2020-пи йисан ва цци ихь республикайиъ бикарарин кьадар артухъ шула кIуру мялуматар кми-кмиди ерхьурахьуз. Урусатдин регионарин арайиъ ихь республика варитIан касиб республикйирикан гьисаб шула, ва бикарарин кьадарра ухьухь гизаф ву. Пишекрарин гьисабариинди, бикарарин кьадар хьадан вахтна цIиб шулу, гьаз гъапиш хьадну дурариз ляхнар ади шулу. Мисалназ, гизаф дагъустанлуйир Урусатдин жара регионариз лихуз гъягъюру, дурари хайлин жара ляхнарра апIуру.
ЦIийи коронавирусдин уьзрихъди аьлакьалуди гъагъи аьгьвалат арайиз дуфнайи уьлк-йириан кьяляхъ хъадакну Дугъустандиз гъафи аьхюну пай агьалйир бикарарин центриз регистрация апIуз илтIикIуру.
Улихьнаси узу Дагъ. Огни шагьрин бикарарин центриз илтIикIунза ва душваъ лихурайи Рамазан Гьямидовдихъди (шиклиъ) гюрюшмиш гъахьунза. Дугъу узуз бикарар артухъ хьпан себебарикан мялуматар тувнийи.
– Рамазан Минатуллаевич, гьамусяаьт Дагъ. Огни шагьрин бикарарин центриъ регистрация дапIну айидарин кьадар фукьан вуш ва коронавирус уьзур арайиз гъафихъан мина учву фициб ляхин гъубхнуш, ктибтуб ккун апIураза.
– Дагъ. Огни шагьрин бикарарин центриъ 2006-пи йисхъан мина ляхин апIураза. Амма 2020-пи ва 2021-пи йисариси бикарарин центриъ регистрация апIбан аьгьвалат гьич саб вахтнара гъабхьундар. Тялукь читинваларра гьамусдиз алахьдар дариз.
Бикарарин центриъ 8 сяняаьткар лихурача. Ич гъуллугъчйирин арайиъ кетIерццнайидарра ади гъахьну, ва дурарикан 14 йигъандин арайиъ чпин хулариан удудучIвувал ккун гъапIнийи. Гьаддиз ляхин апIбан асас пай узуз алабхънийи, фицики думу вахтна республикайин гьюкмин органариз агьалйирин гьюкуматдин ва муниципалин гъуллугъар электрондин жюрейиинди гьуркIувалин гьякьнаан табшуругъар тувнийи.
Жара уьлкйириъ лихурайи инсанар хъадакну кьяляхъ гъафиган, ляхин гъудубгу ва бикарарин центриъ регистрация апIуз хъюгъю касарин кьадар артухъ гъабхьнийи. Амма учухьна илтIикIдар вари электрондин жюрейиинди регистрация апIбан саягънахъди таниш дайи.
Дагъ. Огни саб бицIи шагьур ву, ва ухьу вари сар-сариз танишдар вухьа. Гьаму саб-кьюб вазлин арайиъ хил’ан телефон дипундарза. Кьюбиб телефонарианра гъафи зенгариз жавабар туври гъахьунза. Узура му цIийи программайихъди думукьан таниш дайза. Ва хъуркьдар регистрация дапIну, хътрукьрайидар гъавриъ тIаъну, гьаци саб гужниинди ляхин кIулиз адабгъну, цIиб кьанди вушра, инсанариз гьюкуматдин терефнаан туврайи пулин дакьатар гьарсар касдихьна рукьруганси гъапIнийча.
Ич пишекрарин гьисабариинди, гьамусяаьт бикарарин центриъ регистрация дапIну айидарин кьадар 2 агъзуркьан ву.
Хъа жямяаьтдин ва мяишатарин кьадар 400-тIан артухъ регистрация апIуз ихтияр адар. Вари уьлкйириъ дарабгънайи коронавирусдин уьзри инсанарин дуланжагъ дигиш гъапIну. Гизаф инсанар уч духьну ляхин апIру йишвариъ, хусуси компанйириъ инсанари ихтиятвал дапIну ккунду кIури, дурар хъяркьнийи, ва хайлин дилаварчи касар ляхнарихъ мягьрум гъахьнийи. Ляхин дарапIруган, хизан фици уьбхюруш, мюгьтал шулу. Гьаддиз мицисдар касар чарасуз вуди ич бикарарин центриз илтIикIуру ва дурари учхьан кюмек тIалаб апIуру. Учура пландиъ улупнайибтIан артухъ инсанар регистрация апIурача, чара адар.
– Уву гъапиганси, жара уьлкйириъ айидар коронавирусдин уьзрихъди аьлакьалуди хъадакну чпин ватандиз кьяляхъ гъафну. Думу касар бикарарин фунуб центриз илтIикIну ккунду?
– Гьаму месэлайин гьякьнаан гъавриъ адру бязи инсанарихъди гьюжатарра гъахьнийич. Мисалназ, учухьна илтIикIу касарин хизанар хайлин йисари Дагъ. Огни шагьриъ дуланмиш шулашра, дурарин арайиъ прописка райондиъ айидар гизаф а. Уьзур дарабгъуз гъидритбан бадали, инсанар мина-тина гъягъюз-гъюз гъидритри гъахьнийи. Хъа районариз гъушу вахтна, душваъра кьабул дарапIди, регистрация электрондин жюрейиинди апIбан табшуругъар туври гъахьнийи. Гьаму ляхнарин гъавриъ адрахъди, гьаци фукIара дарди имбу касар гъира ими.
– Ляхнарихьан гъахьи инсанар гизаф гъахьнийин? Дурар фуну яшнандар ву?
– Дагъ. Огни шаъриъ гизаф пай ляхнихьан гъахьидар яшлу касар ву – 60-65 йис дубхьнайидар. Дурарра совет гьюкуматдин вахтарихъан мина лихурайи ужудар пишекрар. Дурарикан варидарикан чпин хулариан удудучIвувал ккун гъапIнийи ва электрондин жюрейиинди лихувал тIалаб гъапIнийи. Саб мисал хурза. ЦГБ-йиъ лихурайи кьюр яшлу ужудар духтрарикан электрондин жюрейиинди ляхин апIузвал ккун гъапIнийи, амма чпихьан му жюрейиинди ляхин апIуз даршлуган, ляхниан удучIвну, дурар учухьна илтIикIну ва чпи бикарарин центриъ регистрация апIуз гъитну.
Уьмумиди гъадабгъиш, учухьна 5 агъзурихьна инсанар илтIикIнийи, амма дурар вари учхьан кьабул апIуз шулдайи.
– Хъа бикарарин центриъ гъи фициб гьял вуйичв? Инсанар ляхнарихъди тямин апIуз читинди вуйин?
– Гъийин йигъаз гьеле фукIара дар. Гизаф пай инсанари вакцинайин рубар йивури адар. Хъа дурар фунуб уьлкейиз ляхниз гъягъюрушра, руб гъивну кIуру документ хилиъ адарди, кьабул апIурадар. Сарун коронавирусдин уьзриан кетIерццнайидарин кьадар цIиб шулайивализ дилигну, хьадан вахтна гизаф пай инсанар мейвйир гьясил апIбан ляхнарихъди тямин дапIну, Воронеж, Сочи, Ростов, Москва ва гьацдар жара аьхю шагьрариз гьаунча. Ужудар пишекрар ляхнариз гъадагъуз учухьна хусуси тешкилатариан илтIикIуру, ва, думутIанра савайи, бикарарин центрариан жюрбежюр пишйир аьгъю апIуз бикар касар вузариз урхуз гьаърача. Ич бикарарин центриъ регистрация дапIнайидарин гизаф пай, урхуб ккудубкIну, хилиъ диплом айи жигьилар ву. Ич центриъ гьисабнаъ ади гъахьи, хъасин жюрбежюр ляхнариъ учIву касарра гизаф а.
