Зубайдат Шябанова

Аьхиримжи вахтари ихь арайиъ аьжайиб къайдасузвалин уьмур хъапIрайи инсанар артухъ шула. Саки гьар йигъан сар-сариз аьксивалин, писвалин, хъюлан, бахилвалин дюшюшарин шагьидар шулахьа. Учву фикир тувай: аьхиримжи вазли республикайиъ я тахсиркарвал адарди, я саринра гюзчиваликк ккадру живанди арайиз гъабхи гъагъи авария даршули, кчIихбар – гьюжатар дарапIри сад йигъра гъябгъюрадар.

 

Бязи вахтари республикайин айтIан ляхнарин Министерствойин сводкйири ва Силис гъабхру органарин вакилари туврайи мялуматари юкIв гьялак хьуз гъитру. Мисалназ, магьа:
«Каспийск шагьриан вуйи дишагьлийиина уголовный дело гъитIибкIну. Думу дишагьлийи чан бицIи шур’ина аьрвалар хурайиваликан мялум гъабхьну.
ЦЦи майдин 16-пи йигъан думу дишагьлийи нубатнан ражари чан 9 йисаъ айи бицIи риш рукьан тIули гъурччвну, дугъ’ина хъана жара аьрвалар гъахну. Риш больницайиъ а», –бикIура МВД-йин хабрариъ
Гьаму жюрейин дюшюш улихьна йигъари Мягьячгъалайиъра гъабхьну.

 

Жара дюшюш:

«Хасавюрт шагьриан вуйи сар дишагьли, чан сижар абайин пул гьитIибкIбан тахсиркар дапIну, полициянин вакилари гъидисну. МВД-йин мялуматариинди, 2024-пи йисан 2-пи майди полицияйин идарайиз Хасавюрт шагьриъ яшамиш шулайи 82 йисаъ айи агьли кас илтIикIну. Аьрзайиъ дугъу, чазра хабар дарди, чан хулаъ мялум дару кас учIвуваликан ва 2 миллион манат пул гьитIибкIуваликан дибикIна.
Му делойиин лихури гъахьи полицияйин вакилар чпи силис гъабхурайи вахтна ашкар гъахьи далилариин русвагь гъахьнийи. ВуйиштIан, тахсиркарвал гъапIур гъунши хулариъ яшамиш шулайи, 38 йис яшар духьнайи швушв вуйи. Силисчйириз дугъу сижар абайин хулаъ марццишин апIурайи вахтна, кьаби пенсионерин ахникк гьитIибкIну дивнайи пул гъибихъуваликан гъапну. Думу пуликан саб пайнахъ чан хулаз лазим вуйи авадлугъар гъадагъну, чан буржар тувну, хъа имбу пул холодильникдин аяз тувру камерайиъ жин дапIну уьбхюри гъабхьну. Силис гъабхру органарин вакилариз пул гьадушваъ гъибихънийи».

 

Сабсана мялумат:

«Чпин арайиъ пулихъди аьлакьалу месэлйир гьял апIуз дархьиди, 39 йис яш дубхьнайи сар жилижвуву чахъди сатIиди бизнес гъабхурайи 55 йисаъ айи дустраз гаркIал йивуру. Натижайиъ гаркIлиан кьюб зиян фуниз, саб зиян гъюниз дубхьну, думу кас больницайиъ ахъру. СатIиди бизнес гъабхурайи юлдшарин арайиъ аьхиримжи вахтари, гъазанжар пай апIуз даршули, гъярхьувалар, наразивалар шули гъахьну. Нубатнан ражари гьюжатар кчIихбариинакьар удучIвну ва натижайиъ, санури гаркIал гъадабгъну, тмунуриз гъагъи зийнар гъапIну».

БицIидариина аьрвалар хуб, кьабидарин мутму гьитIибкIуб, пул бадали гаркIал гъадабгъну инсандиин алархьуб — мурар фикри датIуз шлудар вуйинхъа? Думу инсанарин кIулиъ фу айкIан? Дурари гележегдикан фикир гьаз апIудайкIа? Мурариз тербия тувур гъахьундайкIа? Дагъустандин дегьзаманайианмина айи ягь-намуснакан мурариз гъеебхьундайкIа..? Фикир апIбахъ, суаларра артухъ шулу.

Гьамцдар мялуматар урхруган, дугъриданна, Да-гъустандин жямяаьтлугъ аьжайибди дигиш хьуз хъюбгънайивал рябкъюру. Бязидари кюгьне аьдатар, важиблу ляхнар, диндин ва хизандин багьалу савкьатар гьархра. Гъи намусназ, гьякьвализ, дугъривализ, эдеблувализ варидари сабси кьимат туврадар, думу гафарин асас мянайикан вуйи фикирра сабсиб дар.
Саб кьадар яш дубхьнайи касди, чаз шлу жазайин гъавриъ ашра, тахсиркарвалар апIурайиган, жямяаьтлугъдин къайда чIур апIурайи жигьиларикан фу пухьахъа? Узхьан гъалатI дарди, ачухъди пуз шулзухьан: гъи аргъаж шулайи наслизси, бязи абйир-бабаризра бицIидаризси тербия тувну ккунду. Гьаму темайиан улихьнаси Заур Къурбановди туву интервью кIваин гъабхьнийиз. Гьадму саб вахтна Заур Къурбанов Дагъустандин жигьиларин ляхнариз лигру министр, РД-йин АГиП-лин кIулиъ айирин заместитель вуди гъахьну. Гъи думу «Абйир ва веледар» темайиан абйир-бабарихъди вуйи конференцйирин тешкилатчи ву.

– Хизандин кIулиъ айидариз чарасузди чпин асас вазифйирикан аьгъювалар ади ккунивали узу абйир-бабарихъди вуйи конференцйир гъахувалихьна жалб гъапIну, — ктибтура Заур Мажидовичди. – Гьарсаб девриъ абйир-бабар ва веледар чиб-чпин гъавриъ даршлу дюшюшар гизаф шули гъахьну. Думу дюшюшариз, гьарсаб вахтназ дилигну, чан хусуси къайда, лишан, хатI а. Мисалназ, улихь деврариъси дарди, гъи хайлин абйир-бабариз чпин вазифйир аьгъдар. Абйир-бабарин уьмуми культура за апIбаан аьгъювалар тувру конференцйир гъи республикайиз аьхю мяна айидар шула. Саб гафниинди, хизандин эйсйириз гьякьлу ва эдеблу абйир-бабар хьуз улупну ккунду.

Къурбановди къайд апIурайиганси, абана ва бабвалин институт гъи зяиф дубхьна. Гьаци вуйиган, хизанра гьюкуматдин ва жямяаьтлугъдин асас гьякалси ва даягъси кьаназ гъудрубзуз мумкин ву. Хизан ва хал уьбхюз мюгькам шибритI лазим ву. Мушваъ ихь улхуб аьхюдарихьна вуйи гьюрматнакан, бицIидариз туврайи тербияйикан, ихь атабабйирин сагъи наслин ччивар ва дурарин уьмрин къайда, аьдатар, ирс уьбхюваликан гъябгъюра. Гъи дявикар къайдайиинди думу вари аьдатар халкьарин арайиъ батIул апIури лихурайидарра хайлин а. Дурарин метлеб саб ву – ихь халкьарин тарихи рякъ ужуз ва аьжуз апIуб. Тарих аьгъдру халкьдиз гележег шулдар. Думу рягьятди ккагъуз шулу. Гьаддиз ухьу багъри халкьдин аьдатар, тарих, ирс, багьалу савкьатарси уьрхюри, гьархуз гъитну ккундар. Йиз фикриан, дурар гьархрайи касари МВД-йин сводкйириан туврайи бедбахтвалар арайиз хуз хъюгъру. Фицики, вари хизандилан ккебгърайиб ву. БицIириина хил за апIурайи дишагьли, пул гьитIибкIу швушв, дустраз гаркIал гъиву бай ва фунуб жара тахсиркарвал гъадабгъишра, вари хизандихъди ва тербияйихъди аьлакьалу ву. Эгер гьаму жюрейин дюшюшарикан мялум вуди, учву ккебехъну гъузраш, гьадму тахсиркрарихьан учвура ярхла шуладарчва. Тахсиркарвал терг дапIну ккундуш, жвувлан ккебгъну, хизан ижми ва мюгькам шлу ляхнар апIинай, вижнасузвализ ичв кIвахьна рякъ мутуванай.