Умгьанат Сулейманова
Аьхю Гъалибвалик чпин лайикьлу пай киву адлу игитарин цIарнаъ хайлин табасаран эскрарра ади гъахьну. Табасаран райондин Хюряхъ гъул’ан вуйи Мирзакерим Халидовди (шиклиъ), Ватандин Аьхю дявдин сабпи йигъариланмина фашистарихъди женгнаъ учIвну, душмандиин вуйи гъалибвал Берлиндиъ гъаршуламиш гъапIну.
Цци, 2024-пи йисан 5-пи майди, Мирзакерим Халидов кечмиш духьну 23 йис тамам гъабхьну. Ветерандикан вуйи гьякьикьи мялуматар Бургьанкент гъулан мектебдиъ тарихдин дарсар киврайи Энвер Эрзимановди тувунзуз. Думу хайлин йисари Хъюряхъ гъулаъ мялимди гъилихну, ва гьар йисан дугъу, мектебдиъ урхурайи баяр-шубарихъди дявдин ветеранарихьна гъягъюри, лазим вуйи мялуматар уч апIури гъахьну.
– 9-пи Май варитIан гирами машквар гьисаб шула. Му машквран йигъари ухьу неинки дявдин иштиракчийир, хъа гьацира читин йисари далу терефнаъ фидакар зегьмет гъизигу инсанарра кIваълан гьаъну ккундар… Гьелбетда, 1941-1945-пи йисари Ватандин Аьхю дявдин женгариъ, вари совет халкьси, ихь табасаран халкьра багъри жилар душмандихьан азад апIбан женгнаъ учIвну.
Мирзакерим Халидов дяви ккебгъну ккудубкIайиз женгариъ гъахьну. Узу баяр-шубарихъди чахьна гъюруган, дугъан вари ужуди кIваин имдайи. Хъа чаз кIваин гъабхьиган, учуз гъач кIури шулийи.., – ккебгънийи Энвер Эрзимановди ветерандин уьмрикан ихтилат.
– Немцар хиянаткарвалиинди Советарин Союздиин алжгъу йигъан Мирзакерим Халидовди эскервалин гъуллугъ гъабхурайи полк ерлешмиш дубхьнайи йишвлан душмандин самолетар тIирхурайи. Дишла командованиейихьан кьяляхъ зигбан амур гъафнийи.
СацIиб вахтналан дурарин полк Киев уьбхюз гьапIнийи. Миржир касдикан ибарат вуйи дестейин дахилнаъди Мирзакерим Халидов разведкайиз гъушнийи. Дурарин улихь душмандин штаб ва яракьарин складар наан аш, аьгъю апIбан вазифа дивнайи. Разведчикар саб аьхю дару гъулаз хъуркьнийи. Мирзакерим, кьюрсана эскерра хъади, сар кьабирин хулазди учIвру ва дурари ерли касдихьан лазим вуйи мялуматар гъадагъуру.
Разведчикар гъул’ан удучIвурайиган, немцари дурариин пулеметдиан гюллдин цIа уьлюбхнийи, ва миржир касдикан хьур талаф гъахьнийи. Чпин улихь диву табшуругъ тамам апIбаз лигну, Халидовдиз думуган «Уьру Хяд» орден тувру.
Дявдин хьубпи вазли Мирзакерим Халидовдин арчул ликриз гъагъи зиян шулу, ва думу хайлин вахтариъ госпиталариъ гъахьнийи. Сагъ гъахьи дагълу бай Ростовдиз 7-пи стрелковый полкназ гьаъру. Душваъра ихь ватанагьлийи учв лап дирбашди улупнийи. Разведкайиз душну, чахъди йисирди немец хувализ лигну, дугъаз Кутузовдин медаль тувру.
1943-пи йис Ватандин Аьхю дявдин гидишатдиъ дибдиан дигиш’валар гъахьи йис ву. Кьюбпи зиянра сагъ апIбан кьяляхъ Мирзакерим Халидов Новороссийскдиз, 6-пи стрелковый полкназ гьаъру. Севастополь, Керчь, Симферополь шагьрар азад апIруган улупу Халидовдин гьунарар командованиейи «Жюрэтлувализ лигну» медалиинди лишанлу гъапIнийи. Совет кьушмар гьамус дидригъди улихь гъягъюрайи. Дурари Румыния, Венгрия, Австрия, Чехословакия азад гъапIнийи. Халидовдиз «Будапешт азад апIбаз лигну» медалра тувнийи.
1945-пи йисан 8-пи майди Ватандин Аьхю дяви ккудубкIнийи, ва ихь ватанагьлийи чан игитвал «Германияйиин гъалиб хьпаз лигну» медалииндира тасдикь гъапIнийи.
Гъулаз гъафи Халидовди зегьметнан фронтдиъра учв ужуб терефнаанди улупуру. Думу сифте колхоздиъ, хъасин мектебдин гъаравулди лихури гъахьну. Мирзакерим Халиловдиз Ватандин Аьхю дявдиъ гъалиб гъахьихъанмина 50-йис тамам хьпахъди аьлакьалу вуди туву юбилейин Ватандин Аьхю дявдин кьюбпи дережайин орден, юбилейин хайлин медалар айи.
Дугъу чан хпирихъди аьхю ва албагу хизан яратмиш гъапIну а. Гъи Халидовар саб йишваъ уч гъахьиган, саб бицIи гъулан жямяаьтси рябкъюру, – ккудубкIнийи ихтилат тарихдин мялимди.
Халидовар ва ихь вари табасаран хизанар Гъалибвалин 79 йис хьпахъди тебрик апIури, варидариз мюгькам сагъвал, хушбахтлувал ккун апIураза.
