Аьхиримжи вахтна ухьу бабан чIал уьбхбакан, мектебдиъ ва вуздиъ табасаран чIал кивбан асас вазифйирикан, бабан чIалнан дарсар кивуз лазим вуйи китабар адруваликан кми-кмиди улхурахьа. Амма ухьу фукьан гизаф гъулхишра, зегьмет дизригди, ихь гьюкмин кIулиъ айидари лазим вуйи терефназди гамар алдадагъди, му месэлйир гьял апIуз гизаф читинди ву.
Хъа гъийин девриъ, гьич саб читинвализра дилигди, чIалниин лихбаз чпин вари кьувватар сарф апIурайи ватанагьлийирра ихь арайиъ а. Дурарикан сар филологияйин илмарин кандидат, ДГПУ-йин дагъустан чIаларин кафедрайин доцент Аьшуряли Аьдилов ву. Анжагъ гьаму йисан ккудубшу вахтна Аьшуряли Гьяжибалаевичди ДГПУ-йин дагъустан чIаларин кафедрайин ассистент Тамум Нурмягьямедовайихъди «Табасаран чIалнан диалектология», 2018-пи йисан Каспийск шагьрин 9-пи нумрайин мектебдиъ табасаран чIалнанна литературайин дарсар киврайи 1-пи категорияйин мялим Асли Аьдиловайихъди «Табасаран чIалнан методика» ва Табасаран райондин ТIаттил гъулан кьялан мектебдиъ бабан чIалнанна литературайин дарсар киврайи заан категорияйин мялим Шагьзада Аскендеровайихъди сатIиди «Табасаран чIалнан методика. 6-пи класс» мялимариз ва студентариз урхбанна методикайин пособйир чапдиан адагъну.
Табасаран чIалнан диалектологияйиз бахш дапIнайи пособиейин метлеб – Табасаран ва Хив районарин гъуларин нугъатар ва дурар чпиъ сатIи шулайи диалектар ахтармиш ва дериндиан аьгъю апIувал ву, гьаз гъапиш, табасаран чIалнан диалектар (гьарсаб гъулан нугъат) ужуди аьгъдарди гъахьиш, урхурайириз табасаран литературайин чIал дериндиан аьгъю апIуз читин шулу.
Багъри чIал улупувал, урхурайир савадлу ва артмиш апIувал, табасаран чIал кивбан методикайин кьувват дархьиш, думукьан гъулай ляхин дар. Гьаддиз «Табасаран чIалнан методика» урхбанна методикайин пособиейин асас мяна – урхурайидари табасаран чIалнан теорияйиан гъадагънайи аьгъювалар, бабан чIалнан уьмуми къанунарин гъаврикк ккади, дурар гьам хусуси бикIбаъ, гьамсана урхбаъ, методикайин тIалабарихъди сабси, ишлетмиш апIуз улупувалихъди аьлакьалу ву.
Хъа «Табасаран чIалнан методика. 6-пи класс» пособие VI классдиъ табасаран чIал киврайи мялимдиз методикайин кюмек вуди дюзмиш дапIнайиб ву. Китабдин асас мяна-метлеб – мектебдин заан классариъ (VI класс) урхурайидариз ужудар мялимарин уьмумиламиш дапIнайи тажрубайиинди аьгъювалар тувувал, теория-йинна практикайин тяйин вуйи методикайин улупбар ву.
Зиихъ улупнайи шубби китабарра гьарсар мялимдиз, студентдиз багьалу савкьатар ву. Амма, гьяйифки, чапдиан адагънайи думу китабарин кьадар лап цIибтIан дар. Гьаддиз, гьюкмин кIулиъ айидар, жвуван халкьдихъан, бабан чIалнахъан ва культурайихъан юкIв убгурайи, кюмек апIуз мумкинвал айи касар гьамцдар зегьметкешарихьинди илтIикIну, дурари чапдиан адагънайи китабарин тираж артухъ апIуз ва дурар гьарсар мялимдихьна, студентдихьна рукьуз кюмек гъапIнийиш, гизаф ужу шуйи.
