Зубайдат Шябанова
Мялум вуйиганси, Урусатдиъ 2024-пи йис Хизандин йис вуди мялум дапIна. Цци учу, муганазси дарди, артухъди газатдин машариъ ихь халкьдин машгьур, хъуркьувалар гъадагъу, жюрбежюр цирклариъ бажаранлу гъахьи, ватандин артмиш’валик баркаллу пай киврайи ва гьацира багъри аьдатар, культура, чIал уьбхюрайи ватандаш хизанарикан ктибтидича.
Краснодарский крайин Тимашев-ский райондин Новоленинский хуториъ Мирзамягьямед ва Замира Шихмягьямедоварин хизан зегьметкешарин, хялар ккуни, веледариз ватанпервер тербия туврайи, мусурман аьдатар уьрхюрайи ва варидарихьна гьюрматлуди янашмиш шлу хизанарикан гьисаб шула. Ав, дурарин кюлфет аьдати табасаран кюлфет ву. Урусатдиъ яшамиш шулайи дурари чпин багъри НичIрас гъулан мани ялав чпин хулаъ яратмиш дапIна. Багъри гъулан аьдатар уьрхюри, Кубандиъ Шихмягьямедовар яшамиш шули саки 18 йис ву. Хизандин эйси Мирзамягьямед гъулан мяишатдин цирклиъ 15 йистIан артухъ вахтна трахтурихъ лихура. Хъа Замира хулан ляхнариин ва мяишат кIули гъабхбиин машгъул ву. Дурариз кьюр бай ва сар риш а. Максимди Брюховецк кIуру бицIи шагьриъ колледждиъ программист курсариъ урхура, Арсен мектебдин 9-пи классдиз гъягъюра, хъа Самирайин 3 йис ву.
«Гъул’ан удучIвну душна кIури, учу сад йигъанкьа багъри ватан, чIал, аьдатар гьархрадарча. Учухъди гьаму хуториъ ва багахь гъулариъ табасаран райондин НичIрас, ТIивак, ТIюрягъ ва жара гъулариан хайлин хизанар яшамиш шула. ИкибаштIан, вари танишди вучуз. Сар-сарихьна чвйирна чйирси янаш’миш шули, кми-кмиди хяларди гъягъюрча. Улихьди табасаран хизанари хурагнахъ деъруган, саб гъаб хабарсузди адахъру хялижвуваз диври шуйи. Думу аьдат ич гъулаъ вари хизанари уьбхюри гъахьну. Гьамус учу ватандихьан ярхла ашра, думу ва хайлин жара аьдатар уьрхюрача», – ктибтура Замирайи ич сюгьбатнаъ.
Мирзамягьямед ва Замира кьюридра саб гъул’ан ву. Швушв хру вахт гъабхьиган, Мирзамягьямадди адашдикна чаз Замира кьабулди вуйиваликан кIуру. Адашдизра дурарин хизан кьабулди вуйи, ва думу жигьилари чпин хал-хизан ккебгъбиин рази гъахьнийи.
«Уву, Зубайдат, 2024-пи йис Хизандин йис ву, гъапнийва. Саб хизандилантина гъул арайиз гъюру. Хъа аьдатар уьрхюдарш, мюгькам хизанра рабгъуру. Хизандин аьдатар, йиз фикриан, варидари уьрхюра. Хъа хизандин аьдатарилан гъайри, гьарсаб гъулан, халкьдин чан аьдатар айиб вуйи. Гьяйифки, ихь багъри халкьдин хайлин кюгьне аьдатар гъи тарихдиз гъягъюра. Мисалназ, улихьди ихь гъулариъ риш швуваз хъирснайиган, дугъан терефнаан сар вая кьюр багахьлу дишагьли гъулаъ шуран аьхниъ ахьуз хьайир уч апIури лицуйи. Эгер саб хизан гъидипиш – дурарихьна хъял, гьюрмат адрувал вая дурарин касибвал улупурайиб гьисаб апIуйи. Духнайи цIийи швушв кьюбпи вая шубубпи йигъан булагъдиккна хъади гъягъруб вуйи. Сумчир айи хулаз хялар шалар китIну гъюйи. Хялари сумчрин эйсийикан зарафатариз хъял апIру аьдатар айи. Думу аьдатар, гъи девир гьюдюхювал ва арайиз цIийи аьдатар ва къайдйир гъюрайивал себеб вуди, дургра. Хъа гьяйиф. Учу, гьамушваъ айи табасаран хизанар, сар-сарихьна гъягъюри уч шлуган, гизафси ихь ватандикан ва тарихдиз гъягъюрайи аьдатарикан улхури шулча. Гизафси фикир кайиб ихь ата-бабйирин кюгьне сяняаьткарвал – халачи убхуз аьгъю дишагьлийир цIиб шулайивал ва гъийин насли думу дубгъури адрувал вучуз. Узу 5-6 йис гъабхьихъанмина халача убхури гъахьнийза. Бабу ва йиз эмейи гугар китIуз, рангар хъпалгуз ва цIарнаъ айибси раж ккибикIну алабцIуз улупунзуз. Гъулаъ халача дурубхру хизан сабра адайи. Хъа гъи хулариъ дуркьариз йишв амдар. Дюзди гъапиш, бязиган жилириз бицIи дуркьар кадаъ кIури шулза. Амма дугъу зарафатназ илтIибкIури, ихь мяишатдиъ айи ляхнар бес ву, кIуру», — гъапнийи Замирайи.
Ич сюгьбат анжагъ багъри аьдатарикан гъабхьнийи. Ярхла урус гъулаъ чан хизандихъди яшамиш шулайи аьдати табасаран дишагьлийи чан гъулан ва халкьдин аьдатар, чIал, дин марцциди уьбхювалиинди чан хизандихьна гьюрмат гъазанмиш гъапIну.
«Хулаъ учу веледарихъди анжагъ ихь багъри табасаран чIал’инди улхурча. Гъийин йигъаз сар касдихьан гиран шлу гаф вая ляхин гъябкъюб дарчуз. Жа-жара миллетар вушра, му гъулаъ сар-сарихьна гьюрматниинди янашмиш шулача. Улихьнаси ич гъунши урус хизандиан СВО-йиъ бай дукIну гъахнийи. Учу, гьамушваъ айи багахьлуйир-табасаран хизанар уч духьну, вари дурарихьна текелиф капIуз гъушунча. Гьаци дубхьнура ккунду, миллетар садар тмундарихьан жара апIруб дар», – гъапнийи Замирайи.
