Мейлан Нежефов,
Умгьанат Сулейманова

1992-пи йисхъанмина, вари дюн’яйиъси, ихь уьлкейиъра 3-пи декабрь Варихалкьарин инвалидарин йигъси къайд апIура. Гьелбетда, му йигъаз шадвалин машкврин йигъ пузра читинди ву. Думу тяйин апIувалин метлеб – ухьу, тамам сагъламвал айи касари, инвалидар кIваълан гьадрархуб ву. Сакьатлу касариз ухькан ккуниб анжагъ чпихьна вуйи дикъат фикир, ихь юкIварин манишин ву.

 

Даршлу йигъ сар касдизра дярябкъри

Чпиз бегьем сагъвал адашра, жандик шикаствал кайи му бейнавйир гьар вахтна хьадукра кюкйириин гьяйран духьнайи арфарси ва мани юрдариан дуфнайи жакьварси, адаршвнура шулу. Дурар ихь кIван манишнан ялвихъ дахаргнайивал гьисс апIури, гъи меценатари, волонтерари, вижнасузвал ктру инсанари, рягьимлувалин хил гьачIабккури, чпин гъазанжарин саб пайнакан дурариз пешкешариз харж апIура. Мидланра савайи, «Инсан», «Марцци юкIв» фондарира, уч дапIну, пулин дакьатарикан ихтияж’вал айидариз лазим вуйи рубар-дармнариз, марцци палатдиз ва гьацира аьзарханйириъ шлу жара харжариз кюмек тувра.
Аьхиримжи йисари Хив райондиъ му йигъаз тялукь вуйи серенжемар гъахура. Магьа ццира райондин ЦРБ-йиъ улариз кьитди рябкърударихъди ва сагъвалин жара камивалари беден ккабгънайи инвалидарихъди гюрюш кIули гъубхнийи. Дидин тешкилатчйир райондин дишагьлийирин Союздин председатель Зумрия Сеидягьмедова ва райондин культурайин цирклин кIулиъ айи Казбек Къазиев ву. Дурари чпин улхбариъ гъапи мани гафарин кьяляхъ райондин администрацияйин терефнаан уч духьнайидариз убцру чайрахъна кIваин гъузру пешкешар тувнийи, хъа культурайин гъуллугъчйири хуш зарафатар кайи мяълийир ва халкьдин театрин сягьнайиан саб кьатI уйнамиш гъапIнийи.
Гюрюшдин аьхириъ узу Казбек Къазиевдикан му серенжемдин гьякьнаан чан фикрар ачухъ апIуб ккун гъапIнийза.
«Бедендин шикаст кайи му бейнав-йир гьар дакьикьайиъ ихь кюмекназ, чпихьна вуйи фикриз, гьюрматназ ккилигура. Гьарган кIурайиб вуйиз: йигъ-йишв дарпи, мурарин гъайгъушнаъ айидар аьхю юкIв айи касар ву. Гъит хъана аьхю кьувват, сабур ва мюгькам сагъ’вал туври чпиз. Инсандин варитIан аьхю хазна чаз тувнайи жикъи уьмрин вахт ву. Хъа чпин хизан-кюлфетарин гъайгъушнар гъитну, гьадму уьмрин вахт гьяйиф дарди мурариз сарф апIурайи агьалйир женнетагьлийир вуйибдиин узу инанмиш вуза», – гъапнийи Казбек Къазиевди.
Гьадму серенжемдиъ иштирак гъахьи Зилдикк гъулан агьали Мильянат Гьяжибеговайихьнара илтIикIнийза.
«Учуз теклиф дапIну, гьамкьан рягьимлувал айи серенжем гъабхуз бакар гъахьи жумартлуйириз йиз терефнаан, йиз хизандин ва мина дих дапIнайидарин терефнаан аферин кIураза. Даршлу йигъ саризра дярябкъри. Кьюд йигъан ахин гъабхьиш, шубуд кIуру йигъан аьжал ибшри, кIури шулу ихь абйири. Гъи, асиллагь улариз дярябкъри, йиз кIул’ин али жилир йиз хилариин алахьну йицIуд йистIан артухъ ву. Гьацира узуз айи кюмексуз веледдинра гьаму январин вазли йицIишубуд йис тамам шулайиз. Думу гъахьихъантина, гьахъну, ахниъ айир вуйиз. Бахтсуз велед саризра кьисмат даришри. Адруган саб дерд ву – велед адариз пуб. Хъа мицир, сакьатвал кайи велед айиган…(уларилан нивгъ гъябгъюри) – варжна къаб дерд. Йиз кюмек дарди дугъхьан чав дахънайи йишв’ин ккитIикIузкьан шулдар, уьл ипIбакан ва имбу жара ляхнар-карарикан улхурира дарза. ГьапIхьахъа? Тувси гъадабгъидихьа сарун!
Увухъди йиз дерд гьял апIури имиди, сабсана пуз ккундузуз. Узуз саб артухъ аьрзйир апIру идарйирра аьгъдарзуз. Шулуш, увкан узуз кюмек хьуб ккун апIураза. Гьии дару суалар гизаф алахьуразуз. Мисалназ, йиз кюлфетдин кьюрид сакьатлу касариз улупнайи кьадар рубар, дармнар, памперсар ва гь.ж. вахтниинди рукьурадарзухьна. Гъи гъулаъ удукьрударин ва гьюбгърударин хулариъ маниб ва гъабгъуб жа-жаради штар а. Хулазкьан дашра баладайзуз, икризкьан сес-дих хътарди гъафнийиш… Гизаф шей’арин игьтияж’валар айиз, амма ярхи апIидарза…
Жвуван ниъ-сиъ кубкIрур ахъну-гьахъну адарди, аьзарханайиъ ва дустагъдиъ фужкIа адрувал инсандин варитIан аьхю бахт ву, кIур. Гьадму бахт вари чвйир-чйириз ккун апIураза», – гъапнийи чан дерднан гафарин аьхириъ кьюр инвалиддин гъагъ гъюнариин алабхънайи ва жиларинубсиб аьхю сабурна ижми юкIв айи Мильянат халайи.

Бедендин сакьатвал аннамиш апIувал, гизаф уччвру ляхин ву…

Варихалкьарин инвалидарин йигъан гъаншариъ Хючна гъулаъ КЦСОН-дин идарайиъ сакьатлу бицIидариз тешкил дапIнайи серенжем кIули гъубшнийи. Райондин главайин заместитель Заур Мусаевди, вахтназ вуди КЦСОН-дин директорин вазифйир тамам апIурайи Мягьямед Ражабовди, Вариурусатдин инвалидарин жямяаьтлугъдин Табасаран райондиъ айи тешкилатдин председатель Уружбег Демирбеговди уч духьнайидар му йигъахъди тебрик гъапIнийи.
Кьитди улариз рябкърударин арайиъ теннис апIбаан чемпион вуйи Валид Гьюсеевра жандик шикаствал кайи бицIидар тебрик апIуз гъафнийи. Дугъу абйир-бабарикан чпин веледарин умудар кIулиз адагъуз вари кюмекар тувуб ккун гъапIнийи.
Уч духьнайи бицIидарин юкIв райондин культурайин управлениейин гъуллугъчйири, БицIидарин яратмиш апIбарин хулаъ ва М.Кьасумовдин ччвурнахъ хъайи мектебдиъ урхурайидари гьязур гъапIу концертдин нумрйири улдубчнийи.
Мяракайин аьхириъ сагъламвалин камивалар кайидариз «Марцци юкIв» ва «Умуд» рягьимлувалин фондарин, КЦСОН-дин ва райондин ариш-веришчйирин терефнаан пешкешар тувнийи.
Къайд апIуз ккундузузки, му йигъан республикайин правительствойин терефнаан Вариурусатдин инвалидарин жямяаьтлугъдин Табасаран райондиъ айи тешкилатдин председатель Уружбег Демирбеговдиз, дугъу гъабхурайи ляхниз кьимат вуди, гьюрматнан грамота тувнийи. Уружбег Демирбегов учвра 1992-пи йисхъанмина II группайин инвалид ву, хъа 2001-пи йисланмина дугъу райондин инвалидарин ляхнариз, дурарин игьтияжар гьуркIувализ гизаф фикир тувра, дурариз жямяаьтдин арайиъ яшамиш хьуз гъулай шараитар яратмиш апIбаан аьхю ляхин гъабхура. Гьаци, гъи райондин вари гьюкуматдин идарйириъ пандусар дивна, хъа больницайиъ инвалидар за апIру подъемникра а. Уружбег Демирбеговди регьбервал туврайи тешкилатди райондин инвалидарин ихтияр чIур дарапIбан зиин мюгькам гюзчивал гъабхура. Дугъан гаариинди, гъи Табасаран райондиъ 8450 кас инвалидар а. Дурарикан 800 кас бицIивахтнахъанмина вуйи инвалидар ву, 820 – инвалид бицIидар; 600 кас – I группайин инвалидар, 4200 кас – II группайин, 2030 кас – III группайин инвалидар.
«Сакьатлу хьуз Аллагьди сар касдизра кьисмат дарапIри. Узу магьа II группайин инвалид вуза, му йиз гьял аннамиш гъапIу вахтна кIваз гизаф читинди шулиз. Гьяйифки, бязи касариз гьюкуматдин терефнаан инвалидариз туврайи кюмек ва пул аьхюди рябкъюру, амма дициб янаш’мишвал сакьатлу уьмрин «тIяаьм» аьгъдру инсанаризтIан хас дар…
Гъит гъи му серенжемдиъ иштирак шулайи ихь бицIи инвалидариз варидариз сагъвал, хъа абйир бабариз сабур ккун апIураза», – гъапнийи дугъу.