Гюльнара Мягьямедова
Хусуси метлеб айи дявдин операция гъабхурайи йишваъ ихь саламат уьмур бадали, эскрари ва офицерари гъагъи гъуллугъ гъабхура. Дурари чпин улихь дивнайи месэлйир намуслувалиинди тамам апIура.
Женгариъ айи ихь кьушмар гьюкуматди вари лазим вуйибдихъди тямин апIура. Вушра, вазар-йисариинди жвуван багъридарихьан ярхлаъ айи ва ухьузсдар гъулайвалар гьуркIри адру эскрарин яшайишдин шартIар ужи апIуз ва дурарин кIван гевюл ачухъ апIуз ислягь ватандашарин, волонтерарин посылкйири гизаф кюмек апIура. Эскрариз кюмекнан хил гьачIабккрударин вартIан улихь жергйириъ ихь республикайин вакилар а. Дурарикан учу газатдин машариъ кми-кмиди ктибтури шулча.
Улихьна йигъари хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ айи эскрариз рягьимлувалин кюмек хьади Мамедгъала поселокдин вакилар, ихь ватанагьлийир Фарид Аьбдуллаев, Сейфудин Къурбанов ва Фарман Байрамов гъушнийи.
Гъийин Мамедгъалайин жилар 1917-пи йисандин инкьилабдин улихьна кентхудйир вуйи Михайловарин ва Тумаеварин мулкар вуди гъахьну. 1944-пи йисаз Мамедгъала поселок «Уьру Октябрь» совхоздихъди КIежхярин гъулан советдин дахилнаъ ади гъабхьнийи. Думу йисан «Уьру Октябрь» совхоздин бинайиин сабсан, Шамсулла Аьлиевдин ччвурнахъ хъайи, совхоз арайиз гъабхнийи. Думуган гъулаъ тIумутIчивалин совхоздиъ лихурайи 40-50 хизантIан яшамиш шули гъахьундар. Дурарра асас вуди урус миллетдин вакилар вуйи. 1957-пи йисан гъулаз Дахадаев райондин Къала-Кьурейш ва Сулевкент гъулариан даргйирин 140 хизан кюч гъахьнийи. Гьаци вушра, тIумутIчивалин совхоздиз лихру хилар гьуркIри гъахьундар. Совхоздин кIулиъ айидар Дагъустандин правительствойихьна Мамедгъалайиз хъана инсанар гьауб ккун апIури илтIикIнийи. 1960-пи йисан Мамедгъалайин Дузлагъ кIуру терефназ Гъяйтагъ райондин Сулипа ва Кьурагь райондин Укуз гъулан агьалйир гьаънийи.
1963-пи йисан хьадну Табасаран райондин ВартавтIин кIуру гъул али йишв кучвубхнийи. Гьадмуган гъулан агьалйир Шамсулла Аьлиевдин ччвурнахъ хъайи совхоздин жилариина яшамиш хьуз гьаънийи. Мамедгъалайиъ Къала-Кьурейшдин, Укуздин, Вар-тавтIин кючйир а.
Учу Фарид Аьбдуллаевдиз редакцияйиз теклиф гъапIунча ва дугъахъди чпи фици хусуси метлеб айи дявдин операция гъябгъюрайи ругариина гъушнуш, ихтилат апIуб ккун гъапIнийча.
Фарид Аьбдуллаев Мягьчгъалайиъ бабкан гъахьнушра, бицIи вахтнахъанмина гъийин йигъазкьан Мамедгъалайиъ яшамиш шула. Дугъан адаш Къазимягьямад Арчугъ гъул’ан, хъа дада ВартабтIилан ву. Мектеб ккудубкIбан кьяляхъ Фарид Аьбдуллаевди кьюд йисан армияйин жергйириъ гъуллугъ апIури гъахьну. Думу пишекарвалин училище ккудубкIбан кьяляхъ цIиб вахтна сварщикди гъилихну. Спортдиин юкIв аливализ дилигну, дугъу Санкт-Петербургдиъ физкультурайин курсариъ гъурхну, гьамусяаьт Дагъустандин гьюкуматдин педагогвалин университетдин мектебдиз улихьна вуйи образованиейин факультетдин магистратурайиъ заочно къайдайиинди урхура. Аьхиримжи йисари, асас ляхнилан савайи, жямяаьтлугъ табшуругъар тамам апIури, жигьиларихъди ляхин гъабхура.
«Хусуси метлеб айи дявдин операция ккебгъхъанмина гъулан жямяаьтлугъ ляхнарин улихь хьайи агьалйирихъди сатIиди учхьан удукьруси фронтдиз рягьимлувалин кюмек туврача. Гъубшу йисанра эскрариз рягьимлувалин кюмек хьади гъушнийча.
Сифте волонтерари, ихь эскрариз кюмек тувуз гьязур вуйи гьюкмин заан гъуллугъариъ айидарихьна, бизнесменарихьна илтIикIури, пулин дакьатар уч апIуру. Уч гъабхьи пулихъ эскрариз, уьлкейин цIийи регионариз гьубкIри адру сурсат хьади гъягъюрача. Магьа саб ваз улихьна учу Луганск шагьриъ ихь эскрар сагъ апIурайи госпитализ 15 тонна шид, 20 агъзур жут бахилар ва гьацира жара тадарукар хьади гъушунча. Гьадму госпиталиъ айи 300-400 аьзарлуйиз, Сейфудин Къурбановди чан машгьур йикк кайи дюгдин аш гьязур дапIну, думу пай гъапIунча. Гьацира ерли агьалйириз 5 тонна ва бицIидарин шубуб багъдиз гьарубдиз 500 литр шид пай гъапIунча. Душваъ штун кьитвал а. Ерли агьалйирихьан ачухъди айи штун марццивалиин хъугъвал апIуз шуладар, дурари бутылкйириъ айи шидтIан убхъурадар. Къайд апIуз ккундузуз, шид учу Ростовдиъ гъадабгънийча.
Госпиталиъ ихь республикайиан вуйи баяр, ихь миллетдин вакилар алахьунчуз. Дурарихъди шикларра гъивнийча. Эскрар учкан гизаф рази гъахьнийи. Сарикьан аьрзар апIурадайи, уьлкейин сяргьятар мюгькамди уьрхюз умуд кади, сагъ гъахьиган, чпи гъуллугъ апIури гъахьи частариз кьяляхъ гъягъюз гьязурди айи.
Огни шагьриан вуйи «Легенда» лакIам тувнайи комбат (дугъан ччвур пидарза), учу гъювалиин мюгьтал гъахьнийи. Дугъан гафариинди, уьлкейин гизаф терефариан рягьимлувалин кюмек хътапIура, думу гъагъар саб йишвахьна духну дивра, учуси, йишв’ина дуфну, вари пай апIрудар тек-биртIан шулдар. «Легендайи» вари эскрарин терефнаан учуз, вари ихь Дагъустандиз ширин саламар, чухсагъул гъапнийи. Гьелбетда, фронтдин чIулиъ айи эскрариз гизаф гъагъиди алабхъура. Дурар гьаммишан душмандин терефнаан гъюру хатIайин улихь хьа. Учу ихь эскрариз Дагъустандин, ич Мамедгъала гъулан багълариъ гъахьи йимишар, меълишнар, мектебариъ урхурайидарихьан эскрариз кагъзар, бицIидарихьан пешкешарра гъухнийча. Чпихьна вуйи гьациб гьюрматну эскрарин юкIвар шад апIуру.
Луганск шагьриъ айи аьгьвалатнакан улхуруш, душваъ яшайиш гъубшу йисантIан ужуб терефнахъинди дигиш дубхьна. Шагьриан, багарихь хьайи гъулариан дявдин женгарихьан гьергну гъушу инсанар кьяляхъ гъюра. Шагьриъ лап уткан рякъяр дапIна. Ростовдиан думу шагьриз учу гъягъруган, акварра китIну, дапIнайи рякъяриин гьяйран гъахьунчу. Луганск шагьриз дявди гизаф зарар тувундаршра, дина гьамусра дронар тIирхру вахтар шулу. Думу терефнаъ айи бязи шагьрариз пропуск хьадарди инсанар, машинар деетурадар.
Мушваъ ухьуз ккунибкьан шид а кIури, думу терефнаъ айидариз шид гъизилси ву. Гьеле учу кьяляхъ гъафиганра кмиди, сар дишагьлийи «шулуш хъана учуз штун кюмек апIинай» кIури, телефондиан зенгар апIура», – ктибтура Фарид Аьбдуллаевди.
Фарид Аьбдуллаевсдар жигьилари Мамедгъалайиъ спортдин залра ачмиш дапIна. Дина 100-кьан бицIидар, жигьилар гъюра. Фариддин ва дугъан юлдшарин метлеб жигьилар уьмрин дюз рякъюъ тIауб, спортдиин машгъул хьувалин мянфяаьтлуваликан ктибтуб, бедендин сагъвал уьбхбаз артухъ фикир тувуб, дурарикан хизандиз, жямяаьтдиз вафалу, дугъри инсанар ктауб ву.
Сюгьбатнан аьхириъ Фарид Аьбдуллаевдихьан гъийин девриъ абйир-бабари чпин баяр армияйиъ гъуллугъ апIбаккан ккадаурайивалин месэлайихьна учв фици янашмиш шулаш, гьерхнийча.
«Жвуван багъри хулаъ айиган, ухьу вари дирбашдар вухьа. Жилижви, наан ашра, дирбашди духьну ккунду. Узу кьюд йисан Калининградский областдиъ Урусатдин армияйиъ гъуллугъ апIури гъахьунза. Хасиятнан гизаф гъиллигъар армияйиъ лигим шулу. Армияйин вахт жикъи гъапIган, мюгьтал гъахьнийза. Сад йисандин арайиъ 18 йисаъ айи жигьил бализ армияйин вари терефар улупуз хъуркьурдар. Пуз ккундузузки, уьмрин читинваларин гъавриъ хьпан бадали, армияйиз чарасуз душну ккунду. Улихьна йисариси дарди, гъийин девриъ баяри сад йисан армияйиъ гъуллугъ апIура. Абйир-бабариз гьадму жикъи вахтнаъкьан чпин велед армияйиз гьауз ккунди шулдар. Узуз шубур риш ва сар бай азуз. Гьелбетда, ухьу бицIидар интIи апIурахьа. Хъа дици дубхьну ккундар. Узу йиз бай армияйин гъуллугънаккан ккадаидарза. Йиз теклифнахъ хъпехъру таниш касариканра гьадму ляхин ккун апIураза. Гъит, армияйиъ тувру аьгъювалар, улупру ляхнар ихь баяризра аьгъю ишри», – аьлава гъапIнийи Фарид Аьбдуллаевди.
Шиклиъ гагвлахъан арччлахъинди: Фарид Аьбдуллаев, Сейфудин Къурбанов, Вадим Агъамирзаев (Луганскдиъ лихура) ва Фарман Байрамов.
