Гюльнара Мягьямедова
Урусатдиъ гьар йисан 3-пи сентябри терроризмйихъди вуйи женгнаъ сабвал улупру йигъ къайд апIуру. Думу 2004-пи йисан сентябрин садпи йигъан Кафари Осетияйиъ гъахьи пашман гьядисйирихъди аьлакьалу ву. Думуган Бесландин 1-пи нумрайин мектебдиъ Шамил Басаевдин хиликк ккайи бандитари мектебдин дараматдикк минйир ккивну, шубуд йигъандин арайиъ 1200 кас, дурарикан аьхюну пай бицIидар, дидисну гъахьнийи.
Гьаддихъанмина гьар йисан думу дюшюш кIваин апIурашра, жандиъ зиз абхъру, цIийи палат алабхьну, шадди мектебдиз гъафи бицIидарин гьарай-сузайин сесер ибарихъ хъархьру. Террористари дидиснайидар азад апIуб гизаф читинди алабхъну. Терактдин натижайиъ 334 кас гъийихнийи, дурарикан – 186 бицIир. Террористариина вуйи гьюжмин натижайиъ къанун уьбхру органарин вакилари 800-дилан зиина инсанар азад гъапIнийи, чIивиди сар террористтIан дисуз гъабхьундайи.
Дидхъанмина магьа 21 йис гъубшну. Думуган сабпи классдиз гъушу бицIидар гъи аьхю жилар духьна. 28 йисаъ айи Алан Гаппоевди кIваин апIура:
– Думу йисан узу сабпи ражари сабпи классдиз гъягъюрайза. Линейкайиъ дийигънайидарин арайиъди узу, аьхюну чве Сослан ва дада Наида мектебдин спортзализ гъафнийча. Сабпи дакьикьйири шликIа зарафатар апIурашул, кIури фикир гъабхьнийич. Хъа лап ухди дурар зарафатар дарувалин гъаври гъахьнийчу. Дадайи учу ккарцурайи, дугъан гъвалахъ учуз думукьан гучIурадайчуз. ТIуркIуваларин, йивбарин сесер гъахьиган, узу бегьем гъавриъра ахъундайзу. Варидари чIигъар апIурайи, кумран ниъ дийибгънайи. Узу гъудужвган, унчIвин багахь гъахьнийза, гьадму вахтна сар касди узу хилариина гъадагъну, жара касдихьна тувнийи. Йиз фуниз зиян дубхьнайи ва лик дябгънайи. Хъа думу вахтна иццрушин гьисс апIури адайза. Узу машиндиъ итган, ликриин али атIин илдибтнийиз, ва, ифи гъябкъиган, амриан гъушнийзу. Больницайиъ айиган, дада йикIуваликан аьгъю гъабхьнийзуз… Гъябкъдарин гафариинди, дугъу узуна йиз чве хабаъ тIаъну, учу гюллйирихьан уьрхюри гъахьну. Дадайи учу гъюрхну, хъа учв гъакIну. Дугъан 41 йистIан дайи. Чвуччвуз зийнар гъахьундайи.
Аланди университетдин юриствалин факультет ккудубкIну, амма гъадабгънайи пишейиинди лихурадар. Дугъу, чан чве Сосландихъди, спортдиин машгъул духьну, сагъламвал мюгькам апIура. Гьелбетда, дурари чпин дада кIваълан гьаърадар. Гьар йисан 1-пи сентябри мектеб али йишв’ин дивнайи гюмбетдихьна гъюри шулу.
Терроризм – му фу тIягъюн гъабхьи?! Гъи думу гаф таниш дару инсан лап бицIидартIан адаршул. Гьадму суалназ жаваб туври, тарихдин гьядисйирихьна илтIикIурхьа. «Террор» латынь чIалнаан дуфнайи гаф ву, дидин мяна саб гафниинди ачухъ апIуз шулдар. Думу мяна писвал, гучI тувуб, лап чIуруди илзигуб, яна политикайин, идеологияйин, экономикайин ва диндин метлебар гужниинди кIулиз адагъуб кIуру ву. Урусатдин Федерацияйин Уголовный Кодексдин 205-пи маддайиъ терроризмйин ляхникан гьамци дибикIна: терроризм – му гьюкмин органарин, варихалкьарин тешкилатарин ляхин чIур апIбан бадали, ясана дурари кьабул апIурайи къарарариз илзигбан бадали, инсанариз гучI тувуб метлеб вуди, инсанар айи хулар тIуркIуб, цIа кипуб ва инсан йикIру гьацдар жара гьяракатар кIулиз адагъуб ву. Терактар кIулиз адагърудар кIваъ инсанвалин гьиссар имдарди, кIулиъ вягьши гьяйванатарин фикрар айидар ву. Гьарсаб терактдин айитI айи пис душманвали инсан йикIбиинди ляхин ккудубкIурадар: багахьлуйирин кIваъ террористари йивну гъакIи касдин учIвру, сагъ даршлу зиян гьаргандиз гъубзру.
Дюн’яйиз, ихь уьлкейиз, ихь республикайиз терроризм-йин писвал гизаф ражари гъябкъну: больницйириъ, мектебариъ айи инсанар дисуб, хулар-йишвар тIуркIуб, самолетар, инсанар айи машинар дисуб, метройиъ, вокзалариъ тIуркIувалар кIулиз адагъуб — вари террористарин гьяракатарин натижа ву.
Терроризмйин маш учIвруб ву, дидин учIврушин гьисс гъапIу инсандиз дидкан бикIубра рягьят ляхин дар. Улихьна инсан ади, хъа гьамус ичIи дубхьнайи йишв сарихьанра абцIуз шулдар. Ухьу вари Аллагьдин амриинди халкь дапIнайи инсанар вухьа. Хъа чан саризра лазимди дару, уьмрин рякъ чаз дибрихъу ахмакьри, чаина Первердигарин вазифа гъадабгъну, учвсир ваъ, учвтIан варж агъзур ражари ужур касдиина гьюжум дапIну, йивну йикIуру. Гьацдариз суал тувуз ккун шулу, фу бадали, фу дигиш апIуз ккундувуз? Жарадарин кьисматар чIур апIуз, инсан уьмрихъ мягьрум апIуз, му дюн’яйиъ уву фуж вува? Думу суалар жавабар адарди гъузру. Фицики терроризмйин акт кIулиз адабгъу кас учвра къанун уьбхру органарин гьюжмин натижайиъ хуси йивну ккадабкуру. Дурар накьвдик киву йишв чпин багахьлуйиризкьан аьгъю шуладар. Хъа эгер чIивиди гъузиш, чан имбу йигъар дустагъдиъ адауру.
Терроризмйихьан варитIан гизаф зарар гъабхьи уьлкйирин арайиъ Урусатди кьюбпи йишв дибисна. Сабпи йишв’ин США ал.
