Наргиз Гюлечова
Аьхиримжи вахтари Дагъустандиъ республикайин ва вари уьлкейин мяна ади кIули гъягъюри шлу культурайин фуну серенжемдиъ вушра ихь бицIи ватанагьли риш Севгилим Гьяжиибрагьимова адарди шуладар.
Сач Дагъустандиз Урусатдин Федерацияйин Советдин кIулиъ айи Валентина Матвиенко гъафи вахтна, Дербентдин Нарин-гъалайиин дугъаз ва имбу хялариз халачи фици убхруб вуш улупурайи Севгилимди Валентина Матвиенкойинси, Дагъустан Республикайин Глава Сергей Меликовдинра фикир чаина жалб гъапIний. Гьадмуган Табасаран райондин Рушвʼил гъул’ан вуйи Севгилимди ва дугъан дада Зариятди Гьяжиибрагьимовари Валентина Матвиенкойиз халачийикан ва думу убхбакан маракьлу мялуматар тувнийи.
Хъа цци кIуруш, Федерацияйин Советдин кIулиъ айир Дагъустандиз Парламентдин форумдиъ иштираквал апIуз гъафиган, дугъаз нубатнан ражари Севгилим алахъуру, ва Матвиенкойи ихь шураз Кремлевский Дворецдиъ Расул Гьямзатовдин 100 йисандин юбилей къайд апIбан серенежемариз теклиф гъапIнийи.
ИкибаштIан, теклиф кьабул дапIну, Гьяжиибрагьимоварин хизанра Москвайиъ кIули гъушу Расул Гьямзатовдин юбилейин серенжемариъ иштирак гъахьну.
Улихьна йигъари Гьяжиибрагьимоварин хизандиз «Табасарандин нурар» газатдин редакцияйиз теклиф гъапIунча.
Табасаран райондин Халагъ гъулан Гьяшим ва Мариятдин риш Зарият Рушв’ил гъулан Аьбдулягьяд Гьяжиибрагьимовдин бай Расулиз швуваз духну хайлин йисар ву. Аьдати табасаран хизанариъ бабкан гъахьи шубариз, бицIи яшар гъахьихъанмина, дадйири халачи убхуз улупури шулу. Гьаци, Зариятдизра чан дадайи халачи улупну.
«Ич аьхю хизан вуйич. Учу 3 чвена 4 чи вуча. 5-6 йисар гъахьибси, аьхюдарсдар гъирагъдихъ, хъа бицIинудар кьялаъ дитну, дадайи шубариз халачу убхуз улупури шуйи. Яшар бегьем духьну, Рушв’илна швуваз гъахбан кьяляхъ, учу Мягьячгъалайиз удучIвну гъафнийча. Йиз уьмрин юлдаш Расулра учв бицIиди айихъанмина халачйириин юкIв алир ву, фицики дугъан адаш хайлин йисари АхьтIарин фабрикайиъ бухгалтерди гъилихну.
Халачйирихъ юкIв хъади, думу ляхим давам апIурза кIури, янаки улихьдин вахтариси укIур-кIажарихъди мурслар рехьури, рангар гьязур апIури, ляхин апIуз ккун гъабхьну Расулизра. Дюз кIуруш, Дагъустандиъ улихьдин вахтарин халачйир имдар. Дурар лап яманди йирси духьнашара, урхъар кашра, жара уьлкйириан гъюри, чпин синтетикайин халачйирихъ гьюдюхюра. Хъа дурари думу халачйир коллекцйир уч апIру касариз заан кьиматназ масу туври гъахьну, фицики думу вахтарин халачйирик кайи накьишар лазим вуйи саягъниинди каънайидар вуйи. Гьаддиинди ва укIар-кIажарихъди мурслар дерехьнайивалиинди дурарин кьиматра заануб ву. Думу жюрейиинди гьязур дапIнайи мурсларин ранг зат дигиш шулдар. Гьаци вуш-дарш ахтармиш апIбан бадали, саспи муштарйири убхьурайи шид халачайин мушвахь, тушвахь улубзури, лизи чIапплихъди абхури, ранг улдубчIвураш ахтармиш апIурира шуйи. Хъа дицдар халачйир 300-400 йисандин арайиъ лихури гъахьишра, дидин ранг зат дигиш шулдар», — кIура сюгьбатчийи.
Гьижиибрагьимоварин хизанди улихьдиси укIар-кIажарихъди мурслар рехьбан технологйир ишлетмиш апIури, гьамусра халачйир урхура. Хъа гьяйифки, гъи табасаран халачйирин кьимат заануб вуйивализ лигну, дурар масу гъадагъру муштарйирин кьадар гизаф имдар.
«Табасарандин гъулариз гъягъюри, кьаби бабарихъди гюрюшар гъахури, гьадрарихьан мурсларин рангар фици гьязур апIуруш, гьерхри, Расулин 10-12 йискьан гъабхьну. Гьаддихъанмина, ляхин къайдайиз дубхну, кюгьне жюрейиинди мурслар рехьури, гъулариъ айи дишагьлийирихьна туври, халачйир урхура.
Узу Мягьячгъалайин 14-пи нумрайин мектебдиъ шиклар зигбан дарснан мялимра вуза, бицIидарин багъдиъра лихураза. Хъа асас вуди узу ихь культура, сяняаьткарвал артмиш апIбиин машгъул вуза. Мисал вуди гъадабгъиш, фукьан вушра серенжемариъ иштирак шулаза. Гьаммишан дина хурайидар Турцияйин накьишар кайи сумкйир, халачйир ва гьацдар жара мутмйир ву. Гьаз ухьуз ихьдар айиган, жара культурайиндар лазим вуйинхъа?
Йиз метлеб ихь накьишар, ихь сяняаьт, ихь культура дюбхну, аргъаж шулайи насларихьна рубкьуб вуйиз. Гьаддиз, ихь милли накьишар тарагъбан бадали, гъабарик, кьуларик шиклар зигури, масу тувуз хъюгъюнза. Лап юкIв хъади масура гъадагъура.
Аьхиримжи вахтари мили накьишар кайи сумкйирра дирхури, масу туврача. Мидланра гъайри, республикайиз гъюрайи туристарин кьадар лап артухъ шулайивализ лигну, магьан Севгилимди лап бицIи халачйир урхури, магнитдик карсри, дурар масу тувра. Туристари лап аьшкьнииндира масу гъадагъури, дурар Дагъустандиан вуйи сувенирарси чпин регионариз гъахура», — гъапну Зарият Гьяжиибрагьимовайи.
Редакцияйиз гъюруган, Зариятдихъди чан 9 йисандин яшариъ айи риш Севгилимра хъайи. Дугъу Сергей Меликовдихъди вуйи чан гюрюшнакан ва республикайин Главайиз халкьдин сяняаьткарвал уьбхюрайи бицIидар ккуниваликан гъапнийи. Гьацира Севгилимди учв Москвайиз самолетдиъди гъягъбаканра ктибтнийи. ВуйиштIан, самолетдиъ эувал дугъан мурад-метлеб вуйи.
Гьяжиибрагьимовар яратмиш апIбан рякъюъ айи хизан ву. Расулизна Зариятдиз 4 риш а. Кьюр риш студентар ву. Севгилимдин улихь хьайи шурура, дагъустандин халкьарин палтар рангламиш апIбаан бицIидариз аркуз шиклар (раскраскйир) зигрур ву.
Хъа хизандин эйси Расул Гьяжиибрагьимов гьамусяаьт Мажвгларин халачйирин фабрикайин директор духьна. Халачйириин гизаф юкIв аливализ лигну, думура туризмйин вая культурайин цирклариан вуйи гьарсаб серенжемдиъ чан халачйирра, мурсларра ва чпикан мурсларин рангар гьязур апIру укIар-кIажарра хьади иштирак шула. Думу улихьна йигъари кIули гъубшу «Ачухъ Дагъустан» туризмйин 5-пи форумдиъра иштирак духьнайи.
Ич сюгьбатнаъ дугъу гъапиганси, халачи ужуб ерийинуб хьпан бадали, убхурайи касдин гъянаъ юкIв ади ккунду. «Табасаран халкьдин ужуб дару халачи адар. Халачи ацIуб вушра, гьадму дубхнайи саягъниинди, дидин рангариинди вая фурариъ атIагнайи накьишариинди халачи гъубху устадрин кIван гьял, гевюл фициб вуш, аьгъю шулу.
Сабсана пуз ккундузуз, гьяйифки, ихь халкьдиз халачачивалин кьиматлувал аьгъдар», — аьлава гъапIну Расул Гьяжиибрагьимовди.
Ав, икибаштIан, гъи табасаран халкьдин халачачивал кьяляхъ хъайивал гьаддин кьиматлуваликан аьгъдрувал ву. Циркил улихь гьабхбан ва артмиш апIбан бадали, гъи му гъагъи ляхниз туврайи кьимат за дапIну ккунду. ГъапIу ляхниз туврайи кьимат асккануб вуйиган, дишагьлийириз дуркьарихъ деуз ккунди амдар.
