Умгьанат Сулейманова
Улихьна ихь аьхюдари кIури шуйи: «Рукьан гьяйвнарихьан жигьилар гизаф йихиди». Яраб «рукьан гьяйвнар» фйир вуйкIа, дурари инсанар фици йихуйкIан кIури, фикир шуйи. ВуйиштIан, дурар машинарикан улхури гъахьну. Ав, инкар шулдархьа, гъийин гъярмягъяришдин девриъ ихь рякъярин гьял тяриф апIуз шлубсиб дар.
Статистикайин улупбариан мялум шулайиганси, аьхиримжи вахтна ихь уьлкейин рякъяриъ шлу аварйириъ йихру инсанарин кьадар цIиб шулашра, Европайин уьлкйирин арайиъ рякъяриъ аварйирин дюшюшар хьпаан ва душвариъ инсанар йихбаан Урусат гьеле сабпи йишв’ин илми. Хъа Урусатдин регионарин арайиъ рякъяриъ шлу аварйириан ихь республика улхьан жергйириъ а. Дагъустандин ругариин ерлешмиш духьнайи федералин рякъярра бегьемди къайдайихъна духну ккудукIнадар. Мидихъди сабси рякъяриъ машинарин кьадар артухъ шулайивалира гъалабалугъ кипра, гьаз гъапиш, ихь рякъяр мукьан аьхю кьадар машинариз ккивнайидар дар. Хъа машинар хъаъбан къайдайикан сарун улхудархьа.
Мисалназ, республикайиъ федералин рякъяриъ саб суткайиъ 835 агъзур машин гьяракатнаъ шула. Думу кьадар машинари гьяракат апIурайи рякъяриъ юкьуб зул духьну ккунду, хъа улихьнаси душваъ айидар анжагъ кьюб зултIан дайи. Къайд дапIну ккундуки, ихь республикайин рякъяриъ гьамусяаьтна жюрбежюр гъагъ айи аьхю машинарра артухъ духьна.
Рякъяриъ аварйир хьпан асас себебар вуди, машинар гъягъру къаршу терефнан зулиз удучIвувал, чиб-чпихъди талитнаъ учIвну машинар хъаувал ва жарадар гьисаб апIура. Машин хъапIбан къайда аьгъдарди, думу хъапIрайидар гизаф духьна. Дурарин тахсирниинди шлу аварйирра цIиб дар, хъа дицдар водителарин тахсир дардира аварйир шлуваликан мялум вухьуз.
Фуну сайтдиъ гъилигишра, чарасуз аварйириканра мялуматар туври шулу. Магьа гьар хябяхъган Дербент шагьриан Дагъ. Огни шагьризкьан пробкйир шулу. Хьадан вахтна хъанара думу рякъ машинари абцIра.
Инсанариз машинар гьяракат апIуз гучIури имдар. Машин хъапIуз ихтияр а кIури, документ хьтарди машинар хъаърударин жергейиъ яшнакк ккудрукьдарин кьадар артухъ шула. Гьацдарин тахсирниинди шлу аварйирра артухъ духьна. Жавабдар касарихьан думу месэла ужувлахъинди гьял дапIну ккудубкIуз шуладар.
Саризра жиниб дар: аьхиримжи йисари дюн’яйиъ шлу бедбахтваларин кьадар аьхюб ву, гьятта машинарин авария гъабхьну кIуру хабар адру йигъ адар.
Улихьнаси Дагъ. Огни шагъриъ дуланмиш шулайи Наврузялиеварин хизан, жилир Тимур ва хпир Радмила, «Уйташ» аэропортдиз гъягъюрайидар авария дубхьну гъийихну. Дурарин хулаъ гъи 5 йитим бицIидар ими. Хъа думу авария гъапIу касдин гардандиъ думу тахсир ва гъагъ уьмрин аьхиризкьан гъубздаринхъа? Му дюшюшдин кьяляхъ агъалйирихьан гьерхбар гъапIунза.
Саржигьан Сеферова, Дагъ. Огни шагъриъ дуланмиш шула:
– Йиз бай Максимдин 2020-пи йисан авария гъабхьну. Шюкюр Аллагьдиз кIураза йиз бай чIивиди гъузбаз, амма мугъан бедендик дюрюбгъю, дачрабхьу йишв кимдайи. Сабуну лик дюгьбариан гъюбгъну. Хъа тахсир мугъануб дайи, тмуну кас рякъюъ машинар гъягъру къаршу терефназ удучIвнийи. Гъи магьа йиз балин йигъ аьжуз гъапIну. Гьеле сабсана операция апIуз ими. Хайлин вахт вуйич лик сагъ даршули. Хъа ургуд йис улихьна Дербент райондин Чинар гъул’ан вуйи йиз багахь мирасар – кьюрид чвйир ва сану чвуччвун хпир – авария дубхьну гъийихну. Дураринра шубур бицIир йитим гъахьну. Хъа гъийин деврин жигьилариз сабдиканра вижна ктар. Аьхюдарин гафар гьяспикк ккамдар. Гьаддиз гъийин ихь жигьиларикан тIалаб вуйиз, чпиз хулаъ ккилигурайи хизандикан ва дадайикан фикир апIуб. Гьялаки нир гьюлиз хъубкьундар, кIури шулу.
ФатIимат, Дагъ. Огни шагьур, дилавар кас:
– Узуз йиз хусуси алвер апIру йишв азуз. Дина шей’ар хуз кми-кмиди жара шагьрариз гъягъюб алабхъуриз. Му гафар вари шоферариз аид вуйидар дар. Гьацдар шоферар аки, чпинра, чпи гъахурайи пассажираринра вижна ктрудар. Саспидари машин хъапIруган, гучI шулу. Саб ражну сар гьацир шоферихъди гъягъюб алабхъунзуз. Дугъу машин хъапIрайиган, машиндиъ деънайи узуз рякъ рябкъюрдайи. ДумутIан савайи, дугъан ибахъ гьаммишан телефонра хъайи. ГьацI рякъюз гъафиган дугъаз гъапиза: «Я ужур бай, машин дебкк!» «Гьаз, хала?» – гьерху дугъу. «Узуз гьеле яшамиш хьуз ккунди имизуз, йиз хизанра хулаъ ккилигуразуз», – гъапиза. ЦIиб вахтна дугъу машиндин гьяракат яваш алапIу, хъасин хъана чан айи къайдайиинди хъапIуз хъюгъю. Йиз фикриан, ихь гьюкуматди мицисдар шоферариз ужуб жаза туври адар.
Мицисдар келлегюзариз учIру жаза тувну ккунду. Сумчрарин вахтна саб-сабдихъди гъягъюрайи машинарра гизаф хатIавал кади хъаъра. Мицисдар месэлйириин МВД-йи айибтIан ужи гюзчивал гъубхнийиш, харжи даршлийи. Йиз фикриан, рякъяриин гъуллугъ апIурайи полицияйин гюзчивал гизаф зяифди ву. Мициб мусибат шлуб дар. Саб учIру жаза тувуз къарар адабгънийиш, лигидийхьа, думу рякъяриин машинар хъаърудариз. Варидариз Аллагь кюмек ишри.
Ав, камивалар гизаф а. Дурар арайиан адагъуз чалишмиш дархьиш, ихь рякъяриъ мициб пис гьял кьаназ гъубзди.
«Рякъяр ихь уьмрин дамарар ву», –кIури шулу. Думу гьаци хьузра ву. Хъа гьяйифки, гъи ихь уьлкейин аьхюну пай рякъяри гъийин деврин тIалабариз жаваб туврадар. УлихьдитIан гьамус рякъяриъ гьяракат апIру машинарин кьадар саб-швнуб ражари артухъ гъабхьну. Гьаци вуйиган, машин хъаърайидар, аллагьисан ихтиятвал апIинай. Ичв хизанар учвуз ккилигурайиб кIваълан магьарханай.
