2013-пи йисхъан мина Дагъустан Республикайиъ гъулан мяишат гьяракатниинди артмиш апIура. Йислан-йисаз киврайи багъларин, урзурайи хутIларин ва гьаддихъди сабси уч апIурайи бегьернан кьадарра артухъ шула.
Аьхиримжи 2-3 йисандин арайиъ тIумтIин бегьер уч апIбаан Урусатдин регионарин арайиъ ихь республика сабпи йишв’ин ал, ва вари ихь гьюкуматдиъ тIумтIин бегьернакан 30% Дагъустандиъ уч апIура. Мисалназ, ццийин йисан республикайиъ рекорддин кьадар тIумтIин бегьер уч гъапIну. Ригъдин мейвайин ужуб бегьер уч апIурайи муниципалитетарин цIарнаъ аьхиримжи йисари Табасаран районра ижмиди убчIвна.
Республикайиъ хъуркьувалиинди артмиш шулайи тIумутIчивалин цирклин гьякьнаан Дагъустандин Правительствойин председатель Аьбдулмуслим Аьбдулмуслимовди «Интерфакс» мялуматарин агентствойиз мялум гъапIганси, 2035-пи йисаз республикайиъ, цци киву 200 гектарин хутIларра кади, гъийин йигъаз айи 26 агъзурна 400 гектарин тIумтIин багъларин кьадар 34 агъзурна 700 гектариинакьан за апIуз планламиш дапIна.
«Цци Дагъустан Республикайиъ 269 агъзур тонна тIумутI уч гъапIну. Гьаму кьадарнан асас пай ихь карханйириъ гьясил апIура, ва республикайиан жара регионариз масу туву тIумтIин кьадар анжагъ 11 агъзур тоннатIан дар. Циркил артмиш ва киврайи багъларин кьадар артухъ апIбаъ «Дербентдин каф али чяхар гьясил апIру заводди» гизаф ляхин гъабхура. Гъийин йигъаз му карханайин хиликк, литIнариинди шид хъубзри, саб гектариан 200 центнер бегьер уч апIури, 870 гектарин тIумтIин багълар кка. Гьаци ужуди «Татляр» агрофирмайира ляхин апIура. Думу мяишатдиъ саб гектарин тIумтIин багъдиан 400-450 центнер бегьер уч апIура.
Гьяйифки, санкцйир иливнайивализ лигну, мидиз улихьна йисари европайин гьюкуматариан масу гъадагъурайи тIумтIин гъелемар цци гъадагъуз гъабхьундар. Гьадму цирклин читин мес-эла вуди гьисаб апIуз шулу, фицики, гьар йисан тIумтIин багълар артухъ апIбан бадали, 2,4-3 миллиондихьна таза гъелемар лазим шула. Хъа, пуз ккундузузки, сач республикайин СтIал Сулейман райондиъ гъелемар битмиш апIру питомникди ляхин апIуз хъюбгъну, амма гьелелиг гъелемарин кьадар цIибтIан дар», – гъапну республикайин Правительствойин председатели.
Мидланра гъайри, Аьбдулмуслим Аьбдулмуслимовди гьаму йисан республикайин гъулан мяишатдин жюрбежюр цирклариъ гъадагъу натижйириканра мялуматар тувну. Дугъан гафариинди, цци Дагъустандиъ 40 агъзурна 300 гектар хутIлариан 1 миллионна 400 агъзур тоннайин мейвйир ккадацIну.
«Къайд апIуб лазим вуки, цци мейвйир урзурайи хутIларин кьадар 2 агъзур гектарин яркьу апIуз чалишмиш гъахьну. Гьацира дюгю убзурайи хутIларрин кьадарра 32 агъзурна 200 гектариина артухъ гъапIну ва, республикайин тарихнаъ сабпи ражари вуди, 136 агъзур тоннайин дюгдин бегьер уч гъапIну.
Хъа мал-къарайин гьякьнаан кIуруш, гьамусяаьт республикайиъ 961 агъзурна 600 кIару малар, саки 5 миллиондихьнакьан чарвйир ва 4 миллионна 150 агъзур пеэр айивал республикайин статистикайин улупбари тасдикь апIура. Гьадрарикан 1 миллионна 200 агъзур чарвйир ва 37 агъзур кIару малар гьамусяаьт, кьюрдун вазариз кIури, галариз хъаъна.
Гьацира, пуз ккундузузки, гьаму йисан ккудушу 11 вазлин арайиъ гъуркку маларинна пеэрин гьясил гъапIу йиккун кьадар 164 агъзур тонна дубхьна. Думу йикк харижи уьлкйириъра масу гъадабгъура. Дагъустандин мал-къарайин йикк асас вуди Таджикистандиз, Узбекистандиз, Азербайжандиз ва Ливандиз хътапIура. Хъа ички кайи ва кондитервалин сурсатар Абхазияйиз, йиччв, пIялцIук ва минеральный штар – Аьрабарин сатIи вуйи Эмиратариз, чарвйрин хьа кIуруш – Китайдизна Индияйиз, хъа ухьухь гьясил апIурайи ширйир – Казахстандиз, Узбекистандиз, Азербайжандиз ва Саудовский Аравийиз экспортдиз гьаъра», – аьлава гъапIну Аьбдулмуслим Аьбдулмуслимовди.
