10-пи июлиан мина Табасаран райондин Гьесихъ гъулаз апIурайи цIийи рякъюхъ археологари ляхин апIура. Дурари апIурайи ляхникан газат урхурайидариз ктибтбан бадали, узу Дагъустан Республикайин НПЦ «ДАРС» ООО-йин генеральный директор ва археологияйин экспедицияйин начальник, тарихдин илмарин кандидат Рабадан Мягьямедовдихъди гюрюшмиш гъахьунза. Дугъахъди гъабхьи сюгьбат жикъиди исихъ туврача.
– Рабадан Гьяжиевич, учву 10-пи июлихъан мина саб хайлин ляхин дапIначва, гъийин йигъаз дапIнайи ляхникан фу ктибтуз шулвухьан?
– Ав, учу гъийин йигъаз саб хайлин ляхин дапIнача. Учу йибккурайи йишвариккан аьламатнан шей’ар ккудучIвура. ЧIурдин нахшрарин кIурбар, батIрикан дапIнайи алатар, арсран алатар, кемшрин рангнан хилихъ хъаъру кулхар, гьяйвнин леънар, кьумар, ляхин апIру алатар, жюрбежюр тIулбнар, гаркIлар ва жара шей’ар, гъвандин улжвнар, варитIан гизафси батIрикан дапIнайи кIифар, шид зигру гунгар дихъуру.
– Думу гъидихъу шей’арикан гьапIрачва?
– Гьарсаб гъибихъу алатдин шикил йивну, думу гьисабназ гъадабгъурача ва хулаз дубхну, кудушвнайи тикйир, дижикIну, карсри, сатIи апIурача. Гьаци, гьадрарик кайи накьишариинди дурарин швнуд йис вуш аьгъю апIурача. Кагъзик гьарсаб алатдин шикил зигури, дурарин гьацIартIан ктаршра, душвхъан тина шиклар зигури, думу алатар фйир вуш, аьгъю апIурача. Гъийин йигъаз ккадагънайи алатариинди гьаму Дагъни ва Кувагъ гъуларин багарихь ккадахьу гъуларин 400-600 йис вуйиб аьгъю шула, дурар 14-16-пи аьсрин деврарин вуйибдикан пуз шулу. Рякъюн гъвалахъ накьварра хъа, дурар мусурманвализ илтIикIхъан мина гъапIдар вуйиб аьгъю апIуз шулу. Гьадрарииндира саб хайлин мялуматар гъадагъуз шулу. БатIрикан дапIнайи алатариинди 8-10 агъзур йисандин вахтар тяйин апIуз шулу. Тикмиш апIурайи рякъюхъ гирами пирра хъа – «Гвар дивру йишв» кIуруб. Дидик ктручди, рякъ гъирагъдихъанди гъапIну.
– Му жиликкан ккадагъу шей’ар наан уьрхбанди вучва?
– Дурар Дагъустан Рес-публикайин халкьдин музейиз тувди. Лап дюргънайи, лазим дару шей’ар хъана кьяляхъ ругдикк ккивди.
Му ляхнар апIбан бадали, лицензияра гъадабгъну ккунду. Учухъди сабси лицензия хьади дуфнайи сарсана кас – Гьямзат Атаевра лихура. Гьямзат Дибирович РАН-дин ДФИЦ-дин тарихдин, археологияйин ва этнографияйин институтдин илимдин аьхюнур гъуллугъчи, тарихдин илмарин кандидат ву.
Лап лазим вуйи шей’ар Москвайиъ археологияйин институтдиъ уьрхбанди ву. Вари шей’арин чертёжар, фото ва видео материаларра гьадина хътаиди.
Археологияйин экспедиция-йин дахилнаъди 20 каскьан лихура. Ляхнин сабпи пай 25-пи августдиз ккудубкIбанди вуча. Октябрин вазлиъ 2-пи пайнан ляхнар ккергъди. Дуфнайи вари хялари Дагъни гъулан агьали Ислам Аьбдурягьмановдиз аьхю чухсагъул кIурача, фицики дугъу, хурагарра апIури, чан хусуси хулар учухьна яшамиш хьуз тувна.
– Рабадан Гьяжиевич, апIурайи ляхниъ учвуз аьхю хъуркьувалар ккун апIураза, 15-пи августдиъ улубкьурайи археологдин Йигъра мубарак ибшри.
