Гюльнара Мягьямедова
Гъийин ихь улхуб дишагьлийириз бахш апIурахьа, фицики 8-пи мартдиъ вари дюн’яйиъ Варихалкьарин дишагьлийирин йигъ къайд апIуру. Дишагьлийирин йигъ варитIан уткануб, варитIан гизаф кюкйир айиб ву, думу ихь дадйирин машквар ву.
Дада! Гьаму жикъи гафнаъ фукьан манишин, фукьан ккунивал а. Дадайи ухьуз уьмур бахиш апIуру, ухьу уьрхюру, ухьуз насигьятар тувру, хъайивал апIуру. Дадайин ккунивали ухьуз кьаби хьайизкьан манишин тувру. Хизандиъ дадайин важиблувал дугъан гъюнариин али жавабдарвали, улихь дийигънайи гьар йигъандин месэлйири, уьмриъ алахьру читинвалари за апIура. «Женнет дадайин ликарин кIанакк кка» дупна Мугьяммад Пайгъамбрин (с.аь.в.) саб гьядисдиъ. Гъавриъ ахъру инсандиз думу гафарин мяна аьхюб ву.
Гьюкуматдира дишагьлийирин, хизандин ва бицIидарин месэлйир фикир тутрувди гъитнадар. 29-пи феврали Урусатдин Федерацияйин Президент Владимир Путинди Федеральный Собраниейихьна вуйи чан Посланиейиъ милли 5 проект гьяракатнак кипрайиваликан гъапнийи. Думу 5 проектдин кIулиъ «Хизан» проект дебккна.
Аьхиримжи йисари ихь уьлкейиъ хизандин, дишагьлийирин месэлйир сабпи йишваз адагъура, фицики хизандин уьмриъ дишагьлийи уйнамиш апIурайи роль лап аьхюб ву. Гьамусдин девриъ гизаф бицIидар айи хизанарин уьмрин шартIар ужуб терефнахъинди дигиш духьнашра, гизаф дюшюшариъ дишагьлийиз читинвалар алахьура.
Дишагьлийизси, жили жвувазра варитIан аьхю девлет ужуб албагу хизан ву. Хъа гъийин девриъ мюгькам хизан тешкил апIуз читинди алабхъура. Жигьилар хизан бадали нюкгьиъ учIвра, хъа цIиб вахтналан жюрбежюр себебариан жара шула.
Узу жюрбежюр кьисматнан дишагьлийирихъди гюрюшмиш гъахьунза ва исихъ дурарин, чпин хизанар дабгъбан себебарикан фикрар туврача.
Анжела, 38 йис, блогер: узу кьюб ражари нюкгьиъ учIвунза. Сарпи жилирикан сар бай ва кьюбпи жилириканра сар бай азуз. Узу бицIи вахтнахъанмина ялхъвнариин юкIв алир вуйза, студент вахтарира кмиди жюрбежюр ансамблйириъ ялхъвнар апIури, бицIи-бицIи гъазанж ади шулийзуз. Сифте, 20 йисаъ ади, йиз абйир-бабари улупу жигьилихъди эвлемиш гъахьнийза. Йиз жилири узу йиз юкIв хъайи ляхниин машгъул хьуз гъитри шулдайи. Чав гъазанмиш гъапIубра чаз ккуниси харж апIуйи. Узуз бицIи велед духьну ашра, узу дугъхьан гьудучIвнийза. Бай уьрхюз дадайи кюмек апIуйи. Хъа узу йиз вахт вари ляхин апIури, гъазанж бадали сарф апIуз хъюгънийза. Саб ляхниан тмуну ляхниз жаргъури, ипотекайиз яшамиш шлу халра гъадабгъну, йиз буржарра ктирчнийза. Абйир-бабар хъана узухъ, «жилириз гъарах, гьаму жигьил гизаф ужур ву, увуз хъайивалар апIура, жигьил дишагьли сарди хай даршул» кIури, хъюгънийи. Гьамци кьюбпи ражарира жилириз гъушнийза. Дугъриданра, кьюрпи жилириз узу гизаф ккундийи, ярхи йигъдира, йишвдира ляхин апIуз ихтиярра тувуйи, узу кьанди ляхниан гъяйиз хулаъ ипIрубра кмиди дапIну дивуйи. ЦIиб вахтналан узуз байра гъахьнийиз. Хулаъ бицIидаризра хъайивал апIуйи, хъа чав ляхниз удучIвуз гьялакди дайи. Хизандиз гъазанж хрур узу вуйза. ЦIиб вахтналан, йиз жилири, узузра хабар адарди, йиз чуччухьан, дадайихьан пул бурж дапIну, кафе ачмиш гъапIнийи. Сад йис гъубшу, кафейикан айидар харжартIан дайи, узу гъазанмиш гъапIубра гьадму кафейиз харж апIуйи. Хизандиъ наразивалар арайиз гъафиган, йиз жилир удучIвну Москвайиз гъушу. Белки, душваъ саб ляхнин кIул бисур кIури, фикир апIурайза. Йирхьуб вазлилан хъана артухъ буржар илитIну, кьяляхъ гъафнийи. Думуган узу жилирихьан жара хьуз йикьрар гъапIнийза, хъа дугъаз жара хьуз ккундайи. Вушра, йиз тIалабниинди учу жара гъахьунча. Гьамус узу кьюр бай уьрхюри яшамиш шулаза. Гьамусра шубуб ляхниъ аза. Аьхюну бали хизандин ляхнариз кюмекар апIури шулзуз. Йиз баярикан хизандиз гъазанж хру, дишагьлийиз гьюрмат апIру, халис жилар вердиш апIуз ккундузуз.
ПатIимат, 36 йис, санитарка: узу йитим риш вуйза, дада узуз зат гъяркъюндарзуз, бицIидарин хулаъ аьхю гъахьунза. Ич тербиячи дишагьли гизаф ужур вуйи. Дугъу узуз гизаф кюмекар гъапIнийи. Душваъ узу кьабулди вуйи, узузра хушди вуйи сар бай айи. Амма йиз 17 йис тамам гъабхьиган, багахьлуйири узу жара бализ швушвди хъирсну, сумчир гъапIнийи. Жилирихъди албагну яшамиш хьуз шулдайи, дугъан хасият гъагъиб вуйи, узуз йивури шуйи. БицIир хуз гъагъдиъ ашра, дугъхьан жара гъахьнийза. Узу йитим вуйивализ дилигну, гьюкуматдин терефнаан халра тувнийзуз. БицIир гъахьиган, дугъан адашдин терефнаан кюмек гъабхьундайи. Бай интернатдиз тувну, узу ляхниз удучIвунза.
Сабсан ражари жилириз гъушнийза. Дугъаз зат ляхин апIуз ккундайи. Ич хизандиъ сарсан велед гъахьнийи. Хъа жилир, узуз хал айивализ дилигну, узухъди нюкгьиъ учIвур вуди гъахьну. БицIи балин 3 йис гъабхьиган, думура интернатдиз тувну, хъана ляхниз удучIвнийза. Узу санитаркади лихураза, хъа азад йигъар ккахьиган, сумчрарин кьяляхъ сумчир гъубху залариъра марццишин апIури шулза. Сарпи бай гьамус аьхю духьну, техникумдиъ урхура, бицIи бай интернатдиъ а. Жилариин затра хъугъвал илимдариз. Узуз гьюкуматди тувнайи саб хулаъ ялгъузди яшамиш гъахьиш ужуди ву.
Дишагьлийирин машквран йигъари бахтлу хизандин эйсйирикан бикIури аьдат дубхьна, хъа гьамциб гъагъи кьисматнан дишагьлийирра ихь арайиъ хайлин а. Дурариз хъана артухъ фикир лазим ву. Макьалайин игит Анжела дирбаш дишагьли ву: думу учв ккуни бицIир вуйи хизандиъ аьхю гъахьну, абйир-бабари дугъаз бахтлу бицIивал тувну, гьамусра кюмекар апIура, хъа гьапIуз-вуш дугъхьан бахтлу хьуз шуладар. Хъа ПатIиматдиз бицIи вахтнахъанмина ккунивал дябкънадар. Абйир-бабари дугъаз чпин манишин тувундар. БицIи вахтнахъанмина ПатIимат учв ккун апIру инсандихъ дахаргна. Дугъаз дицир кас гьеле алахъундар. Хъа кьюрид дишагьлийирра чпин кьисмат дигиш апIуз умуд кади яшамиш шула.
