Аьхиримжи йисари республикайин АПК-йин вари жюрейин мяишатариъ ва хусуси секториъ уьрхюрайи маларин кьадар артухъ апIура. Саризра жиниб дар, республикайиъ, асас вуди дагъларин улихь хьайи ва дагълу районариъ йиккуз вуйи малар уьрхюз ужудар шартIар а. Къайд дапIнайи районарин сивариъ хайлин кьадар укIан хярар ерлешмиш духьна. Гьамусяаьт дурарин аьхюну пай ишлетмиш дарапIди дирчна. Чвул улубкьган, душваъ уч дапIну адру укIар, цIийир кирчну, ургуру.
Пишекрарин гьисабариинди, кьибла Дагъустандин кевшенариин гьар йисан йи-ккуз вуйи 50 агъзуртIан артухъ малар уьрхюз мумкинвал а. Думу улупуб саб жюрейинра читинвал адарди йислан-йисаз артухъ апIузра шулу.
Гъубшу гьяфтайиъ Дербент райондин администрацияйин гъулан мяишатдин ва промышленностдин комплексдин управлениейин гъуллугъчи Ягъибег Ибрагьимовдихъди гюрюшмиш гъахьунза. Дугъу узуз Дербент райондин мяишатариъ уьрхюрайи мал-къарайин гьякьнаан хайлин мялуматар тувнийи.
– Ягъибег Ибрагьимович, Дербент райондин АПК-йиъ аьхиримжи йисари фицдар дигиш’валар гъахьну?
– Аьхиримжи вахтари ихь республикайиъ АПК-йин артмиш’вализ фикир тувуз хъюгъна. Мялум вуйиганси, Дагъустан Республикайин кьибла тереф вуйи Дербент райондин мулкар мянфяаьтлударси, хайирлударси гьисаб апIура. Малдарвалин цирк-лариъ айи асас кьадар мал-къарайи гьар йисан кьюрд галарин ятгъариъ адапIура. Дербент райондиъ айи дицдар вари ятгъар, галар, сивар, гъуларин жилар аьхю кевшенариин ерлешмиш духьна. Магьа ццийин йисан райондиъ уьрхюрайи маларин, чарвйирин кьадар артухъ апIуз улихь дивнайи планар тамам гъапIунча.
Мисалназ, эгер ккудубшу 2019-пи йисан йиккуз вуйи 12335 жинснан малар уьрхюрайиш, гьаму улубкьурайи 2021-пи йисаз дурарин кьадар 13000 гъахьну.
Никк тувру маларин кьадар 2019-пи йисан 5287 вуйи, хъа 2020-пи йисан дурарин кьадар 6510-диинакьан артухъ гъабхьну. Марччарин ва цIигьарин кьадар 2019-пи йисан 19363 вуйи, хъа 2020-пи йисан 20700-диина артухъ гъабхьну.
Йиккуз вуйи малар уьрхюз ва дурар артмиш апIуз 2020-пи йисаз республикайи 59,9 млн манат жара гъапIну. Вари жюрейин мяишатариъси, хусуси секториъра йиккуз вуйи малар уьрхбаз асас фикир тувра. Гьаци, гьар йисан ихь гъуларин агьалйири, хьадукран вахтна гъулариан йиккуз вуйи малар уч дапIну, сивариз хъаъну гъягъюру. Дурарихъ габнарра хъитру. Гъулариъ уьрхюрайи маларинтIан, сивиъ гъюрхю малариан артухъди йикк удубчIвуру.
– Никкдин ва йиккун сурсатарихъди бегьемди тямин вуйидар анжагъ мал-къара уьбхюрайидар ву. Базрариъ думу сурсатарин кьиматарик ктукьуз шуладар. Му ляхин фтикан асиллу ву?
– Дюз кIурава, йиккун ва никкдин сурсатарин кьиматар сад йисандин арайиъ хайлин за гъахьну. Мисалназ, базариъ саб килограмм кIаму сад йисандин арайиъ 40-50 манатдин, хах – 30 манатдин, шур – 50 манатдин, нис – 30 манатдин, никк – 40 манатдин багьа гъахьну. Думу ляхин гьамци ву. Никк артухъди ккудубзувал алафарихъди аьлакьалу ву. Хьадукранган мал-къара чIатариз удубчIвуру ва чру укIан хам вахтна маларикк булди никк шулу. Мидкан ухьуз варидариз аьгъяхьуз. Гьадму вахтна никкдин сурсатарин кьиматар 20-10 манатдин исди шулу. Хъа кьюрдну малар чIатариз ададаъру вахтари никк кьит, хъа никкдин сурсатарин кьадар цIиб шулу.
Улихьдин вахтари ухьу ихь галариан фургьанди укIар уч апIури шуйхьа. Гъи мал-къарайиз алафар масу гъада-гъура. Къайд апIуб лазим шулуки, кьюрдухьна зяифди гьязур гъахьи мяишатарра а. Хъа дурариз дарвал гъабхьиш, кюмек тувуз кьувват хъайи мяишаттарра цIиб адар. Республикайин варитIан мянфяаьтлу, тIяаьмлу жилар Къизлар, Нугъай, Тарумовский районариъ ерлешмиш духьна. Ухьу гизаф пай алаф гьадму терефнаан пулихъ масу гъадабгъурахьа. Улихьдин заман-йириъси, хили укI убшвури имдар, хярар машинарихъди уршвура ва думура бензиндихъди ву. УкIан кипарра 150-200 манат, ярмайин шишал 500-600 манат дубхьна. Магьа гьамрар вари иливиган, йиккунна никкдин кьимат за шула. Малар уьрхюрайи касдизра гизаф жафа а.
– Улубкьурайи ЦIийи йисахъди аьлакьалуди яв терефнаан саб-кьюб гаф пуб ккун апIураза.
– Гъюрайи ЦIийи йис варидариз марцци кIваан мубарак апIураза. Ццийин йис вари халкьариз читинуб гъабхьну, гъит улубкьурайи йис варидариз ужуб, бегьерлуб ибшри.
