2020-пи йисан 3-пи июлиъ Табасаран райондиз Дагъустан Республикайин гъулан мяишатдин ва ипIру-убхъру сурсатарин Министерствойиан министрин заместитель Шарип Шарипов кIулиъ ади комиссия гъафну. Дурар Табасаран райондин «УСХиИ» МБУ-йин идарайиъ лихурайи гъуллугъчйирихъди сатIиди 2019-пи йисан чвну кивнайи тIумтIин багълариз ва улхьан йисари киву тIумтIариз фициб гъуллугъ апIураш гъилигнийи.
Табасаран райондиъ гъулан мяишатдин идарайин аьхюнур пишекарди лихурайи Даниял Гьяжиевдин ва гьадму идарайиъ кIакIначи пишекарди лихурайи Уьмар Абакаровдин гафариинди, гъулан мяишатдиъ тамам дапIнайи ляхнариз дилигну, комиссияйи тазади киву 39 гектар тIумтIин багълар кьабул гъапIну: «Къурбанов Аь.» ГКФХ-йин – 14 гектар, «Мягьямедов» КФХ-йин – 12 гектар, «Гьямидов» КФХ-йин – 3 гектар, «Ферзилов» КФХ-йин – 10 гектар. Мидланра гъайри, комиссияйи «Виноградарь» ООО-йи, «Айзен» СПК-йи, «Къурбанов Аь.» ГКФХ-йи, «Агъасиев Г.» КФХ-йи ва гьацдар жарадари улихьна йисари кивнайи 94 гектар тIумтIин багъларра кьабул гъапIну. Комиссияйи, дапIнайи ляхнариз дикъатлуди дилигну, лазим вуйи актарра гъидикIну.
«Мялум вуйиганси, аьхиримжи вахтна Табасаран райондин кIулиъ айидари гъулан мяишатдин гьясиллувал за апIбаз артухъ фикир тувра.
Дупну ккундуки, ватандашари ва дилаварчивалин бицIи карханйири ккудубшу йисан чпин кьувватариинди тIумтIар урзурайи йишвар яркьу апIбан гьякьнаан хайлин ляхин кIули гъубхну ва думу ляхин давам апIура. ТIумтIарин багъларин 1464 гектарин культивация дапIна. Уьзрариз ва табиаьтдин зиянкрариз аькси вуди юкьуб ражну дармнарра гъивну. «ЦIанак» СПК-йиъ 9 гектар тIумтIарин гъелемар битмиш апIру йишв тешкил дапIна.
2019-пи йисан Табасаран райондиъ, цIийи бегьер гъадабгъуз кIури, 1074 гектариъ кIул али мягьсулар гъурзнийи: 559 гектариъ – чвлин дяхин, 52 гектариъ – мух, 29 гектариъ – нюрх, 443 гектариъ – гьяжибугъда. Гьамусдиз 30 гектариан чвлин мягьсулар уч дапIна, дурарин бегьерлувал 10 центнер ву.
Табасаран райондин аьтрафарин уршвру йишварин (хярарин) уьмуми кьадар 3989 гектар ву. Гъийин йигъаз 3000 гектарин йишв дубшвну, душвлан 48 000 тонна укI уч дапIна. Хъа гьамусдизкьан 30 гектариан уч дапIнайи лембейин кьадар 21 тонна ву. Цци райондин гъулан мяишатдин жилин 827 гектариъ картфар гъурзну. Гъийин йигъаз 250 гектариан 2750 тонна картфар уч дапIна, дурарин бегьерлували 110 центнер тяйин апIура»,
– къайд гъапIнийи Уьмар Абакаровди.
«Табасаран райондин вари аьтрафариин багъманчивал артмиш апIбаз, йирси багълар цIийи алаъбаз аьхю фикир тувра. Йимишар дурзнайи багъларин уьмуми кьадар 1032 гектар ву, гьадму гьисабнаан гьамусдиз 273 гектариан йимишарин бегьер уч дапIна. 56 гектариан 476 тонна алчйир уч дапIна, дурарин бегьерлувал 85 центнер гьисаб шула. Беълийир дурзнайи 22 гектар багълариан 253 тоннайин бегьер уч гъапIну (бегьерлувал 115 центнер). 100 гектариан, бегьерлувал 24 центнер вуди, 240 тонна мишмишарра уч гъапIну. Табасаран райондиъ айи жвугърийирин багъларин кьадар 157 гектар ву. Гьамусдиз 85 гектариан 467 тонна жвугърийир уч дапIна, дурарин бегьерлувал 55 центнер шула. Хударин багълари вари 35 гектарин йишв бисура, гьамусдиз 10 гектариан, бегьерлувал 54 центнер вуди, 54 тонна худар уч дапIна.
Райондиъ бистнин мейвйир дурзнайи багъларин уьмуми кьадар 979 гектар ву, гьадму гьисабнаан гьамусдиз 170 гектариан 1190 тонна мейвйир уч гъапIну, дурарин бегьерлували 70 центнер тяйин апIура. Гъяни нимкъар кивнайи 81 гектариан 243 тонна бегьер уч гъапIну, бегьерлувал 30 центнериина удубчIвну.
Дупну ккундуки, цци Табасаран райондин гъулан мяишатдин зегьметкешари гизаф бегьер тувру цIийи технологияйихъди 16 гектар йимишдин цIийи багълар итну. Райондин аьтрафариин тIумутIчивал артмиш апIбазра артухъди фикир тувра – 1 200 000 тIумтIин гъелемар кивну»,
– аьлава гъапIнийи Даниял Гьяжиевди.
Дугъриданра, йиз сюгьбатчйирира къайд гъапIганси, саб кьадар хъуркьувалар ашра, Табасаран райондиъ гъулан мяишатдин ляхин хъайи-хъайиганси кIули гъябгъюрадар. Дици хьувалин себебарикан саб – район гъулан мяишатдин техникайихъди тямин дарувал ву. ДумутIанра савайи, гъулан мяишат ишлетмишнаъ айи дакьатарихъри тямин апIбан, асас фондар цIийи алаъбан, гъулан мяишатдин сурсатарин сифтейин тартибвал тямин апIбан бадали, коммерцияйин банкарин кредитар жалб апIувалиъра читинвалар а. Гьацира, дупну ккундуки, зегьметнан гьясиллувалра цIибди ву, хъа гьамдихъди аьлакьалу вуди гъулан мяишатдин ляхнариин машгъул хьувалин гьевеслувалра зяиф шула. Гъулан мяишатдин гьял дибдиан дигиш апIбан бадали, гъулан мяишатдин сурсатар гьясил апIрудариз пулин ва материалин дакьатарихьна мумкинвалар ади ккунду, лизингдин механизмйириинди техникайин кьадар артухъ хьуз гъитувал ва райондиъ машинаринна техникайин станция тешкил апIувал лазим ву.
Магьа, мархьар дурургъри, жилар штухъ дахаргнайивали 2021-пи йисаз чвлин мягьсулар урзуз жилар хъаъну гьязур апIбаъ хайлин читинвалар арайиз хура. Хъаъру мукьйир жилик кахьрадар, гьаддиз думу ляхнар гьелелиг дерккна. 2021-пи йисаз 1000 гектарихьна чвлин мягьсулар урзру жилар хъаъбанди ву. Думу ляхнар, цепар али ДТ-75 тракторар адрувализ лигну, лап явашди гъягъюра. Комбайн адрувалира кIул али мягьсулар уч апIбан ляхнар хайлин кьяляхъ йивура. Игнарин фаслин арайиъ комбайнди апIру ляхнин норма 300 гектар ву. Хъа цци комбайнди райондин вари 559 гектариъ ляхин дапIну ккунду, гьаддиз гъябгъюрайи йисан думу ляхнар кьюб вазлин кьяляхъ хьиди.
