Гюльнара Мягьямедова
Аьхиримжи йисари, вари уьлкейиъси, ихь республикайиъра туризм гьяракатниинди артмиш шула. Дагъустандиъкьан табиаьтдин туриствалин объектар айи йишв, ихь уьлкейин регионариъ бажагьат ашул. Ихь республикайин агьалйирра, табиаьтдин утканвалар гюзет апIури, жюрбежюр йишвариз гъягъюз хъюгъна. Туриствалин объектариина гъягъбан бадали, республикайиъ 76 турагентствойи ва аккредитация айи 89 экскурсоводди ляхин апIура. Хъа турагентствйирилан савайи, экскурсйириз жвуван тешкиллувалиинди гъягърударра гизаф а.
Гьаци учура улихьна йигъари республикайин мялуматарин милли дакьатарин вакиларихъди гъунши Чечен Республикайин Беной кIуру гъулаз экскурсияйиз гъягъюз йикьрар гъапIнийча. Узу гизаф йишвариз гъушур дарза, гьаддиз, Дагъустандин гъулариъ адруб, гъунши республикайиъ фу айкIан кIури, фикирра гъапIнийза.
АйиштIан! Дагъустан Республикайиъ адру марццишин! Чечен Республикайин ругариина хъуркьувал рякъярин утканвали, гъирагъдихъ хъайи укIар-кьалар марцц дапIнайивали, гьарарин кьабар гьякру дарснайивали улупурайи. Рякъюъди алахьу гъулариъ хулар ерлешмиш духьнайивалин кьайдайи мюгьтал апIурайи. Хуларра кьюб- шубуб мертебайиндар даршра, утканди албагнайи. Хуларин мягьражари рякъюхъди цIар дизигнайиганси дерккнайи, сар касдинкьан хуларин раккнар рякъюзди иливнадайи.
Беной гъулаз экскурсия мистлан ккебгъру. Душваъ дивнайи уткан мист ерли архитектурайин уьмарат ву. Ягъли йишв’ин ерлешмиш дубхьнайивалиан, гъулан фунуб терефнаан гъилигишра, гъизилин нур туврайи мистан кIакIар рякъюра. Мистан аьтрафариин, дидин багарихь гьаму учуси экскурсияйиз дуфнайи инсанартIан рякъюрадайи. Мистан комплексдин саб терефнаъ гъудгни жикIру йишв ккабалгнайивалира мюгьтал апIуйи. Душваъ гьарсаб крандиан мани шид гъюрайи. (Гьяйифки, бязи вахтари, шагьрариъ айи ихь хулариъкьан крандиан мани шид гъюри шулдар).
СМИ-йин вакилари мистан утканвал гюзет апIбан кьяляхъ, учу гъахурайи маршрутка туристариз гьязур дапIнайи «АхкитIай» комплексдиз рякъюъ убчIвнийи. Дина рякъюъ учIвайиз, маршрутка хъапIрури рякъ читинуб вуйиваликан дупнайчуз. Вушра, дагълу Дагъустандин гъулариъ бабакан гъахьи, гизаф районарин рякъярихъди таниш вуйи учуз гучI ккапIуз думукьан рягьятди дар кIури, фикир гъапIнийза. Рякъ пирпун гьарарин ярквраантина, гагь за шули, гагьсана ис шули, ямажар кайи йишвариъди илтIибкIури, аьхю дерейин кIаназ гъябгъюрайи. Рякъ тазади ацIуди улубзнайи асфальтдинуб вуйи, хъа рякъюн гъирагъдихъди айи ярквраъ гьарар гьадмукьан дишдар вуйики, хиял апIин, дурар станокдихъан хъидирчнайи маргъарси, 10-20 метр завуз гьачIарккнайидар вуйи. Табиаьтдин гьавара, микIлан гьегькьан алдарди, дагълу нирин сесну, чвлин гьараригъян гъядахьурайи гъатху кIажарин ицциб ниъру дибисну, дийибгънайи. Дагълу нирин, жангар ранг али марцци шид айи дагрин багхьан гьарарин ягълишинтIан ва завуъ айи дифартIан гъайри, жараб фукIара рябкъюрадар. Хъа мушваъра айи марццишин! Хиял апIин, думу яркврариъ гьар йигъан гвачIнинган, лазим дару рукар-кюлер уч апIури, швнуб-саб десте инсанар лихура. Гьаму утканвалар гюзет апIбан кьяляхъ чай убхъуз, лисундин уьл ипIуз ккун гъабхьиш, ипIруб гьязур дапIну масу туврайи йишвар, жвувахьди ипIруб хьади дуфнаш, дицисдаризра дусру йишварра айи. Саб гафниинди, рягьятвал гъадабгъуз вари жюрейин шартIар ккабалгна.
Гьаму макьала бикIбан метлеб Чечен Республикайин туриствалин объектар реклама апIуб дариз. Узуз йиз багъри Дагъустан, хъа иллагьки Табасаран, варж ражари артухъ ккундузуз ва багьа вузуз. Вушра, гьадму Чечен Республикайиъ айи марццишин гъябкъиган, кIваз аьзаб гъабхьнийиз. Ихь халкь дурартIан дирбашдарра вуйихь, устадвалин гьякьнаанра кьяляхъ гъузнадархьа, аьтрафарра, аьлимарра, халкьарра артухъ ахьуз. Хъа ухьуз айиб уьбхюз, дидин марццишин апIуз аьгъдархьуз. Ихь Дагъустандиъ рякъярихъ хъайидар туканар, кафе-ресторанар, алвер апIру йишвар ву.
Гьарсари гьаддилан хайир гъадабгъура. Амма чпин улихь хьайи йишван марццишин уьбхюз саризра ккундар. Марццишин уьбхюб жарарин буржи вуди гьисаб апIура. Марццишин уьбхюб ихь гьарсарин буржи ву!
Марццишин туристар бадали апIруб дар, думу гьарсарин хатI дубхьнади ккунду. Эгер ухьу ихь веледар бицIидихъанмина марццишин уьбхюрайирин зегьметназ гьюрмат апIури вердиш гъапIиш, дурари, наана гъушишра, думу хасият дипидар.
