Зубайдат Шябанова
Йиз фикриан, бицIидарин багъдиз гъягъюрайи вахт варитIан ужударикан саб ву. Фицики му умун йишваъ хурагра, меълишнарихъди ширин чайра тувру, ахузра ккаъру, жвувсдар бицIидарихъди тамашйир апIури маракьлуди гьарсаб йигъ гьапIуз шулу. Хъа тербиячйирин мани хабаъ фунур бицIиризра йишв бихъуру.
БицIидарихъди саб гаф абгуз шлу, рягьимлу юкIв айи ва чпин ляхин ккуни тербиячйир Табасаран райондин Пилигъ гъулан «ПсинчI» ччвур али бицIидарин багъдиъра лихура. Гьамусяаьт душваъ 5 тербиячи, сар логопед-мялим, сар физкультурайин ва мукьмарин дарсар кивру мялим ва 7 технический гъуллугъчи лихура. Багъ абццу йигълан мина гьадушваъ лихурайи Назани Гьясанбегова ва Нарисат Аьгьмедова чпин ляхнихьна аьхю жавабдарвалиинди янашмиш шулайи, ужуб тажруба айи тербиячйир ву. Чпин баркаллу ляхниинди дурари, абйир-бабаринси, вари гъулан жямяаьтдин терефнаанра гьюрмат гъазанмиш дапIна. Хъа мушваъ 17 йисантIан артухъ вахтна лихурайи логопед-мялим ФатIимат Ражабовайи хайлин бицIидариз марцциди гафар апIуз улупну.
Багъдин заведующий Эльвира Исмаиловайи ич гюрюшдиъ чпин гьарсар гъуллугъчийин тярифар апIури, жа-жаради дурарин ччвурар ктухурайи. Хъа багъдиъ 13 йисантIан артухъ вахтна бицIидариз хурагар гьязур апIурайи Муминат Рамазановайикан дугъу швнуб-сабан гъапнийи. Му гъюдли юкIв айи сабурлу дагълу дишагьлийи гьязур гъапIу фунуб вушра хураг дадмиш гъапIу бицIидари, кьюбпи ва шубубпи ражари чпин гъаб хьади дугъахьинди жаргъуру. Думу кьадарсуз марццишин хъайи, рягьимлу юкIв айи дишагьли ву.
«ПсинчI» бицIидарин багъдин тербиячйир гьаммишан методический объединенйириъ, райондиъ гъягъру конкурсариъ иштирак шула. Мисалназ, Сефижат Ражабова улихьнаси райондин гъабхьи конкурсдиъ абйир-бабарин, тамашачйирин терефнаан вуйи пешкешдин сагьиб гъахьну.
БицIидарин багъдин тербиячйирин коллективди абйир-бабарихъдира сигъ аьлакьйир уьрхюра. Багъди гьязур апIру гьарсаб машквраъ, серенжемдиъ абйир-бабар жанлуди иштирак шулу.
Гьяйифки, фунуб багъдикан ухьу улхури гъахьишра, саб дарш саб учIру месэла адру багъ хьуб мумкин дар. Гьаци ву Пилгъарин багъдиъра.
«Ич багъдиз Пилигъ гъул’анси, ЦIанитIил гъул’анра бицIидар гъюра. Багъдиъ гъийин йигъаз 50 бицIир а. Дурар яшариз дилигну, кьюб дестейиз жара дапIна.
Деврин дигиш’валариз гъилигган, учуз хайлин читинвалар алахьурачуз. Сабпиб, бицIидарин багъдиъ интернет хъибтIру проектор чIур гъабхьну. Гьаму йигъари Табасаран райондиъ РД-йин цифровой артмиш’валин министр Юрий Гьямзатовди райондин агьалйир кьабул гъапIнийи. Гюрюшдиъ узу дугъаз ич багъдин интернетдихъди аьлакьалу месэлйирикан ктибтнийза ва министрикан багъдиз пулсузди вуйи вай-фай, сайт, ноутбукар ва бицIидарин артмиш’вализ кюмек тувру жара алатар ккун гъапIунза. Дугъу 2025-пи йисаз шлубкьан му месэлйир гьял апIуз гаф тувну.
Гъи вари интернетдиинди ву. Сач мектебдиз улихьна вуйи образованиейин цIийи программа удубчIвнийи. Хъа думу программайин тIалабар тамам апIбан бадали, тербиячйири чпин вари ляхин интернетдин кюмекниинди ккабалгну ккунду. Улихьган му ляхнар проекторин кюмекниинди кIули гъахурайча, хъа гьамус му метлебариз телевизор ишлетмиш апIурача. Вай-файра пулихъ масу гъадабгъурача. Министрикан мектебарси, райондин бицIидарин багъарра пулсуз вайфайихъди тямин апIуб ккун гъапIнийза», – ктибтура Эльвира Исмаиловайи.
Пилигъ гъулан бицIидарин багъ ляхник кипну, гъюру йисан майди 20 йис шулу. Эльвира Исмаилова заведующийди лихури 6 йис ву. Дугъан гафариинди, улихьна йисари бицIирин фикир жвув’ина жалб апIуз рягьятди шуйи. Гъи аьхю пай бицIидар телефнариъ дусна ва дурар саб фтиин вуш маракьлу апIуз гъагъиди ву.
«Ав, багъдиз гъюрайи бицIирихь телефон шулдар, хъа думу хулаъ телефондиъ дусна. Дицисдар бицIидариз тербиячйирин тамашйир, ктитурайи махъвар, дизигнайи шиклар, урхурайи китабар маракьлу вуди шулдар. Дурариз телевизорин мультикариз, интернетдин тамашйириз, ютубдин видеойириз лигуз аьшкь артухъди а. Кьюб кIуру учIру месэла – гъи гъулариъ айи бицIидарра кмиди урус чIал’инди улхура. ИкибаштIан, мектебдиз улихьна вуйи федералин программа урус чIалниинди дубхну ккунду. Гьаддиз дилигди ич тербиячйири бицIидарихъди урус чIалнииндиси думу программа ихь чIалнииндира гъабхура. Хъа хулаъ бабан чIал апIударш, багъдиъ дурари думу бегьемди дубгъудар. Мультфильмйир, видиойир, интернетдин тамашйир вари урус чIалниинди ву. Натижайиъ, бабан чIалси дарди, урус чIал бицIидари рягьятди дубгъура.
Абйир-бабарикан бицIидариз артухъси фикир тувуб ккун апIураза. БицIидихъанмина веледдин маракьариз, дугъан удукьувалариз, фикрариз, кIван хиялариз дикъатлуди фикир тувиш, бицIир багъдиъси, мектебдиъра, хъасин гележегдин уьмриъра улихь гъягъюру. Дицистар бицIидариз тербия ва аьгъювалар тувузра рягьятди шулу. Хъа хулаъ абйир-бабарин терефнаан фикир багьемди гьудрубкIрайи бицIир варидаригъян аьгъю шулу», – насигьят туври гъапи Эльвира Исмаиловайи.
Ич сюгьбатнаъ дугъу бицIидарин багъдин дараматарра гьялназ дуфнайиваликан гъапнийи. Дарамат совет вахтари халачйирин фабрикайиз кIури тикмиш гъапIуб вуйи. Райондин глава Мягьямед Къурбановди багарихьди Пилигъ гъулан «ПсинчI» бицIидарин багъ рас апIру программайик кипуз гаф тувна. Хъа «ПсинчIиз» цIийи мукь фила шулуш, вахтну улупиди.
