2021-пи йисан 17-пи мартдиъ Дербент шагьриъ дуланмиш шулайи Гевгьер Шихгьясановайи 100-пи ражари чав бабкан гъахьи йигъ къайд гъапIну. Думу 1921-пи йисан 17-пи мартдиъ Зюрдягъ гъулаъ бабкан гъахьну. Гевгьер Пирмягьямедовнайин бабкан духьну 100-йисандин юбилей тебрик апIури, улихьнаси узу дугъахъди гюрюшмиш гъахьнийза.

 

Аьхю яш дубхьнайивализ дилигди, Гевгьер бабаз саб аьсрин муддатнаъ ихь гьюкуматдиъ, гьацира ватанагьлийирин уьмриъ гъахьи вари метлеблу ва важиблу гьядисйир ужуди кIваинди ими.

– Гевгьер баб, Дагъустандин Автономный Советарин Социалист Республика арайиз гъабхихъан мина 2021-пи йисан 20-пи январиъ 100-йис тамам гъабхьну. Гъийин ихь гюрюшдиъ гьадму вахтнакан увуз кIваинди имбу гьядисйирикан жикъиди ктибтуб ккун апIураза.

Гевгьер бабу чан улариин али нивгъар марцц дапIну,чан ихтилат гьамци ккебгънийи:

– Улихьдин вахтар фукьан вушра читиндар вуди гъахьну. Дурар кIваин гъахьиган, саспиган гьамусра ишури шулза. ВаритIан читиндар Ватандин Аьхю дявдин йисар вуйи. Ич адаш дявдиз гъягъру вахт кIваинди имийиз. Гъулан вари читин ляхнар апIувал дишагьлийирин, кьабидарин, баяр-шубарин гъюнариин алабхънийи. Думу Ватандин Аьхю дявдин йисари, душмнарихъди женг гъабхурайи эскрариз ипIруб, алабхьруб ккунду кIури, советарин гьюкмин вакилари гъуларин агьалйирихьан ипIруб ва алабхьруб ккун апIури гъахьну. Хъа тутрувиш, гужниинди тадабгъуйи. Думу вахтари гизаф пай инсанар гаш’валиан гъийихну. Сарра имдарди вари жилар дявдиз гъухнийи, хъа дишагьлийирихьан фу апIуз шулу?! Гьаци вушра дурари чпихьан шлуганси зегьмет зигури гъахьну. Дявдиъ душмнарихъди женг зигурайи эскрариз хьайин атIнар, элжгар, жара алахьру мани шей `ар урхури гъахьунча.

Йиз кIваинди имийиз, ич дадайи, саспиган ашкарди, бязи вахтари учхьан жиниди гаш’вал зигурайи инсанариз ипIруб туври гъахьну. Учуз ипIрубдин дици читинвалар ади гъабхьундарчуз, гьаз гъапиш йиз аба Пирмягьямад мал-къара хъайир вуйи. Хъа сарун учхьан, дишагьлийирихьан, дурарин эйсивал апIуз даршлуган, малар-марччар масу тувнийча. Хъа гъагъи ляхнар фукьан вушра алахьунчуз, иллагьки шубариз. Мисалназ, хулаъ хьур бицIир айча, дурариз ипIрубра, алабхьрубра ккундийи. Ва дадайи хулаъ гьамциб къарар адабгънийи: «Ихь адаш дявдиан гъяйиз, ухьу ихь мадар дапIну ккунду».

Му читин йисари чIивиди гъузбан бадали, гьарури чахьан удукьру ляхин дарапIиш, хай шулдайи. Йиз кIваин илмийиз, фици узу дадайихъди тахил убзру хутIил гьязур апIури гъахьнуш. Рукаригъ шлу, зазар кайи маргъар уч дапIну, тахил убзру хутIил гьязур апIури гъахьунча. Дяви ккебгъну сад йис хьайизра, адаш гъакIну кIури, пашман хабар гъафнийи. Му хабар кубкIу ич дада гъамлу фикрарикк ккахънийи, адашдикан вуйи хяви хабри учузра тясир гъапIнийи.
Дяви ккудубкIайизкьан гъулаъ яшамиш духьну, цIиб вахтналан ич хизан Дербент шагьриз кючмиш гъабхьнийи.

Узуна йиз чйир Сефиятди, Магьиятди, Нарханумди ва ич гъардаш Мюгьюдинди дадайихъди сабси жюрбежюр цирклариъ намуслувалиинди зегьмет зигури гъахьунча. Дербент шагьриъ айи халачйир урхру цехдиъ ляхниъ учIвнийча ва гьаддинди дуланмиш шули гъахьунча. 1952-пи йисан ихь ватанагьли Мягьамад Шихгьясановдихъди хизан ккебгъунза. Думу касра дявдин иштаракчи вуйи. Дугъак ужуб гъвандин уставал кайи ва думу гизаф инсанариз хулар гъапIу кас вуйи. Мягьямад кечмиш духьну, гьамус хайлин йисар ву.

– Гъи уву, Гевгьер баб, аьхю, албагу хизандин баб вува. Швнур велед авуз?

– Инсандин варитIан аьхю девлет – хизан ву. Узу 10 велед аьхю гъапIунза, узуз 8 риш ва кьюр бай айиз. Шубар – Тамара, Нергиз, Ференгиз, Тамамет, Минаят, Ваизат, Рагьиле, Магьият, баяр – Шихяли ва Айваз. Гъийин йигъаз фукIара дар, узу йиз веледариин рази вуза. Хъа йиз веледарикан санур, Айваз кIуру бай, Аллагьдин рягьматдиз гъушну. Гьадму дерд жандиъ айиз. Ляхин гъапIну кIури, инсан иццру шулдар, дердну инсан зяиф апIуру. Магьа гъи 34 худул ва 35 гудул айиз. Шюкюр ибшри Аллагьдиз, сагъ’вал туври йиз имбу веледариз ва дурарин баяр-шубариз.

– Гьелбетда, хизан уьбхюрайидар дишагьлийир ву. Уву тербия туву шубарра увуси намуслувалиинди зегьмет гъизигдар ва зигурайидар вуйиб аьгъязуз. Гьадрарин зегьметариканра кьюб гаф пуб ккун апIураза.

– Улихьдин вахтари табасаран дишагьлийириз вуйи ляхнар – халачйир урхувал вуйи. Дербент шагьриъ халачйирин фабрикайин цехдиъ йиз кьюрид шубар – Наргиз ва Ференгиз, ужуб ери айи халачйир урхури, улихь дивнайи планар артухъдира кади тамам апIру устадар вуди гъахьиваликан шагьриъ гизафдариз аьгъя. Гьар йигъан халачийик нормайиинди улупнайибтIан артухъ гугар китIри, цехдин устадарин арайиъ тешкил дапIнайи талитариъ гъалиб шули гъахьидар ву. Дурари халачйирин цехдин инженер ва дявдин ветеран вуйи Хадижат Султановайин сурат ади гъубху халачи Ахцигь райондин музейиъ кебхна. Думу ляхин кIули гъубху Наргизна Ференгиз гьюрматнан грамотйириинди лишанлу гъапIну.

– Гевгьер баб, уву гъи ихь жямяаьтдин арайиъ 100 йисандин яшар духьнайи кас вува. Улихьдин вахтарин ва гъийин заманайин яшайишдиз фициб кьимат тувуз шулвухьан?

– Замана фукьан вушра ужуб дубхьна. Гъи вари гьюкум инсанарин хилиъ абхъна. Чпиз ккуни жара уьлкйириз рягьятвал гъадабгъуз гъягъюра, душваъ дуланмиш шула. ИпIруб, алабхьруб гизаф дубхьна. Фици хьибдикIан кIури, фикир апIури деъбан ляхин адар. Вари аьгьваллуди дуланмиш шула.
Амма, вари вушра, аьхюр-бицIир, аба-баб, варис-мирас имдар. Инсанариз мутму-хазна гизаф дубхьна ва, саб гафниинди, берекет, гьюрмат имдар. Аьхюдари саб гъапиш, бицIири кьюб кIури, вари аьхюдар духьна. Хъа мици хай шулдар. Гьюрмат-хатур, берекет адру йишваъ девлетра даршул. Гъи гизаф пай дишагьлийир, сарихьанра асиллу дару уьмур ккундучуз кIури, хизанарихьан ярхла духьну, бицIидар хъади чпин кIул’инди яшамиш шула. Кюгьне вахтари дишагьли сарди гъузувал аьйибнан ляхин вуйи. Хъа гъи думу, дюз ляхин ву кIури, ихь жямяаьтди кьабул дапIна.

– Чухсагъул увуз, Гьвгьер баб. Аллагьу Тяаьлайи юкIв шад апIрияв!

 

P.S. Вахтназ вуди Дагъустандин Главайин вазифйир тамам апIурайи Сергей Меликовди, 19-пи апрелиъ, учв Дербентдиз дуфнайи вахт- на, шагьрин кIулиъ айи Рустамбег Пирмягьямедовдихъди сатIиди Гевгьер Шихгьясанова 100 йис тамам хьпахъди мубарак гъапIну ва дугъаз кюкйирин кунцI, пул айи конверт ва гьюрматнан кьиматлу гафар кайи грамота тувну.