1932-пи йисан 5-пи майдиъ думуган Табасаран райондин центр вуйи Бургьанкент гъулаъ латин шрифтдиинди табасаран чIалниинди чап дапIнайи «Уьру Табасаран» газатдин сабпи нумра удубчIвнийи. Дидин тираж 1000 экземпляр вуйи.
Табасаран чIалниинди тяйин вахтна удучIвру чап апIбар тешкил апIувал ихь халкьдин уьмриъ культурайин ва жямяаьтлугъдинна политикайин гизаф важиблу гьядиса гъабхьну – думу ляхни табасаран миллет культурайин артмиш’валин терефнаан Дагъустандин имбу халкьарихъди саб жергейиъ дебккну. Газатдин сарпи редактор ва думу тешкил апIуз жягьтлувал улупу кас – Халкьдин мялим, мярифатчи Темирхан Шалбузов гъахьнийи. Газатдин машариъ Табасаран ва Хив районарин гъуларин яшайишдикан, колхозариъ нежбрари гъазанмиш апIурайи хъуркьуваларикан, СССР-иъ ва вари дюн’- яйиъ гъягъюрайи асас гьядисйирикан ктибтуйи.
1938-пи йисан, колхозар жанлуди тикмиш апIуз хъюгъю вахтна ва гъулан мяишат гьаму цIийи жюрейииндин гъабхувалин мяна яркьуди улупбан метлеб ади, газатдиз цIийи ччвур – «Колхоздин уьмур» – тувнийи, ва думу урус алфавитдиинди чап апIуз хъюгънийи. Хъа 1970-пи йисан газатдин ччвур сабансан ражну гьюдюхнийи, ва гъийизкьан думу «Табасарандин нурар» ччвурнаккди чапдиан удубчIвура.
Чан тарихнан вари 90 йисандин арайиъ газатди табасаран халкьдин уьмриъ кьимат тувуз даршлубкьан аьхю роль уйнамиш апIури гъабхьну. Диди, 1930-пи йисари кулакарихъди вуйи женгариз дих апIури, коллективизацияйин мянфяаьтлувал улупури гъабхьну. Къурхулу Ватандин Аьхю дявдин йисари газатдин вакилари, фронтдиъ айи эскрарихъди сабси фашизмдихъди учIру дяви гъабхуйи, табасаран халкь душмандиз аькси йивбарихьна рюгьламиш апIуйи, хъа дявдин кьяляхъ йисари ккидипнайи гъулан мяишат за апIуз, табасаранариз савдлувалихьна, культура жигьатнаан улихь гъягъювалихьна дих апIури гъахьну. Газатдин гьарсаб нумрайиъ баркаллу ляхниъ тафавутлу гъахьи нежбрарикан, малдарарикан, яшайишдин имбу циркларин вакиларикан бикIури, уьмриъ алахьурайи учIру месэлйир тянкьид апIури гъахьну. Вари вахтари газатди табасаран халкьдин чIал артмиш апIувалик, ватанагьлийирин савадлувал за апIувалик зурба пай кивну, хъа варитIан асасуб – табасаранарин милли ва хусуси къанажагълувал гьисс ва думу за апIуз кюмек туври гъахьну.
Табасаран литературайин, илмин, культурайин хайлин вакилари чпин яратмиш’валин рякъюъ сабпи умудлу гамар газатдиъ лихури алдагъну. Жюрбежюр йисари газатдин редакцияйиъ ихь машгьур шаирар ва писателар Абумуслим Жяфаров, Агъакерим Агъададашев, Къазиаьгьмед Рамазанов, Асланбег Везиров, Гьяжиаьли Аьлимурадов, Эсед Гьяжиев, Пирмягьямед Кьасумов, Багъир Ражабов, Гьяжимурад Гьясанов, Аьбдулмежид Къурбанов, Рустам Къурбанов, Гюльбике Уьмарова, Сувайнат Кюребегова, Эльмира Аьшурбегова, илмин ва культурайин вакилар Къази Къурбанов, Феруза Ражабова, Аьлимурад Аьлимурадов, Ширинат Жамалиева, Сефижат Кьасумова, Юнус Муртузялиев ва хайлин жарадар гъилихну.
Гьамусяаьт «Табасарандин нурар» – республикайин жямяаьтлугъдинна политикайин газат ву. Редакцияйин журналистари газатдин машариъ Табасаран, Хив, Дербент районариъ, Дербент, Дагъустандин Огни, Мягьячгъала ва Каспийск шагьрариъ ва гьацира вари Дагъустан Республикайиъ кIули гъягъюрайи асас гьядисйирикан, табасаран халкьдин ужударстар вакилари уьмрин жюрбежюр цирклариъ гъазанмиш апIурайи хъуркьуваларикан бикIура, яшайишдиъ алахьурайи учIру месэлйир гъитIирккура, багъри халкьдин уьмрин дережа за апIбак лайикьлу пай кивра. Гьаци, газатдин редакцияйин жягьтлувалиинди, 2019-пи йисан сабпи ражари вуди табасаран чIалниинди сабпи тотальный диктант, хъа 2021-пи йисан – сабпи этнографияйин диктант ва газатдин вакиларин жанлу иштирак’валиинди «Табасаран халкьдин чIал, литература, культура ва тарих: накь, гъи, закур» ччвур тувнайи культурайинна аьгъювалар тарагъбан аьхю серенжем кIули гъухну.
Дидланра савайи, редакцияйин журналистари гизаф фикир Урусатдин жара регионариъ яшамиш шулайи ва чпин баркаллу зегьметниинди ихь багъри ва ислягь халкьдин ад за апIурайи вакиларикан бикIувализ, дурарикан вуйи мялуматар яркьуди тарагъувализ тувра.
Учу, улихьганси, гъира, гьюрматлу газат урхурайидар, газатдин вафалу ва улдукьу дустар, кми-кмиди мяналу макьалйир дикIурайи газатдин штатдиъ адру мухбирар – учвуз варидариз кIваантIан чухсагъул кIурача ва ухьу сатIиди «Табасарандин нурар» газатдин 100 йисандин юбилейра къайд апIрувалик миж киврача.
Газатдин 90 йисандин юбилейиз бахш дапIнайи шадлугънан серенжемар Мягьячгъала шагьриъ сентябрин вазлиъ кIули гъахбанди вуча. Дидкан яркьуди, вахт гъафиган, хабар тувдича.
