Гюльнара Мягьямедова
13-пи февралиъ Дагъустандин Глава Сергей Меликовдин иштираквалиинди Мягьячгъалайиъ «Яшамиш шлу хулар тикмиш апIувал. Арайиъ айи месэлйир» кIул тувнайи конференция кIули гъубшну. Дидиъ экспертари республикайин жилар мянфяаьтлуди ишлетмиш апIбан, шагьрар тикмиш апIбан, думу цирклиъ алахьурайи къайдасузваларихъан гъабхру жавабдарвалин ва эскроу-счетар ишлетмиш апIбан месэлйир гьял гъапIну.
Конференцияйиъ гъитIиккнайи месэлйирикан улхури, Дагъустандин Глава жилин участокар улупну адрубдиз ишлетмиш апIбан ва жилариин къанунсузди хулар тикмиш апIбан месэлйириин дийигънийи. Дугъу къайд гъапIганси, гъулан мяишатдин, ясана жямяаьтлугъдин гъуллугъназ ишлетмиш апIру жилариин аьхю хулар, алверчивалин зурба дараматар дивра. Думу ляхнари жил ишлетмиш апIбан къайда ва ихтиярар чIур апIура, руш’ватчивализ гюн тувра ва бязи тикилишчйирин жибар къанунсуз гъазанжарихъди ацIра, мидихъди сабси аьдати агьалйирин яшайишдин шартIариз ва шагьрар тикмиш апIбан пландиз чIуру тясир тувра.
Мидланра гъайри, инфраструктурайин (токдихъди, газдихъди, штухъди тямин апIбан, рякъяр тикмиш апIбан) гъурулушариин гъагъ илипура, агьалйирин яшайишдин дережа ис апIура, туризм артмиш апIбазра манигъвал тувра.
Сергей Меликовди къайд гъапIганси, республикайиъ гизаф квартирйирин 457 хал тикилишчивалин къайдйир чIур дапIну тикмиш дапIна (гьадму кьадарнакан 408 хулар – Мягьячгъалайиъ). Яшамиш шулайи йишв 2-3 ражари артухъ апIури, гъуншйирихъди йикьрар йитIури, гизаф мертебйирин хуларин айвнарихъ хулар хъаъра. Гьаддиинди хуларинра, шагьринра ухшар дубгра.
Республикайин Главайин фикриинди, Дагъустандин ругариин али жилин участокар улупну адрубдиз ишлетмиш апIбахъди женг гъабхбан бадали, гьюкуматдин терефнаан саб жерге уьлчмйир кьабул апIуб лазим ву.
Гьадрарикан саб – конференцияйиъ арайиз адабгъу, тикилишарин ерийиз дилигну, хулар тикмиш апIрударин «светофорин» кIалиб жюре сиягь арайиз хувалин теклиф вуйи. Дидиз гюре, сиягьдин «чру рангнан» пайназ къанундин къайдайиъди, эскроу-счетдиинди ва хулар дивуз ихтияр гъадабгънайи тикилишчйир кьабул апIуб; «гъатху рангнан» пайнаъ хулар тикмиш апIуз ихтияр айи, амма эскроу-счет адру тикилишчйир, хъа «уьру рангнан» дахилназ хулар тикмиш апIуз ихтияр адарди, хулар тикмиш апIурайи тикилишчйир гъадагъуб лазим ву.
Хъа варитIан асасуб, республикайин агьалйириз, дурар кьяляхъна швумал даршлуси, вахт ккимиди фуну хулариъ ва фуну тикилишчйирихьан хулар масу гъадагъну ккундуш, гьякьлу мялуматар тувуб ву. Гьаци гъабхьиш, дарамат къанундин къайдйир уьрхюри тикмиш дапIнайиб ву, хал хусусиятназ гъадабгъуз шулу кIури, инсанариз заминвал тувуз хьибди.
Меликовди тикмиш апIурайи хуларик пай кивнайидарин ихтиярар уьрхбан теклифар федеральный къанундиъ тIаънайиваликанра гъапнийи. Эгер хулар тикмиш апIрудари вахтниинди хулар ккудукIну, эйсийихьна тутрувиш, дидхъан «пулин жавабдарвал» гъабхруваликанра гъапнийи. Думу ляхниз 2019-пи йисхъанмина тикилишчивалин рынокдиъ, хатIасуз алвер бадали яркьуди ишлетмиш апIурайи эскроу-счетари кюмек тувра. Думу счет тикмиш апIурайи хуларик чпин дакьатарин пай киврудари банкдиъ абццру. Диди хатIасузди алвер апIуз кюмек тувра, фицики счетдиъ айи пулик тикилишчийихьан, чан вазифйир бегьемди тамам гъапIхъантIан, кучуз шулдар, ва муштарйириз кучIал апIуз мумкинвал гъубзрадар.
Жилар улупнайибдиз ишлетмиш апIруган, лазим вуйи инфраструктура адарди, къайдасузди хулар тикмиш апIбакан улхруган, тикилишчивалин пландик хуларси, мектебар, бицIидарин багъар, рякъяр ва больницйир кахьра. Жилар улупнайибдиз ишлетмиш апIували тикилишчивалин ляхнихьан лутйир ярхла апIиди, «пай кивнайидариз кучIал апIувал» хьибдар.
Совещаниейин аьхириъ Сергей Меликовди къанун уьбхру органарикан, Дагъустандин тикилишчивалин министерствойикан ва муниципалитетарикан тикилишчивалин компанйир эскроу-счетарихъна хувал тIалаб гъапIну.
Дугъу гьацира региондин парламентдикан Дагъустандиъ жилар мянфяаьтлуди ишлетмиш апIбан бадали, республикайиъ шагьрар тикмиш апIбан къанундиъ дигиш’валар тIауб табшурмиш гъапIну. Вице-премьер Манвел Мажонцдиз гьар вазли жилин участокар улупнайибдиз дарди ишлетмиш апIуз гъидритбан, къанундиз асас дарди хулар тикмиш апIуб ихь уьмриан терг апIбан гьякьнаан теклифар арайиз хру Гьюкуматдин комиссияйин заседание гъабхбаан табшуругъар тувну.
Совешаниейин сабсан важиблу натижайикан дупну ккунду. Тикилишчивалин министерствойин гъурулушдин дахилнаъ айи гьюкуматдин тикилишчивалиин гюзчивал гъабхру идарайикан кIул’инди вуйи цIийи тешкилат гъапIну. Дидин асас вазифа – гизаф мертебайин хулар тикмиш апIбан цирклиъ къанунсуз гьяракатарин улихьишв бисуб ву. Сергей Меликовди 1-пи апрелиз гьадму идарайин гъурулушдин гьякьнаан теклифар гьязур апIуб табшурмиш гъапIну.
