(Гъадимали Юзбеговдин 100 йис хьпаз бахш вуди)
Артур Рамазанов,
экономикайин илмарин кандидат
Дагъустан Республикайин ва Хив райондин махлукьатлу хабрарин дакьатариъ ихь абурлу ва зигьимлу ватанагьли Гъадимяли Юзбеговдикан хайлин макьалйир дидикIна. Дугъу гизаф инсанарин юкIвариъ лап ужудар хиялар ва фикрар гъитну.
1943-пи йисан, мектеб ккудуб-кIбалан кьяляхъ, Гъадимяли Юзбегов Зилдккарин мектебдин мялимди ва директорди дерккнийи, амма думу, аьхюну чве, дявдин иштиракчи Юзбег Юзбеговдин теклифнахъ хъебехъну, Дербентдиз гъушнийи. Душваъ жигьил шагьрин гургутум аьтрафариъ дивнайи оборонительный гъурулушар ляхнихьна гьязур апIру ва дурар уьрхру дестейиз кьабул гъапIнийи.
Ватандин Аьхю дявдин аьхириъ Гъадимяли Нюдюрялиевич Москвайиз ВЛКСМ-дин ЦК-йин гъвалахъ хъайи комсомоларин заан мектебдиз урхуз гьаънийи. Думу мектеб заан аьгъювалариинди ккудубкIбан кьяляхъ, жигьил пишекар комсомолин Дагобкомдин инструкторди ляхниз кьабул гъапIнийи. Хъа 1949-пи йисан Хиварин комсомолин райкомдин сарпи секретарди тяйин гъапIнийи.
1950-пи йисари Гъадимяли Юзбегов партияйин заан гъуллугъариъ лихури гъахьнийи. СССР-ин «25 агъзуриндар» фягьлийирин гьяраканаъ иштирак хьпаз лигну дугъаз «Гьюрматнан лишан» орден тувну. Мидланра савайи, Гъадимяли Юзбегов СССР-ин ва ДАССР-ин гизаф медалариинди ва орденариинди лишанлу гъапIну.
СацIиб вахтналан Гъадимяли Юзбеговди жвуван хушниинди партияйин ляхин гъибтру ва чаз артухъдиси хуш вуйи ва инсанариз, чан фикриан, артухъдиси мянфяаьт кайи мялимвалин ляхниин машгъул шулу. Дугъу учуз гьарган, гьялал зегьмет образованиейихъди ва тербия тувбахъди сабхилди душну ккунду, кIури шуйи. Му аьяндар насигьятчи касди гизафдариз уьмрин рякъюъ сабпи умудлу гамар алдагъуз кюмек гъапIнийи. Гизаф аьгъювалар айир, дерин зигьим хъайи кас вуйи, жвувканра, имбудариканра ляхниъра, гьар йигъандин уьмриъра аьхю жавабдарвал тIалаб апIуйи. Дугъан гьаму ужудар лишнари учура тербияламиш апIуйи. Учу дугъаз ухшар вуйидар хьуз чалишмиш шуйча.
Гъадимяли Нюдюрялиевичдиз инсанарин гевюл ачухъ апIуз аьгъяйи, дугъу чюнгриин утканди мукьмар йивуйи, мяълийир апIуйи, дугъаз табасаран ва урус чIалниинди гизаф мяълийирра аьгъяйи. Шиърарра дикIуйи. Аьхю зарафатчи вуйи, дугъаз гизаф гьянагар ва зарафатар, халкьдин агъалар ва айтйир аьгъяйи.
Инсанарин ихтибарвал али, заан билиг айир, уткан – гьамцир кас вуди гъузди уьмурлуг ич юкIвариъ му мажвгулжви. Гъи учухъди дугъан веледар ва худлар – МГУ-йин уьмриъ важиблу роль уйнамиш гъапIу ва дидин ад гъира артухъ апIурайи аьлимар хъами, ва ич дурарихьна аьхю гьюрмат айич. Дурар кми-кмиди багъри гъулаз хялардира гъюри шулу.
Къадимяли Нюдюрялиевич гизаф дилмаж кас вуйи. Аьхю яшнан инсанарин, думу комсомолин райкомдин сарпи секретарди, Хив райондин райкомдин пропагандайин отделин заведующийди лихру вахтари, фици дугъаз октябрин ва майин машкварин йигъари ва гьацира райондиъ парадарин вахтна сягьнайиина улхуз теклиф апIури гъахьнуш, ужуйи кIваин илми. Къадимяли Юзбегов, чаз теклиф гъапIигантIан, сягьнайиина удучIврур дайи, хъа дугъу трибунайихъан гаф-чIал апIруган, вари аьхю дикъатниинди хъпехъуйи, гьаз гъапиш думу аьхю устадвалиинди, чан фикрар райондин ва уьлкейин колхозарин уьмриан хурайи мисалариинди ккабалгури, улхуйи.
Учу Къадимяли Юзбеговдихь урхури ва дугъхъан гизаф шей’ар ва ляхнар дургъури гъахьунча. Думу гьарган уьмриз умудлуди лигрур вуйи; дугъаз, учуз нумуна шлуганси, лихузра, рягьят йивузра аьгъяйи. Думу багъбанчивалиин, арфар уьрхбиин машгъул вуйи, ва учуз гьарган жвуван хусуси вичар ва йиччв ади гъабхьунчуз. Дурар Къадимяли Нюдюрялиевичди гъуни-гъуншйиризра кауйи, веледариз ва худлариз Мягьячгъалайиз ва Москвайиз хътауйи.
Гьаддиз мицир касди медалариз ва тафавутлувалиинди мектебар ккудукIу баяр ва худлар тербияламиш апIбаъ, МГУ-йиз дагъустанлу аьлимарин сихил аргъаж апIбаъ саб аьламатра адар. Дурариканра саб-кьюб гаф дупну ккунду, гьаз гъапиш баярин ва худларин хъуркьуваларик дурарин адашдин ва абайин лап аьхю пай ка.
Экономикайин илмарин доктор, профессор Юзбегов Зейдула Къадимялиевич академияйин Дагъус-тандин экономикайин ва аьтрафар артмиш апIбан институтдин директорди, Дагъустан Республикайин Правительствойиъ министрди гъилихну, МГУ-йин проректор гъахьну ва гъи МГУ-йин экономикайин ва финансарин стратегияйин кафедрайин профессорди лихуб давам апIура. Думу, Урусатдин кIакIначи вуздиз жюрбежюр программйир ва реестрар дюзмиш апIбаз лигну, лап заан наградйириинди лишанлу дапIна.
Юзбегов Аьгьмед Къадимялиевич МГУ-йин профессор, химияйин илмарин доктор ва биохимияйин цирклиъ ужуб ад айи машгьур пишекар ву. Урусатдин Федерацияйин экологияйин хатIасузвал уьбхру федеральный программйир яратмиш апIбаз лигну, дугъазра хайлин наградйир а.
Юзбегов Мягьямедди МГУ-йин экономикайин факультетдиъ дарсар киври гъахьну, думу экономикайин илмарин кандидат ву.
Юзбегова (Аьмирялиева) Роза МГУ-йин механикайинна математикайин факультетдин доцент ву, дугъу гъибикIу монография Урусатдин Федерацияйин вузарин арайиъ вуйи конкурсдиъ сабпи йишваз лайикь гъабхьну.
Къадимяли Юзбеговдин хтул Амирялиев Абили тафавутлуди МГУ ккудубкIну. Дугъан имбу худларира – Мажвглан Юзбеговди, Марат Юзбеговди (экономикайин илмарин доктор), Артур Рамазановди (экономикайин илмарин кандидат) ва Лейла Мукаиловайи университетар заан тафавутлувалиинди ккудукIну.
Машгьур дагъустан аьлим, биологияйин илмарин доктор, профессор Къазанфер Юзбегович Абачевдира Къадимали Юзбеговдин хиликк гъурхну ва дугъахь тербия гъадабгъну.
Йисар гъягъбахъ ухьу, гьяйифки, багахьлу касарихъ, насигьятчйирихъ, ккуни мялимарихъ мягьрум шула. Му ляхни дурарихьна вуйи ихь янашмиш’вал имбубсан кьиматлу вуйиб ва кIваин гъузруб апIуру.
Учу Къадимяли Нюдюрялие-вичдиинди кьадарсуз дамагъ апIурача. Думу гизаф ужур насигьятчи, адаш ва аба, зигьимлу, абурлу ва аьхю юкIв айи инсан вуйи. Гьацир кас вуди думу уьмурлугъ ич фикрариъра гъузди.
