хътру хуйирихьан азад апIуз мумкинвал хьибди.
Администрацияйиз илтIикI!
Гъубшу йисандин мониторингдин улупбариинди, республикайиъ эйси хътру 18032 хуйир айи, хъа 2023-пи йисандин гьисабариинди – 14520. Улхьан йисариз лигну, эйсисуз хуйирин кьадар цIиб гъабхьнушра, гъябгъюрайи йисан сачдин тялукь вахтнак тевиган, хуйири кьацIар дивну, деллувалин уьзриз къаршу прививкйир йивуб ккун апIури, духтрарихьна илтIикIурайидарин кьадар артухъ гъабхьну.
«Кюмек ккун апIури илтIикIдар асас вуди Мягьячгъала, Дербент, Буйнагъск, Каспийск, Къизилюрт шагьрариан ва Дербент, Мягьярамкент, Бабаюрт, Хасавюрт ва Къизляр районариан ву. Эйси хътру гьяйванатарихъди гъабхурайи ляхниз республикайин ва ерли бюджетариан дакьатар жара апIура. Думу пул гьяйванатар дисуз, дурар уьрхюз, вакцинация ва дурар хаси апIуз ва, тIагъма иливну, кючйириз деетуз жара апIурайиб ву. Къайд дапIну ккундуки, эйси хътру хуйирихъди аьлакьалу месэлйирихъан жавабдрар гьарсаб райондиъ ерли гьюкмин кIулиъ айидар шула. Приютариъ уьрхюрайи хуйир йивну йихуз вая дурариина аьрвалар хуз къанундиинди ихтияр адар. Гьаддиз, агьалйирикан ккун апIураза: эгер учву яшамиш шулайи хуларин багарихь эйси хътру гьяйванатар хьаш, ичв администрацияйиз илтIикIай», – гъапну Мягьямед Шапиевди.
Фукьан гучIури гъузру?
Эйси хътру хуйири Дагъустандин шагьрарин уьмриъ чпин хусуси йишв гъибисну. Дурари, лижарди лицури, агьалйириз ва бицIидариз гучI ккипна.
«Узу яшамиш шулайи Мягьячгъала шагьрин Гьямидовдин кючейиъ саб лиж хуйир а. Узу тукандиз гъягъруган, дурар йиз кьяляхъди миндира, тиндира гъюру. Йизси имбударинра. Дурарин гъвалхъан тина гъягъруган, нефес хътабгъуз гучIурзуз. Улихьнаси Степной поселокдиъ сар жвув’ин хуйирин лиж алабхьну кIури, хабрар айи. Жара инсанари хуйир хътIурккну. Хъа эгер думу жвуван йишв’ин мектебдиан гъюрайи бицIир гъахьнийиш, фу шуйи? Гьацдар дюшюшарра республикайиъ гизаф духьнайиваликан мялум вухьуз. Гьамци хуйирихьан гучI’вал кади фукьан яшамиш шулу?» – гъалабулугъ кади кIура Мягьячгъала шагьрин агьали Марият Гьясановайи.
ЦIиб улихьнаси швнуб-саб ху Дагъустандин Огни шагьриъ мектебдиан хулаз гъюрайи 7 йисаъ айи Аьйшайиинра алархьнийи. БицIи риш, чIигъар-гьарйир апIури гьергри, хъа дугъахъ, кьацIар йивури, хуйир хъачIарккнади сар дишагьлийиз рякъюру, ва дугъу хуйир хътIурккуру. БицIирин гучIбан гукIнишин, ишуб, зийнариан гъягъюрайи ифйир, ккадаркувалиан кучIвугнайи ликарин учIврушин духтрарихьан яваш апIуз даршули, хайлин вахт гъабхьнийи. Гьадму бицIи риш гъи дада хътарди мектебдиз гъягъюрадар.
Дагъустандин Огни шагьриъра му сабпи дюшюш дар. Улихьнаси мушваъ хуйир яшлу инсандиинра алархьну.
Шагьрин администрацияйи агьалйириз хуйир хатIа айидар даруваликан кIура. Официальный улупбариинди, Дагъустандин Огни шагьриъ 500-дихьна эйси хътру хуйир а, дурарикан анжагъ 80-тIан хаси дапIнадар. Гьякимарин гафариинди, имбу хуйир дисуз ва дурарин гьякьнаан лазим вуйи уьлчмйир кIули гъахуз администрация-йин бюджетдиъ пул адар.
Жюрбежюр районарианра гьаму жюрейин мялуматар социалин сетариъ кми-кмиди рякъюру.
Пул адар – аьх апIинай
Мягьячгъала шагьрин «Питомец» МУП-дин кIулиъ айи Рашид Жанбатыровди къайд апIурайиганси, республикайин меркездин аьтрафариин саки 6 агъзурихьна эйси хътру хуйир ал. Дурар я тIагъма иливнайидар, я хаси дапIнайидар дар.
«Ич тешкилатди ляхин апIуз хъюгъю 2017-пи йисхъанмина 10 агъзурихьна хуйир хаси гъапIунча. Учуз гьар йисан хуйир дисуз, вахтназ вуди уьрхюз, хаси дапIну, тIагъма иливуз дакьатар жара апIура. Амма думу дакьатар 2500 хуйиртIан хатIасуз апIуз гьуркIрадар… Сад йигъан учуз саки 40 касдихьна зенгар гъюра. Йишвариина душну, хуйир дисурача. Приютдиъ йишв адрувализ дилигну, лазим вуйи уьлчмйирин кьяляхъ думу хуйир деетуз мажбур шулача», – гъапну Рашид Жанбатыровди.
Экспертдин теклиф
Гьамцдар дюшюшарин кьяляхъ учу кинолог (хуйир вердиш апIрур) Закир Юсуповдин теклифарихъра хъпехъунча.
«Кючейин хуйирин язухъ дапIну, дурариз ипIруб тувували хатIайихъна хуб мумкин ву. Хъугъай, хуйир гашди гъузудар. Дурари ипIруб абгуру. Хуйиз ипIруб тувбиинди учву дурариз кучIлин умуд туврачва. Фицики дурари вари инсанар чпиз ипIруб тувуз буржлу вуйидарси дисуру.
Эйси хътру хуйирин гъвалхъан, дурариз фикир тутрувди, улариз дилигди, гьялак дарди гъарахай. Эгер ху учв’ин алабхьураш, учвуз дидхьан гучIруб муулупанай. Саб йишвахь диришвди дийигъну гъузай. Алабхьури гъабхьиш, хуйин мухриз, мурглин тIулариккна кьувват кади лик йивай. Багарихь хьайи инсанарихьан кюмек ккун апIинай ва думу хуйирикан администрацияйиз хабар дебккай.
Му макьала гьязур апIайиз узу хайлин инсанарин, гьюкмин вакиларин, экспертарин фикрарихъ хъпехъунза. Сабдин гъавриъ гъахьунзу – эйси хътру хуйирин эйсивал апIрур адар, рябкъру гьялариан, я хьидира дар.
