Айгуль Мягьямедова
25-пи майди Ставропольейин выставкйир гъахру «МинводыЭКСПО» комплексдиъ 25 уьлкейиан 5 агъзур вакил иштирак вуйи Кавказдин инвестицйирин форумди (КИФ) чан ляхин ккебгънийи. Форумдин метлеб округдиз инвестицйир жалб апIуб ва СКФО-йиз инвестицйир гъюз манигъвал туврайи месэлйир терг апIуб вуйи. Выставкайин дахилнаъди регионарин ва уьлкйирин, гьацира Кафари Кавказдин федеральный округдиъ ляхин гъабхурайи коммерцияйин компанйирин 21 майдан ккабалгнайи. Серенжем РФ-дин Президентдин, Урусатдин Правительствойин, экономикайин артмиш’валин министерствойин ва Росконгресс фонднан кюмекниинди тешкил дапIнайиб вуйи. Душваъ инфраструктурайин, гъулан мяишатдин комплексдин, транспортдин, цифровизацияйин ва энергетикайин месэлйир гъитIирккну. Серенжемдин иштиракчйирин фикриинди, гъюру йицIуд йисан гьадму цирклар экономикайин артмиш’вал улихь гьипрудар духьну ккунду.
Форумдиъ, Дагъустандин глава Сергей Меликов кIулиъ ади, республикайин делегация иштирак гъахьну. Республикайин кIулиъ айирин форумдиъ иштирак гъахьи сабпи йигъ мянфяаьтлуб гъабхьну: Дагъустанди Ингушетияйихъди, Кафари Осетия-Аланияйихъди ва Кабардино-Балкарияйихъди жюрбежюр цирклариъ аьлакьйир уьрхбан ва мюгькам апIбан гьякьнаан йикьрар гъийитIну. Йикьрариин Сергей Меликовди, Мягьмуд-Аьли Калиматовди, Сергей Меняйлойи ва Казбек Коковди къулар гъизигнийи. Документари алверчивалинна экономикайин, илимдинна техникайин, культурайинна яшайишдин цирклариъ аьлакьйир артмиш апIувализ рякъяр яркьу апIура.
Дагъустанди гъунши регионарихъди промышленность артмиш апIбаъ, инвестицйир жалб апIбаъ, медицинайин кюмек тувбан ери за апIбаъ, бизнесдин гъурулушар иштирак шулайи серенжемар гъахбаъ аьлакьйир яркьу апIиди.
Ихь республикайи форумдин хялариз Дагъустандин хъуркьувалар улупурайи майдан ккабалгну. Форумдин кьюдпи йигъан Дагъустандин майдандиз уьлкейин премьер-министрин заместитель Александр Новак гъафнийи. Урусатдин Президентдин СКФО-йиъ вари ихтиярар айи вакил Юрий Чайкайихъди уьлкейин правительствойин председателин заместитель выставкайиз адабгънайи экспозицияйихъди таниш гъахьну.
Сергей Меликовди республикайиъ уьмриз кечирмиш апIурайи проектарикан ктибтну. Гьаму йисан КИФ-диз туризмдин, транспортдин, промышленностдин, гьясиллувалин, гъулан мяишатдин, энергетикайин проектар адагъну. Республикайин кIулиъ айири Александр Новакдиз Каспий гьюлин гъирагъдихъ ярхи йисди либхуз шлу туризмдин кластерин проектдиканра ктибтну. Уьмуми кьадар 100 миллиарддилан зиина бюджетдин дару инвестицйир лазим вуйи проектдиз 63 миллиард манатдин заявкйир жалб дапIна.
Гьарганси гьамусра, Дагъустандин майдан Кавказдин инвестицйирин форумдиъ варитIан машгьурдарикан саб гъабхьну. Душваъ шюшдин кластерилан, микIлан электростанцийирилан, къубачийин арсран ва гъизилин алатар, унцIукIулин, балхарарин ва гьацдар жара бакришнар улупнийи. Гъалибвалин 80 йисаз бахш вуйи архивдин кадрйир, дявдин игитарин шиклар, хусуси метлеб айи дявдин операцияйин иштиракчйирикан ктибтурайи арт-объектра майдандиз адабгънайи.
Форумдин иштиракчйир аьхю аьшкьниинди UFC-йин чемпион Ислам Мягьячевдин гъизилин чIулизра лигури гъахьну. Дагъустандин спортсмендиз думу чIул Алекс Волкановскийиин кьюбпи ражари гъалиб гъахьиган тувуб вуйи. Махачевди чан чIул Дагъустандин спортдин музейиз багъиш гъапIну. Республикайин спортдин министр Сажид Сажидовдин теклифниинди думу чIул КИФ-диз адабгъну.
Форумдин «2036-пи йисан СКФО-йин сурат» ччвур али асас серенжем Алекандр Новакдин регьерваликкди кIули гъубшнийи. Иштиракчйири 11 йислан Кафари Кавказдин федеральный округ фициб шулуш, гьаддикан улхбар гъухну. Гьял гъапIу месэлйирин арайиъ гизаф йисариз вуйи инвестицйирин проектар, цIийи технологйир, мянфяаьтлу ва мюгькам инфраструктура айи.
Сергей Меликовди республикайиъ туристариз айи мумкинваларикан, республикайиъ туриствалин варитIан чIатху проект – Каспий гьюлин багахь дивру кластерикан ктибтну. Думу Урусатдин Президент Владимир Путиндин жягьтлувалиинди уьмрин гьяятдиз адабгъурайи «Хьуб гьюл ва Байкал дагар» Урусатдиъ артмиш апIурайи программайин саб пай ву.
«Аьхиримжи кьюд йисан му проект ужуди артмиш шула. Гъубшу форумдиъ улупу резидентари гъи магьа ляхин апIура. Гъюру йисхъанмина кластер тикмиш апIуз хъюгъру кIури, умуд киврача», – гъапну республикайин главайи.
Сергей Меликовди 2032-пи йисан кIули гъябгъру КИФ-дин форум Каспий гьюлин гъирагъдихъ гьадму вахтназ тикмиш дапIну ккудубкIуз планламиш дапIнайи курортдиъ гъабхуз теклиф дивну.
Дагъустандин делегацияйин членар КИФ-дин дахилнаъди гъягъюрайи секцийирин ляхниъ жанлуди иштирак гъахьну.
27-пи майди Дагъустандин глава Урусатдин экономикайин министрин заместитель Сергей Назаровдихъди гюрюшмиш гъахьну. Гьацира дугъу «Газпром межрегионгаздин» генеральный директор Сергей Гусевдихъдира цирклин месэлйирикан гафар-чIалар гъапIну.
Сергей Меликов СКФО-йин артмиш’вализ бахш дапIнайи Михаил Мишустиндин жягьтлувалиинди кIули гъубшу Урусатдин Правительствойин заседаниейиъра иштирак гъахьну.
2025-пи йисандин Кавказдин инвестицйирин форум гележегдиъ Кафари Кавказ артмиш апIуз мумкинвалар ачухъ апIру гужли серенжем гъабхьну. Форумди регион яркьу проектар уьмриз кечирмиш апIуз ва Урусатдинна харижи уьлкйирин компанйирихъди аьлакьйир яркьу апIуз гьязур вуйивал улупну.
