Аьхиримжи вазари газатдин машариъ «Игитар кIваълан гьархидархьа» рубрикайиккди туврайи макьалйир Украинайиъ гъийиху эскрарин багахьлуйириз дерин пашманвал туврайидар вуйи… ЧIуру хабарарин кьяляхъ ужударра духьну ккунду. Гьадиз гъи макьала заан дирбаш’валиинди ва намуслуди эскервалин буржи тамам апIурайи ихь жигьил ватанагьлийириз бахш дапIнайиб вуйиз. Узу улихьнаси Дагъ.Огни шагьриъ яшамишшулайи дурарин хизанарихъди гюрюшмиш гъахьунза.
Узуз Аьлибеговарин хизандиъ туву хабрариз асас, гьаму гьяфтайиъ Дагъ.Огни шагьрин кIулиъ айи Джалалудин Аьлиризаевдин адресназ Украинайиъ гъабхурайи хусуси метлеб айи операцияйиъ учв лап дирбашди улупу Аьлибегов Гьяжи Аьлибеговичдиз чухсагъул мялум апIурайи кагъаз гъафну.
«Гъи Херсонск-Николаев шагьрарин терефнаъ гъягъюрайи варитIан читин женгарин иштиракчи, ичв элугъли, бицIину сержант Гьяжи Аьлибегов тербияламиш апIбаз учвуз 205-пи жаради вуйи мотострелковый казачий бригадайин командованиейин терефнаан кIваантIан чухсагъул мялум апIуз ккундучуз. Гъи дугъу, аьхю намуслувалиинди, яракь хилиъ дибисну, Украина нацизмдихьан ва дявикарвалихьан марцц апIбаан чан улихь дивнайи месэлйир гьял апIура, ислягь агьалйир, дишагьлийир ва бицIидар, яшлуйир ва Ватандин Аьхю дявдин ветеранар бандерайин милллетчйирихьан азад апIура. Учу учвуз хъана чухсагъул мялум апIурача, гъи дявдин гъуллугънан читинвалариз дилигди, иллагьки учву туву тербия ва рюгьнан даягъ хьувал кюмек дубхьну, бицIину сержант Аьлибегов Гьяжи Аьлибегович ихь уьлкейин, жвуван кюлфетдин, багахьлуйирин ва мирасарин ихтибарлу далу вуди гъузра, Урусатдин милли маракьар уьрхювал тямин апIбан бадали дугъу чан вари кьувватар сарф апIура. Ихь Ватандихьан ичв элугълийиинди апIуз шулу. Урусатдин эскервалин аднан аьхю тарих ата-бабйирин, абйирин ва гагйирин игитвалариинди дибикIна, ва думу йислан-йисаз гъийин насли ра давам апIура. Гьаци, ичв элугълийин уьмрин рякъра гъюзимбу наслариз ватанпервервалин аку нумуна хьибди!» – дибикIнайи 205-пи жаради вуйи мотострелковый казачий бригадайин командирин вазифйир вахтназ вуди тамам апIурайи подполковник С. Прицакайихьан вуйи кагъзиъ.
Йиз кьюбпи гюрюш Дагъ.Огни шагьриъ Николаевдин ччвурнахъ хъайи кючейиъ хайлин йисари дуланмиш шулайи Атаеварин хизандихъди гъабхьнийиз. Му кюлфетдин кIул вуйи Эседуллагьди ва дугъан уьмрин юлдаш Периханумди ихь халкьдин кюгьне аьдатар уьрхюри, намуслувалиинди чпин шубур бализ ва кьюр шураз тербия тувра. Эседулла халу хайлин йисари Огни шагьриъ электрикди гъилихну, хъа Периханум халайи кIуруш, халичйир урхури гъахьну. Гъи мурарин шубур бай тап февралихъанмина, хъа гьацира сар худул, ва варис-мирасарин хайлин баяр Украинайиъ хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ иштирак шула
«Вазна йигъар гъахьнийич баярин зенгариз ккилигури, кIваъ жюрбежюр хиялар ади, – гъапнийи Периханум халайи. – Йиз баяр дупну кIурадарза, амма дурарихъди гъуллугъ апIурайи гизаф пай баярикан чпи йитIнайи контракт дючIюбгъну гъафидарра а. Йиз баяри зенг дапIну, чпи Украинайиз гьаърача кIури учуз хабар туву вахтна, дурарикан узура, кьяляхъ гъачай кIури, тIалаб гъапIнийза. Баяри узуз, гьарганси гьамусра ухьу ихь душмнариин гъалиб хьидихьа, жан дада, уву учуз дюъйир апIин кIури, жаваб тувнийи ва, телефонар кутIушвну, женгариз гъушнийи. Дидланра гъайри, думу дявдиъ йиз шубарин баяра а, ич мирасарин баярра вари».
– Хъа баяри фуну кьушмариъ гъулугъ апIура?
– Дурари шубриддира Чечен республикайиъ гъулугъ апIура. Наким Ханкалайиъ а, Роман – Шали шагьриъ, Гьяжи – Борзой кIуру йишваъ. Йиз Накимдиз, гъи Украинайиъ гъягъюрайи гъизгъин женгариъ намуслувалиинди чан буржи тамам апIрайивализ лигну, «Эскервалин дирбаш’вализ лигну» кIуру кьюбпи дережайин орден тувну. Узу зенг гъапIу вахтна йиз баяри узуз гьаммишан кIури шулу: гьадмукьан читин женгариъ иштирак гъахьунча ва гъи учу сагъ-саламатдиъ гъузбаъ яв гуж аьхюб гъабхьну, жан дада, яв дюъйири учу гъюрхну ва уьрхюра. Йигъандин хьуб гъудгнин кIулихъ узу йиз баяриз апIру дюъйир душваъ айи имбу дадйирин ичв баяризра апIураза.
– Хъа мици шубрид баярра эскервалин ляхниина гъягъюз фици мажбур гъахьну?
– Гъи вари ихь жигьилар бикарар духьна. Ляхин адар, хизан дюбхну ккунду, сарун варитIан файдалу ляхин ву кIури, вари контрактдин бианайиинди гъуллугъ апIуз гъушну.
Саб шакра адарди, пуз шулуки, Атаеварин хизан игитарин хизан ву, ва Украинайиъ гъягъюрайи женгариъ гъалибвал гъадабгъбак, гьелбетда, дурарин баяринра лайикьлу пай ка. Ухьу гизафдари, сар велед дявдиъ иштирак шулайич, кIури, дердер-хажалатар апIурахьа, хъа шубур бай дявдиъ айи Периханум халайихьан хабар гъадабгъухьа ари! Гъит му Атаеварин хизандиз хъана артухъ сабур туври Аллагьди.
Дагъустан тарихдиан ухьуз мялум вуйиси, аьхю дирбаш’валиинди, фунуб дявдиъ вушра, чпин игитвал улупури гъахьну. Республика аьхюб ва хайлин миллетар айиб вуйихь, амма Украинайиъ гъягъюрайи гъизгъин женгариъ иштирак шулайидарин аьхюбсиб пай табасаран жигьилар ву кIури, мялуматар а. Гьадрарикан сар ву Расул Мягьямедович Уьмаровра. Украинайин халкь, уьлкейин кIулиъ айидарин мянасуз политикайин зулмиккан азад апIбан бадали женгариъ иштирак гъахьи Расулдиз аьхю зийнар гъахьну. Дурар сагъ апIури, Москвайиъ дявдин госпитализ дахъну, дугъан кьюб-шубуб ваз гъабхьну. Республикайин глава Сергей Меликовди, Расулдин игитвализ лигну, дугъан мухрик чан хилариинди «Кьягьялвалин орден» кибтIну.
Расулдин абйир-бабар – Мягьямед Исмяилович ва Мелейсат Аьбдулкьадировна Уьмаровар Дагъ. Огни шагьриъ Малышевдин ччвурнахъ хъайи кючейиъ яшамиш шула. Гъи Уьмароварин кюлфетдиъ аьхю пашманвал а. Веледарикан анжагъ сар жили кIул (имбудар шубар ву) вуйи Расул гьамци бедендихъ зяйиф духьну гъафи вахтна абайин ва бабан кIваз фициб гуж дубхьнаш, фикир апIинай. Гьаци вушра, Мелейсат халайи узухъди сюгьбат апIуз разивал тувнийи. Дугъан дерд гъати апIуз даккунди, фунуб суал туврушра, мюгьталди айза, ва, йиз гъавриъ ахъну, дугъу чав жикъидиси Расуликан ктибтнийи.
– Дагъ.Огни шагьриъ 4-пи нумрайин мектеб ккудубкIну, Мягьячгъалайиъ Санкт-Петербургдин гьюкуматдин университетдиъ МЧС-дин факультетди урхуз учIвнийи. Вуздин кьяляхъ армияйиз гъушнийи. Гьадлин гъафири узуз, сарун му ихь республикайиъ ляхин абгуз, саб фициб-вушра гъуллугънаъ дийигъуз читинди ву, военный ляхниз гъягъюрза кIури, хабар тувнийи. Дюз гъапиш, думукьан разиди дайза му мясляаьт-ниин, амма, бали ккундузуз гъапиган, келимара гъапундайза. Хайлин йисар вуйи Чечен республикайиъ Урус-Мартандиъ гъуллугъ апIури… 23-пи февралиъ гвачIнинган телефондиан зенг гъапIнийи, дада, узу Украинайин сяргьятарихъна гъягъюраза, кIури. Украинайин гьял харжиди вуйиб учузра мялум вуйчуз, вушра, мютIюгъ духьну, йигъан балихьан вуйи хабриз ккилигури гъахьунча. Хъа 24-пи мартдиъ, Украинайин гъизгъин женгариъ намуслувалиинди чан буржи тамам апIурайи Расул Мягьямедовичдиз аьхю зийинар гъахьну кIури, телефондиан хабар гъапIнийчуз… Гьамци сарун шубуб-юкъуб ваз вуйич абайин ва бабан бализ гъуллугъ апIури. «Дада, – гъапну сад йигъан узуз йиз бали, – вари зийнар сагъ хьиди, хъа кIван зиян сагъ шул кIури, хиял дариз». Фукьан дугъахъди эскервалин буржи тамам апIурайи баяр кечмиш гъахьну…
– Узуз айи мялуматариинди, Расулиз «Кьягьялвалин орден» тувна. Думу орден рягьятдиъ гъадабгъуб даршул… Фу кIур чав Расули?
– Расули, учуз думукьан мялуматар тувуз ихтияр адарчуз, кIура. Хъа саб дюшюшдикан жикьиди ктибтну. «Учу Украинайиъ Кривой Рог шагьриъ гъахьунча. Саб бицIи вахтнан арайиъ рягьятвал гъадабгъидича кIури, фуж уьл ипIуз деънийи, фуж имбударин гъаравлиъ гъахьнийи. Саб арайиъ душмни учу хьайи йишваз йивуз хъюгънийи… Сарун йиз танклизди гьяракат дапIну, душмнарихъди женгназ удучIвунза ва ярхла манзилназ улихь гъушунза», гъапнийи. Кьяляхъна фу гъабхьнуш, кIваинди имдариз, кIур. Чаз фу гъабхьнуш, фици учв Москвайиъ больницайиз гъахнуш, дугъаз хабаркьан гъабхьундар….
Дяви саризра ужуб дар, фукьан диди инсанар хизандихьан, бедендихьан, уьмрихьан гъапIну. Ккун апIурхьа Украинайиъ женгариъ айи ихь жигьиларин гирами бабариз, чйириз, швушвариз сабур тувуб. Гъи яшлур, жигьилур дарпи, вари дишагьлийир кIару палтариъ учIвна. Гъит гьаммишан ихь дюн’яйиъ ислягьвал ишри, думу жигьил эскрар тербияламиш гъапIу дадйирин машнаъ аку ригъ ибшри.
Шикларик: 1. Гьяжи Аьлибегов
2. Расул Уьмаров РД-йин Главайихъди
3. Шубур игитдин абйир-бабар вуйи Эседуллагь ва Перихан Атаевар
