Наргиз Гюлечова
Табасаран халкьдин культурайиъ ва инсанарин гьарйигъандин уьмриъ мяълийири важиблу йишв бисура. Йиз гьаму макьалайин игит мяълийириз гафар дикIурайи табасаран шаир Мафират Салигьова ву.
Мафират Салигьова 1964-пи йисан Хив райондин ЦIудухъ гъулаъ гизаф бицIидар айи хизандиъ бабкан гъахьну. 1981-пи йисан, 10-пи класс ккудубкIбалан кьяляхъ, думу чан чве, Хиварин музыкальный мектебдиъ ляхин апIурайи Аьбдулгъафар Наврузбеговдихъди концертариз, сумчрариз мяълийир апIуз гъягъюри гъахьну. Думуган сумчрариъ мяълийир апIурайи дишагьлийир думукьан адайи. Кьисматну думу Табасаран райондин ЦIийи Лижва гъулан агьалийихъди сатIи апIуру.
«БицIи вахтарихъанмина мяълийириин юкIв алир вуйза. Артилиз гъушиган, халачихъ хъайи тIибич, микрофон вуйиз кIури, дибисну, зат начра дарди, илипну сес меълийир апIуйза. Мяълийир апIуз ккуниганси, шиърарра дикIури шуйза, хъа дурариз сарира иб диривруган, дидикIнайи шиърар чIяргъюри, гатIахьуйза. СацIиб вахтналан хъанара дикIури, шиърар дадайиз ва чйириз урхуйза, хъа дурари узуз зат фикир тутрувруган, яманди дердра шуйзуз.
ЦIийи Лижваз швуваз духну цIиб вахтналан, йиз сижар абайи «Красное знамя» совхоздиъ сифте амбарханайин рабочийди, хъасин секретарь-машинисткади ляхниз гъадагънийзу. Швуваз духнайи таза вахтари дурариз варидариз узу мяълийир апIурайир вуйибра агъяйи.
Саб ражну хябяхъган ич гъуншдиъ яшамиш шулайи кьавал бай Исмяил Гьяжиев ич хулаз гъафнийи. «Мафират бажи, уву шиърар дикIура кIури, деебхьназуз. Оксана Ибрагьимовайин концертдиз саб цIийи мяъли ккундачуз. БикIуз шулнухьан?» – гьерхнийи дугъу. «Ав шулзухьан», – жаваб тувнийза. Думуган дугъахьна йиз «Зарафат шулин?» шиир тувнийза. 1989-пи вая 1990-пи йисан вуш, якьинди кIваин илимдариз, йиз гафариз вуйи сабпи мяъли Оксана Ибрагьимовайи гъапIнийи, ва думу лап авазнануб гъабхьнийи. СацIиб вахтаналан Смоленск шагьриз удучIвну гъушнийча. Думуган я телефнар, я интернет адайи, ва саркьан табасаран мяълийирин устадрихьан узухъди аьлакьайиз удучIвуз шулдайи. Хъа гъулариз гъафиган, лап аьшкьниинди сумчрариъ вая жара мяракйириъ думу мяълийихъ хъпехъури шуйза.
Хъа цIиб вахтналан Табасаран райондин Лижва гъул’ан вуйи Фазиле Абасовайи мяълийир апIуз хъюгънийи. Думуган «Учу бажаранлуйир агурача» кIуру конкурс гъябгъюрайи, ва Фазилейиз конкурсдиъ иштирак хьуз дих дапIнайи. ЦIийи мяъли лазим вуйивализ лигну, думу узухьна кюмек ккунди илтIикIнийи. Дугъахьна, узкан дибикIнайи, узу швуваз гъафиган, узуз мяълийир апIуз гъидритбакан вуйи шиир тувнийза. Конкурсдихьна гьязур апIбан бадали, Фазиле хулаз хъади дуфну, думу мяъли фици, фуну жюрейиинди дурхну ккундуш, улупнийза. Фазилейи конкурсдиъ сабпи йишв гъадабгънийи, хъа узуз, шиърин авториз, сяаьт ва 500 манат тувнийи. Думу вахтари 500 манат аьхю пул вуйи», – ктибтура Мафират Салигьовайи.
Мафират Салигьова уьмрин мюргъяриъ ахънайи. Шиърар дикIуз лап аьшкь айи шуран шиърариз абайин хулаъ сарира фикир тувундайи, хъа швуваз гъушиган, уьмрин юлдши думу ляхниз манигъвал апIури гъахьнийи. Хъа шаириз чан шиърарин китаб адабгъуз лап яманди ккундайи. Чав гъидикIу шиърариин кюлфетар аьлхъруган, дугъу дурар йишвну, вари ахуз дахъиган, жиниди дикIури гъахьну.
«Гъулаз гъафиган, йиз хизанариз китаб бикIуз кьаст айиваликан гъапнийза. Сарра хъугъундайи. Гьадму вахтна узухьна, йиз гафариз вуйи мяълийирин концерт тешкил апIуз планариъ айиз кIури, Оксана Ибрагьимова илтIикIнийи. 2017-пи йисан думу концерт сатIиди Дербент шагьриъ тешкил гъапIнийча. Тамашичйириз серенжем лап кьабул дубхьну, гизаф аднан концерт гъабхьнийи. Гьаци сарун мяълийириз шиърар дикIувал ккебгънийза»,
– гъапнийи йиз сюгьбатчийи.
Мафират Салигьовайин гафариинди, яратмиш’валин рякъюъ дугъаз кюмек гъапIур адар. Чахьна мяъли ккунди илтIикIурихъди тIалаб апIурайи темайиан кьюб гаф гъапIси, фу лазим вуш, гъавриъ ахъну, Мафизат Салигьовайи дишла шиир бикIура. Гъи дугъахьна, табасаран халкьдинси, жара миллетарин мяълийирин устадарра илтIикIури шулу.
«Улихьнаси авар халкьдин машгьур артист ПатIимат Расулова, чаз урхуз «Перизада» кIуру табасаран мяъли, цIибди дигиш апIин кIури, узухьна илтIикIнийи. Аммаки дагъустандин лайикьлу артист, табасаран халкьдин мяълийирин устад Аьбдуллагь Мирзакеримовди думу мяъли апIурайивализ лигну, узу ПатIиматдиз «ваъ» гъапунза. Лезги халкьдин «Штул» ансамблин артист Тимур Загьировдира, (дугъу ужиди табасаран мяълийир апIуру), ихь машгьур мяълийирин гафар чаз дикIуб ккун гъапIнийи. Узу дугъаз цIийи мяъли дибикIназа, гьелелиг думу удубчIвнадар», – мялум гъапIну сюгьбатчийи.
Аьхиримжи вахтари табасаран артистари Украинайин ругариин гъябгъюрайи хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ иштирак шулайи эскрариз бахш вуйи мяълийир апIура. «Ав, хусуси метлеб айи дявдин операция гъи гъагъи темйирикан саб ву. Му темайиан мяълийиз гафар ккунди артист узухьна илтIикIиган, СВО-йин гьяракатариъ иштирак гъахьи ихь баярихъди гаф-чIал дапIну, агьвалатнакан гьерхну, мяъли бикIуз хъюгъри шулза. Думу темайиан мяъли бикIруган, бикIурайи узузси, мяъли апIурайи артистдизра ва мяълийихъ хъпехъурайидаризра – варидариз тясир апIуру.
Узуз гъидикIу шиърариз вуйи варитIан ккуни мяълийир Мар’ям Къазиевайи ва Зарият Бахишевайи апIурайи «Абайин халсиб маниб адар» ва «Улихьганси ккунийкIана», Седеф Рашидовайин «Тамара» ва «Салам тувай», Мар’ям ва Надинбег Къазиеварин «Бахтлу ишри сус» ва «Ярин улар» вуйиз. Тимур Аьгьмедовдиз «Дадайиз» кIуру мяъли гъибикIнийза, ва дидихъ хъпехъруган, му мяъли йиз веледди узуз апIурайиганси шулзуз. Гьяйифки, сарун думу жигьил бали мяълийир апIури имдар…
Хъа аьхиримжи ражари узу Марьям Къазиевайиз гъидикIу мяълийир лапра хуш вузуз. Дюзди кIуруш, узуз вари узу гъидикIу мяълийир ккундузуз. Дурар йиз веледарси гьугъужвури шулзуз», – аьлава гъапIнийи Мафират Салигьовайи.
Мафират Салигьовайи мяълийир дикIурайи Зарият Бахишевайира шаиракан чан фикрар ачухъ гъапIнийи. Дурар социальный сетариъ таниш гъахьидар ву.
«Узу дугъаз мукьмихъна гафар ккундайиз, гъибикIнийза. Хъа Мафиратди мяълийин тема пуб ккун гъапIнийи. Аммаки, тема дарпиди, йиз айи мукьам хъадапIнийза. Мукьмихъ хъпехъубси, дугъу, гафар дидикIну, мяъли гьязур гъапIнийи. Хиял шуйи, гафар мукьмиз ваъ, мукьам гьаму гафариз кадабгъубси…
Дугъу узуз гъибикIу сабпи мяъли – «Ялхъван ву жигьиларин» – сумчрин мяъли вуйи. Гьаддихъантина сарун яваш-явашди сатIиди ляхин апIуз хъюгъюнча.
Гъи йиз уьмриъ Мафират Салигьовайи аьхю йишв дибисна. Узу дугъахъди саб мяълийирикан ваъ, уьмриканра, яшайишдиканра сюгьбатар апIури шулза, фицики дугъу узуз гаф-чIал апIру вахтна ужуб насигьят тувиган, дадайихъди гафар гъапIганси, кIваз рягьят шулиз. Эгер думу дайиш, гъи йиз ччвур машгьур хьибдайи. Учв гизаф ужур кас ву. КIваантIан дугъаз чухсагъул мялум апIураза»,
– гъапну Зарият Бахишевайи.
