Умгьанат Сулейманова
Ватандин Аьхю дяви ккебгъну ккудубкIайизкьан, ихь уьлкейин агьалйири саб гаф дапIну, сабхилди фашист чапхунчйириин гъалиб хьуз чпихьан шлуб вари гъапIну. Гъи думу фашистарин наслари хъана чпин кIулар за дапIну, ихь уьлкейин агьалйириз дарвалар хура.
Му ражарира табасаран халкь гъирагъдиъ гъузундар. Ихь халкьдин фикрар-гъайгъушнар Украинайин ругариин кIули гъябгъюрайи хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ иштирак шулайи ихь эскрар лазим вуйибдихъди тямин апIуб ву. Гъийин йигъаз эскрарин адресназ агъзрариинди тонн ипIру-ухру сурсатар, алахьру палтар ва жара лазим вуйи шей’ар хътаура. Хъа ихь игитари кIуруш, женгариъ иштирак шули, нацистариин гъалиб хьуз чпихьан шлуб вари апIура.
Хусуси метлеб айи дявдин операция ккебгъхъантина жюрбежюр кюмекар туврайи ихь халкьди гъалибвалик чан лайикьлу пай кивра. Думу гьаци дубхьнура ккунду, гьаз гъапиш гьарсар касдиз ватан варитIан багъри шейъ ву. Дербент райондин глава Мавсум Рягьимовдин жягьтлувалиинди яратмиш дапIнайи волонтерарин «Ухьу сатIиди» штабдин ляхин «Эскрариз пасилка» акцияйин дахилнаъди кIули гъабхурайиб ву. Улупнайи йишваз эскрариз вуйи пасилкйир Дербент райондин администрацияйин главайин заместитель Тахмина Аьлиевайи, дугъан бай Шамили, Дербент райондин дишагьлийирин Союздин председатель ва гьацира Чинар гъулан мектебдин директор Умижат Гусаевайи, Агълаби гъулан совет Аьриф Мягьямадовди ккудубшу 2024-пи йисан 9-пи декабри хьади гъушну.
Дупну ккундуки, гъушдарикан варитIан яшарин бицIинур Шамиль Аьлиев вуйи. Думу Дербентдин экономикайинна правойин колледждин юридический факультетдин 2 пи курснан студент ву.
Эскрариз вуйи гъагъ гъабхурайи машиндихъди 16 йиснаъ айи Шамиль, колледждиан юкьуд йигъаз ихтияр гъадабгъну, гучIра дарди, чан дада Тахминайихъди Луганскдиз гъушнийи.
Гьарсар бализ-шураз ужуб тербия ва аьгъювалар тувбан бадали, хизандира, мектебдира сигъ аьлакьа ади ляхин дубхну ккунду. Хъа абйир-бабари ва мялимари фунур бицIирихъ вушра, зегьмет гъизигиш, ужудар натижйирра арайиз гъюру. Вшура бицIириз сифте учу кIул’ан тербия тувру ужуб институт хизан дубхьну ккунду. Ва дицистар хизанар ухьуз хайлин а, дурарикан саб Низами ва Тахмина Аьлиеварин хизан ву.
Шамилин адаш, Низами Яшарович Аьлиев шубуд йис улихьна гъагъи уьзриан кечмиш гъахьну. Амма думу, фукIа дарди дюн’яйиин яшамиш гъахьундар, чан уьмрин юлдаш Тахминайихъди ихь Ватандиз вафалу кас тербияламиш гъапIну.
Цци 2025-пи йисан, 4-пи феврали Шамили, чав урхурайи колледж ккудубкIбан кьяляхъ, армияйиз дих апIурайи повестка хлиз гъадабгъну. Гьелбетда, чан хушниинди военкоматдиз гъафи Шамили гъи чан тай жигьилариз нумуна рякъ улупна.
Дугъан дада, Тахмина Аьлиевайи кIурайиганси, ихь аьхюдари ухьуз, мектебдиъ урхури имидитIан, багъри халкь ва Ватан ккун апIруваликан насигьятар тувру гафар ихь аьхюдари ухьуз текрар апIури шулу. «Хъа гъи думу аьдатар ухьу ихь веледарихьди давам апIуз гъитну ккунду. Узу, Шамилиз гъапнура вуйза, уву армияйиз дурушишра хай шулу, душваъ йишвар хатIа айидар ву кIура». Хъа Шамили узуз гьамциб жаваб тувну: «Лиг, дада, душвайишвар чан дада ва Ватан ккуни жиливал кайи касдин йишвар ву», ктибтнийи Тахмина Аьлиевайи. Узу Шамилихъдира гюрюшмиш гъахьунза. АйиштIан ухьуз дирбаш баяр. Мицисдар жигьилар ихь арайиъ имидикьан гагьди, ухьуз душмандихьан зат гучI адар. Узу Шамилиз, учв хушниинди армияйиз гъягъбан метлеб, гележегдиз вуйи чан хияларикан пуб ккун апIури илтIикIиган, дугъу гьамци гъапну.
– Узуз военный пишейин гъуллугъ гьаммишан кьабулди вузуз. Магьа колледждиъ урхурайи факультетра юридический вуйиз. Ватанперваликан улхуруш, мектебдиъ мялимари ва хулаъ абйир-бабари, багъри бабси, багъри Ватанра ккун апIуваликан гьаммишан текрар апIури шулу. Ва гьадму гъапи гафар, жвуву жвуван кIваъ уьрхну ккунду, багъри Ватандиина хил за апIуз кьаст айи душмнариз ухьу жаваб тувну ккунду. Узу Луганскдиз гъягъру вахтна варидари суалар туври, зенгар апIуз хъюгъну – уву гюллейин улихьна наана гъягъюрва, кIури. Хъа йиз дада улихьди гъягъруган, узу гьаз хъяляхъ гъузру? Белки, йиз адаш чIивиди имийиш, думу гъягъидийи. Хъа гъи ич хизандиъ айи жилижви узу вуза. Хъа жвуван дада, ватан душмандихьан уьбхюз даршлухъанмина, жил’ин яшамиш духьну гьаз ву йиз? Ич хизандиъ айидар дада ва йиз аьхюну сар чи ву. Дурарин яшайиш, уьмур учусдар жигьилари уьбхюри ккунду.
– Гъягъру рякъ фициб гъабхьнийичв, Шамиль?
– Учу, ихь республикайин глава Сергей Аьлимович Меликовдин ихтияр тувну, гъушунча. Ростов областдин сяргьятарихъинди гъушунча, душвахь тмуну терефнаан уву къаршуламиш апIру пункт хьайиб ву. Учу, «Каспий» кIуру дестейин командир Табир Маликов къаршуламиш гъапIну. Душну, ихь эскрарихъди гаф-чIал дапIну, учухь хьайидарра тувну, кьюд йигъанна йишван имиди, хъасин кьяляхъ гъафунча. Ва хъяляхъ гъафнушра, юкIв душваъ имийиз.
– Душваз душну гъафиган, гележегдиз вуйи фикрар дигиш гъахьунив?
– Узу колледж ккудубкIбан хъяляхъ армияйиз гъягъюз йикьрар дапIназа. Ва дадайизра контракт йибтIурза кIури, улигьмиди хабар тувунза.
– Хъа му ляхнин гьякьнаан дадайин фикир фициб ву? Уву дадайиз айир сар жили велед. Военный гъулугънан пише ктабгъуз саспи дадйири разивал тувурдар, аьхир.
– Йиз дада къаршу дар, йиз уьмрин рякъ дугъан ихтияр вуди ктабгъурайиб вуйиз. Адаш чIивиди имийищ, дугъура разивал тувидий, гьаз гъапиш узуз туву тербияйи, жвуван хизан, Ватан уьбхювалихьна дих апIура.
