Зубайдат Шябанова
Гъюру йисан «Дербент – Хючна – Хив» машинарин рякъюн 43-пи километрилан 50-пибдиинакьан участок рас апIуз планламиш дапIна. Табасаранрайондин глава Мягьямед Къурбановди мялумат тувганси, багарихьди думурякъяриин гъахру ляхнарин проектдинна сметайин документар тартиб апIуз хъюгъди.
Муниципалитетдин кIулиъ айирин гафариинди, гъийин йигъаз районарин арайиъ айи рякъюн 22 километриин жяргъял ал. Думу рякъюн 7 километр рас апIуз проектдик кипру. «Дербент – Хючна – Хив» рякъ къайдайиз хувал райондин центрихьан лап ярхлади ерлешмиш духьнайи гъуларин агьалйиризра лап важиблу ву. Мисалназ, тIюргъяриз – дурарингъул’ан Табасаран райондин центрвуйи Хючназ 23 километр манзил а.Гьаддихъди аьлакьалу вуди рякъяр рас апIбан месэла гъулан агьалйири Табасаран райондин главайин улихь швнуб-саб ражари диври гъахьну.
«Рякъярин инфраструктура къайдайиз хували чахъди жара циркларра артмиш хьуз гъитру. Гьаци, мисалназ, муниципалитетдиз гъюбан читинвалгъубзрадар, гьаддихъди сабси, райондин тарихи ва машгьур йишвари инвесторарин фикир чпиина жалб апIуру. Миди, гьелбетда, райондиз гъюру дакьатарра артухъ хьуз гъитди. «Дербент – Хючна – Хив» рякъюн важиблувал фикриз гъадабгъну, республикайин рякъярин мяишатдин ва транспортдин министерствойи проект тартиб апIбаз пул жара дапIна. Проектдинна сметайин кагъзар тартиб дапIну, дидиз гьюкуматдин экспертизайин разивал туврайи къарар адабгъубси, рякъ рас апIуз хъюгъди. Хъасин, му асас рякъюн жара терефарра рас апIуру», – къайд гъапIнийи Мягьямед Къурбановди.
Му рякъюн важиблуваликан улхури, вахтназ вуди ТIюргъярин сельсоветдин главайин вазифйир тамам апIурайи Амир Гьяжикеримовди ич сюгьбатнаъ гъапиганси, ужуб рякъ адрувал гъунши гъуларин агьалйирин учIру месэлйирикан саб вуйи.
«Ич гъул’ан райондин центриз 23-25 километр манзил а. ТIюрягъ ва НичIрас райондиъ варитIан ярхла гъулар ву. Иццрур гъахьиган вая жара себебариан Хючназ гъягъюз читинди алабхъуру. ТIюрягъ 210-дихьна, хъа НичIрас 150-рихьна хизанар яшамиш шула. КтIерццдариз, иццру гъахьидариз иллагьки кьюрдну вая амси йигъари больницайиз гъягъюз-гъюз читинди ву. Гьамусяаьт рякъ саб тягьяр вушра къайдайиз дубхна.
Хусуси метлеб айи операцияйиъ гьакIи ич гъулан эскрин абйир-бабар республикайин кIулиъ айи Сергей Меликовдихьна гъушу вахтна, дурари главайикан рякъюн месэла гьал апIуб ккун гьапIну. Улихьнаси Табасаран
райондин кIулиъ айи Мягьямед Къурбанов ич гъуландарихъди гюрюшмиш гъахьиган, рякъюн месэла дугъан улихьнара адабгънийча.
Гьаму йигъари социалин сетариъ Хючнаан Хивна вуйи рякъ рас апIуру, кIуру хабрар чпиз гъяркъиган, узуз швнур-сари, му мялумат гьякьлуб вуш гьерхри, зенгар гьапIну. Мид’ин инсанар лап шад гъахьну. Му гизаф ужуб ляхин ву. Думу рякъ асас вуди Курккакк гъулан сельсоветдин хулар хьайи йишвахьна рас апIуру. Курккакк, ЖагътIил терефназди вуйи рякъ лап чIуру гьялнаъ а. Гьадму терефнаъ 5-7 километр рякъ къайдайиз гъабхиш, лап ужи ву. Иллагьки гьадму рякъ лап читин, пис гьялнаъ а.
Гьамусяаьт амси йигъари шагьрариз чпин машинариъди гъягърудар, саки вари рякъ’ин асфальт ал кIури, Хив райондианди Кьасумрин гъул’антина гъягъюри шулу. Хъа думу рякъ Дербентдиз 35 километр ярхлади ву. Амси йигъари батIрар ади Хючназди гъягъюз даршлуган, Хив райондианди ъягъюзтIан жара чара гъубзрадар. Хъа вуйиш Хючнаанди багахьди ву. Гъул’ан Хючназ ва Дербентдиз йигъан маршруткйир гъягъюра. Багарихьди рякъ рас апIур кIури, аьхю умуд кивраза», – гъапнийи Амир Гьяжикеримовди.
НичIрас гъулан мектебдин директор Ризван Мукаиловди, му месэлайикан улхури, гьамци гъапнийи: «Сифте думу рякъ Хив райондин терефнаан рас апIури гъахьнийи. Гьаци саки ТIюрягънакьан асфальт улубзну. Гьамус Хючнаанмина Хив райондизкьан вуйи тереф рас апIуру, кIура. Дугъриданра, рякъ хяхял алабхьнайиб вушра, табиаьтдин гьавйир ва тIурфнар дерккуз шлуб дар. Ихь рякъ гъябгъюрайи йи-шварра вари гъван кайи, ямаж айи йи-швар ву. Гьаци вуйиган, селлер, мархьар гъафиган, рякъ гъабхури ва гъядабхьури шулу. Асфальт улубзуру, кIуру хабар гъеебхьиган, гъулан вари жямяаьт гизаф рази духьна. Гъи мектебдиъра мидкан сюгьбатар гъахьнийич. Рякъ ва шид гъуларин варитIан асас месэлйир ву. Му ляхин тамамди кIулиз адабгъуз Мягьямед Къурбановдиз ва му ляхниъ иштирак шулайи жара касариз Аллагь кюмек ишри.
Учу, фициб дерди-бала гъабхьишра, Хючназ гъягъюз мажбур шулача. Му саб тереф. Кьюбпи терефнакан улхуруш, улихьди, яна районар тяйин апIайиз, мягьялар кIурудар айи. Ич мягьялик Хив райондин хайлин гъулар, гьадму гьисабнаан Яракк, Зилдикк, Мажвгул ва жара гъулар кахьрайи. Думу гъулариъ майил-мадатар гизаф айич. Хив райондин гъулариан Табасарандиз швушварди хайлин шубар духна, гьаци Табасарандианра дишагьлийири, Хив райондиъ чпин кьисмат дибихъну, хал-хизан ккебгъна. Кьюб район сатIи апIувал – му ихь жямяаьтдиз аьхю уж’вал ву. Ухьу гъунши районарси, саб хизандин, саб халкьдин вакиларра вухьа. Гъит думу рякъ, ухди ккудубкIну, ихь районариз берекетлуб ибшри».
