Дербент шагьрин ЦГБ-йин эндокринологияйин отделениейин заведующий Арсен Мевлюдинов (шиклиъ) Дагъустандин кьибла терефнаъ эндокринологияйин варитIан ужудар пишекрарин гьисабнаъ а. Дугъахъди гъабхьи ич гюрюшди узу республикайин кьибла районариъ сахарный диабет уьзур яркьуди тарабгъувалин себебарикан, дидихъди арайиз дуфнайи аьгьвалатнакан сюгьбат гъубхунза.

 

– Арсен Юрьевич, гъи сахарный диабетдиан аьзарлу духьнайидарин кьадар артухъ хьувал фтихъди аьлакьалу ву?

– Дюз кIурава, диабет – варитIан яркьуди тарабгънайи уьзур ву, ва йицIуд йисандин арайиъ дид’ан иццрударин кьадар 100%-дин артухъ шула. Гьар йигъан отделениейиъ 20-30 кас кьабул апIурача. Улихьди учухьна илтIикIурайи касар 50 йистIан артухъ яшар айидар вуйи, хъа гьамус аьзарлуйирин жергейиъ гизаф жигьилар ва бицIидар а. Му уьзри аьхю пай инсанар хяви гьялнахъна хуру.
Аьхиримжи йисари агьал-йирин арайиъ фикрин гьял чIур хьувалин уьзрар кайи инсанарин кьадар артухъ шула. Думу табиаьт чиркин шулайиваликан, бедендин ва бицIидар хпан сагъламвал зяиф шулайиваликан асиллу ву. Вари уьзрарин себеб – инсандин нервйир чIур хьувал, инсан кми-кмиди гьюрсламиш хьувал ву. Сахарный диабет- ра арайиз гъювалиъ нервйир чIур хьували асас йишв дибисна. Му уьзри варитIан ухди улариз, гурдмариз ва ифдин табариз эсер апIуру. Гизафси ифдин табар зяиф шулу, гьаддихъди сабси инсандин уларин аквра гьадабгъуру. Гьаддиз, аьзарлу кас фукьан ухди духт-рихьна илтIикIиш, дугъу тяйин гъапIуб фукьан ужуди тамам апIури гъахьиш, натижара гьаци ужуб хьибди. Хъа, закур гъягъидиза, вахт адариз кIури, ихь инсанар учухьна, кюмек ккун апIури, кьанди илтIикIуру. Ихь инсанарин гьаму жюрейин кагьалвал – диабетдиан аьзарлуйирин кьадар артухъ хьувалин себебарикан саб ву.

– Йисандин арайиъ учвухьна фукьан аьзурлуйир илтIикIуру?

– Ич отделениейиъ 600 аьзарлуйир кьабул апIуз ихтияр а. Хъа учухьна илтIикIури айидарин кьадар 1000-тIан артухъра ву. Гъи ич отделениейиъ лихурайи духтрариз ва медсестрйириз гъагъиди алабхъура. Гъубшу гьяфтайиъ ЦГБ-йин совещаниейиъ узу больницайин кIулин духтир Девлетхан Турабовичдиз ич отделениейин ва кетIерццнайидарин гъийин гьялнакан ктибтунза. Думу гъавриъ ахъну, багарихьди му месэла гьял апIурхьа дупну, дугъу гаф тувну. Дидланра савайи, гъи сахарный диабетдиан иццурайидарин кьадарра аьхюб ву кIури, эндокринологияйин отделениейиз больницайин жара дарамат тувурза гъапну. Гьаци хьузра ву – узу саспиган лисундин уьл ипIузкьан хъуркьурдарзу, аьзарлуйириз лигбахьан мюгьлет даршули.

Гъи диабетдиан аьзарлуйиз зарбди тарабгъурайи коронавирус уьзриканра аьхю хатIа а. Гьаддиз узу ихь ватанагьлийирикан коронавирусдиз аькси вакцинайин руб йивуб тIалаб апIураза. Интернетдиъ тарагъурайи сасдар шаксуз хабрарихъ хъпебебехъди, духтрарин тIалабар тамам дапIну ккунду. Хъа учву уьру зонайиъ ахъиш, сарун учхьан учвуз кюмек апIуз шулдар, фицики душваъ коронавирус уьзур сагъ апIуз йивру рубар ва тувру дармнар диабет кайидариз хай шлудар дар.

СOVID-19 уьзрин тIягъюн арайиз гъафихъанмина, диабетдиан аьзарлу гъахьи аьхю пай инсанар кечмиш гъахьну. Хайлин вахтнаъ уьру зонайиъ узура гъилихунза. Душваъ айидарин аьхюну пай йиз отделениейиъ сагъ апIурайи аьзарлуйир вуйи. Гьелбетда, диабетди инсандин иммунитет зяиф апIуру, ва аьзарлуйирин бедендик фунуб вушра уьзур кубчIвуб мумкин ву. Гьаддиз, гьюрматлу агьалйир, больницайиз сагъламвал уьбхюз аьзарлу чан хушниинди дуфну ккунду. Эгер аьзарлу къаршуди дийигъуруш, думу гужназ больницайиъ ккауз ихтияр адарчуз.

Гьацира учу, эндокринологияйин цирклик кахьрайи уьзрар ахтармиш апIуз ва аьзарлуйир гюзчиваликк уьрхюз Дербент райондин ФАП-аризра гъягъюри шулча.

Уьзрикан, духтраризси, агьалйиризра аьгъяди ужу ву. Эгер уьзрин хатIалуваликан инсандиз мялум вуш, дугъу аьзарлу дархьуз чарйир агиди.
Мюгьлет ккабхъну имиди, узу Дербентдин ЦГБ-йин эндокринологияйин отделениейиъ дахънайи аьзарлуйирихъдира гаф-чIал гъапIнийза. Дурарин жавабар исихъ туврача.

– Узуз Масума Гьяжиева кIурзуз. Дербент шагьрин 2-пи нумрайин поликлиникайиъ бицIидарин духтирди лихураза. Му уьзриан аьзарлу духьну, кьюд кIуру йис шулайиз. Коронавирусдин уьзур арайиз гъафихъанмина узу сахарный диабетдиан кетIерццназу. Духтрари узкан ихтиятвал апIуб ккун гъапIнийи, фицики диабетдиан иццурайидариз ковид лап хатIалуб ву. Магьа, узу ужур духтрихьна рукьбаз лигну, гъира, шюкюр ибшри Аллагьдиз, коронавирусдиан ктIерццундарзу, фицики йиз духтри кIурайи вари тIалабар тамам гъапIунза ва вакцинайин рубра гъивунза.

БицIидарин духтирди лихури, 40 йискьан вуйиз ва йиз тажрубайиъ улихьган диабетдиан аьзарлу гъахьи бицIидар алахьури шулдайзуз.
Диабетдин уьзур кайи бицIидар бабкан шули, магьа йицIуд йискьан ву. Думу лап хяви уьзур ву. Гьаддиз ухьу му уьзрианра, коронавирусдианра я ухьу, я бицIидар аьзарлу хьуз гъитну ккундар. Ухьуз гъи аьлимари ва сагъламвал уьбхбан министерствойин пишекрари кIурайиганси, вакцинайин руб чарасуз йивну ккунду.

– Узу, Асият Къаибханова, Дербент райондин Дюзлер кIуру гъул’ан вуза. Му отделениейиз узук кайи уьзриз лигуз гъюри, хьуд йис вуйиз. Узуз лигурайи духтир Арсен Мевлюдинов ву. Отделениейиъ кетIерццнайидариз ужуб лигувал а. Коронавирусдин тIягъюн арайиз гъафихъанмина фукьан инсанар гъийину. Узухъди гьар йисан больницайиъ дахърайи швнур-сар аьзарлура кечмиш гъахьну. Хъа диабетдиан аьзарлу духьнайидариз коронавирус уьзрикан кайи аьхю хатIалуваликан учуз Арсен Мевлюдиновди улихьна йисантIан дупнайи. Ва дугъу гьеле гьадмуган учкан чарасуз вакцинайин рубар йивуб тIалаб гъапIнийи. Узу руб дишла гъивунза ва саб жюрейинра читинвал гъабхьундарзуз. Садпи йигъари цIибди хилар-ликар иццру гъахьнийи, хъасин думу иццрушинра гъудубгнийи. Ухьу духтрин тIалабар тамам дапIну ккунду. Рябкъюри-рябкъюри, инсан гъарзарилан урсруб дар. Гьарсар касди, духтри гъапиганси, чан беден жвуву дюбхну ккунду. Уьзрин дарман – ужур духтир ву.