Гъи жямяаьтлугъдин арайиъ пиянискйир адар. Дурарин йишв алкоголикари гъибисну. Мидкан узуз Республикайин наркологияйин диспансерин пишекарвалин заан дережайин нарколог-духтир Раисат Сагьидовайи гъапнийи. Дугъу ич сюгьбатнаъ алкоголизмдинна пиянискавалин фаркь’вал фтиъ аш, кьатI’иди гъавриъ тIаънийи. Медицинайиъ «дуланажагъдин пиянискавал» кIуру термин имдар. Думу диагноз деврин медицинайиан адабгъну.
Алкоголизм ва пиянискавал
Наркологдин гафариинди, пиянискавал гизафси дюшюшариъ инсанди хъапIрайи уьмрикан асиллу шула. «Ав, пиянискавал – кьадар адрубкьан гизаф ичкийин сурсат убхърувализ, амма бедендин аьгьвалатнаъ клиникайин дигиш’валар даршлувализ кIуру. Хъа алкоголизм – му табиаьтдинна, психикайинна яшайишдин уьзурси гьисаб шула. Учву гъавриъ ахъбан бадали, мисал вуди, гипертония уьзур хурза. Фунур инсандинра жюрбежюр себебариан дамарариъ ифдин илзигувал за хьуб мумкин ву. Амма дамарариъ ифдин илзигувал за гъабхьидар вари гипертонияйиан аьзарлуйир дар. Пиянискайинна алкоголикдин арайиъра гьациб фаркь’вал а. Пиянискавал – эдебсузвал, хъа алкоголизм – уьзур ву. Пиян духьну ахуз дахъу инсан алкоголик духьну хъергудар. Алкоголизмдин уьзур гьаммишан ички убхъували арайиз хуру. Пиянискавал алкоголизмдихьна гьязур апIурайи майданси гьисаб шула», – къайд апIура Раисат Сагьидовайи.
Дугъан гафариинди, пиянискавал ва алкоголизм жара апIру асас далил а – похмел апIувал. Хябяхъган пиянди дахъу инсандин гвачIнинган хилар гукIниди, кIул иццури, жандиъ гьавйир адарди шулуш, гьадму вахтна дугъу 100-200 грамм ички дубхъну, дид’ан рягьят гъабхьиш, гьадму инсан алкоголик ву.
Алкоголик дарза
«Фунуб вушра уьзурси, алкоголизмра гьарсар инсандик хусуси жюрейиинди кубчIвру. Му уьзриан аьзарлу духьну, духтрихьна чпин хушниинди илтIикIрудар гьеле-меле шулдар. Хайлиндари му уьзрихъди шлубкьан чпи женг гъабхури шулу. Бязидар учухьна багахьлуйири хуру. Пуз ккундузузки, эгер инсанди учв аьзарлу вуйиб гьисс апIурадарш ва сагъ хьуз ният дарапIиш, дугъаз сабдиканра кюмек бихъудар. Дицисдар инсанариз, ички дипбан, уьмрин сагъу рякъ ктабгъбан бадали, гужли себеб лазим ву. Учу, наркологар, рази апIурайиб гьадму вуки, гъи 80% дагъустан жигьилар ичкийихьан ярхла ву», – кIура йиз сюгьбатчийи.
«Сабсан далил – алкоголикар, чпи алкоголикар вуйивалихъди рази даршули, чпихьан фунуб вахтнара ички дипуз шлуваликан улхуру. Мидиз алкоголин анозогнозия кIуру, яна чпик кайи уьзур инкар апIувал. Алкоголизм сагъ апIруган, учу му уьзрихъдира женг гъабхурача. Уьзур кадарзук кIури, инкар хьувал – му уьзур кайивал тасдикь апIурайи сабпи кIур ву. Му кIурилан улдучIвиш, кьяляхъ хътакбан рякъ бихъуз читинди шулу. Гьамдин вари гъавриъ ади ккунду», – гъаврикк ккаъра духтри.
Ички дипуз шулин?
Жямяаьтлугъдин арайиъ кми-кмиди, алкоголизм сагъ апIуз шулдар, кIуру гафар ерхьуру. Раисат Сагьидовнайира гьаци гъапнийи. Инсанди саб вазлиз, гьацI йисаз вая швнуд-сад йисаз ички дурубхъуб мумкин ву. Мидиз ремиссия кIуру. Гьаммишандиз ички дипуз шлу алкоголик гьеле-меле адар. Ички убхъувалихьан ярхла духьнашра, алкоголикдин кIваъ айи фикрар анжагъ убхърубдикан шулу, ва чаз мумкинвал ккабхъубси, ляхниъ наразивалар, хизандиъ гьюжатар гъахьибси, хабарсузди убхъурайи дустарин арайизди адахъубси, дугъу ички убхъуру.
Пивойи арайиз хурайи алкоголизмдикан улхури, Раисат Сагьидовнайи къайд гъапIганси, 20 йис мидиз улихьна туканариъ анжагъ саб жюрейин пивотIан адруган, мициб уьзурра арайиъ адайи. Гъи пивойик 90% къалп алкоголь капIра. Гьаддиз медицинайиъ алкоголизмдин цIийи жюре уьзурра арайиз гъафну. Мидланра гъайри, улихьна йисариси дарди, гьамус жюрбежюр хайрар-шейрариъ, сумчрариъ, ресторанариъ дишагьлийири ички убхъувалин шагьидар шулахьа.
Дишагьли ва ички
«Узуз ички убхъурайи дишагьлийирик тахсир кипуз вая дурариз нач шлу гафар пуз ккундарзуз. Фицики гьарсар касди чан уьмрикан, гележегдикан чав фикир дапIну ккунду. Амма саб кIурза, ички убхъуз хъюгъю дишагьлийи-рихьан жиларихьанси рягьятди думу дипуз шулдар. Фицики жиларихь тевиган, дишагьлийирин бедендиъ хайлин фаркь’валар а. Сабпиб – гормонарин гьял, кьюбпиб – дишагьлийирин бедендиъ алкоголь тартиб апIру ферментар цIибтIан адар. Гьаддиз саб доза ички гъубхъу жиларикан дишагьлийирикантIан ухди пиянвал ктубчIвуру. Алкоголизмдиан аьзарлу гъахьи дишагьлийир затра сагъ апIуз шулдар», – аьлава гъапIну Раисат Сагьидовнайи.
Дугъахъди вуйи сюгьбатнаан узу сабдин кьатI’иди гъавриъ гъахьунза – ички дурубхъру кас я пияниска, я алкоголик шулдар. Инсанарин арайиъ гьюрмат гъазанмиш апIуз, ужуб ляхнин гъуллугъчи, хизандин саламат эйси, дамагълу адаш ва дада хьуз ккундуш, ичкийихьан ва гьаммишан пиянискавалиъ кIул ивнайи дустарихьан ярхла духьну ккунду.
