Гюльнара Мягьямедова
Инсаниятдиз дявдин ва ислягьвалин месэлйир гьарган важиблудар вуди гъахьну. Хъа 21-пи аьсриъ думу месэлйирин учIрувал ухьу артухъси гьисс апIурахьа. Инсанарин арайиъ шулайи гъалмагъаларихъди, дюн,яйин жюрбежюр йишвариъ гьюкуматарин тясирлувал, агъавал дебккуз чалишмиш шулайивалихъди аьлакьалу вуди, гъинаразивалин месэлйир гъизгъин духьна.
Ислягьвал бадали ляхин гъабхурайи жямяаьтлугъдин саб пай инсанар лап ужуди гъавриъ а: къайдасуз, уьлкйирин арайиъ наразивалар айи, чиб-чпиз гьюрмат адру дюн,яйиъ яшамиш хьуз лап гъагъиди ву.
Къайдасузвалихъди женг гъабхбаъ кьуватар сатIи дарапIди, дюн,я хатIасуз апIуз, мюгькам артмиш,валихъна гъюз мумкинвал хьибдар. Дявдин писвал ва ислягьвалин ужваликан инсанариз лап кюгьне вахтарихъан мина мялум ву. Гъи ихь улькейи, гъунши Украинайин миллетчйири урус миллетдин халкьариз илзигурайивал дебккбан бадали, хусуси метлеб айи дявдин операция гъабхура. Урусатдин Яракьлу кьуватари миллетчйир терг дапIну, думу операция ккудубкIбаз миллионариинди инсанар ккилигура.
Дюн’яйиъ халкьарин арайиъ варитIан кьиматлуб ислягьвал ву. Гьар йисан сентябрин 21-пи йигъан къайд апIру Варихалкьарин ислягьвалин йигъан метеб-халкьариз, миллетариз, гьар жюрейин дин хъапIрудариз, жямяаьтлугъдин арайиъ ислягьвалихъна дих апIувал ву. Думу йигъ ООН-ди 1981-пи йисан тяйин гъапIуб ву. Хъа 2002-пи йисан ООН-дин Генеральный Ассамблеяйи Варихалкьарин ислягьвалин йигъ дявдин цIа дебккру, гуж апIувалихьан, илзигувалихьан ярхла апIру йигъси къайд апIбан къарар кьабул гъапIну.
1951-пи йисан Париждиъ ООН-дин милли ассоциайияйин 13-пи Генеральный конференция кIули гъубшнийи. Дюн,яйин 60 уьлкейиан дуфнайи конференцияйин иштиракчйири саркьаси уч гъапIу рукьан манатариканЯпонияйиъ зенг (колокол) гьязур гъапIнийи. Думу зенгнак «Вари дюн,яйиъ ислягьвал сагъ ибшри» дибикIнайи.
Гьар йисан Нью-Йоркдиъ ООН-дин штабдин хуларихъ хъайи Японияйин багъдиъ , Варихалкьарин ислягьвалин йигъ къайд апIури, Генеральный секретари вари инсанарихьна ислягьвал уьбхювал ккун апIури илтIикIуру, хъа гьадму зенгнак кучну, (колоколин) сес дапIну, ккебехъну гъузувалин дакьикьа мялум апIуру.
Варихалкьарин ислягьвалин йигъан лишан оливковый гьарин кюл гъямгъмигъ дибиснайи луф ву. Думу лишнин автор Испанияйин машгьур художник Пабло Пикассо ву. Луфран шикил 1949-пи йисан Варидюн,яйин ислягьвалин тереф уьбхюрайидарин сабпи конгрессдиз лишан вуди гъизигуб вуйи.
