Жямяаьтлугъдин фикир ВИЧ-инфекция тарабгъувалин ва дидкан инсаниятдиз айи хатIалувалин месэлйирихьна жалб апIувал метлеб вуди, 1988-пи йислан мина башламиш дапIну, гьар йисан декабрин эвелариъ СПИД-дихъди женг гъабхру вари дюн’яйин йигъ къайд апIури шулу.
ЮНЭЙДС-дин (ООН-дин ВИЧ/СПИД-дин месэлйириз лигру уьмуми программа) улупбариинди, му уьзур тарабгъуз хъюбгъю сабпи йигъхъан мина гъийиз вари дюн’яйиъ ВИЧ уьзриан 84 миллион инсан аьзарлу гъахьну.
Урусатдиъ ВИЧ-инфекция тарабгъувализ аькси серенжемар гъахру Гьюкуматдин стратегияйин программа гьяракатнаъ ипна. Дидин улупбариинди, гьар йисан 40 миллиондихьна инсанари ВИЧ-инфекцияйиан аьзарлу духьнаш ахтармишар гъахуру. Мисалназ, 2020-пи йисан 35,5 миллион касди, 2021-пи йисан – 41,9 касди, 2022-пи йисан 10 вазлин арайиъ – 33,3 касди чпик ВИЧ-инфекцияйин уьзур каш ахтармиш’валар гъухну.
Гьацира, госстатистикайи тасдикь апIурайиганси, аьхиримжи йисари Урусатдиъ му уьзур тарабгъувалин улупбар ис шула.
Урусатдин вари регионариъси, Дагъустандиъра ВИЧ-инфекция тарабгъувал дебккбаз бахш дапIнайи серенжемар кми-кмиди кIули гъахура. Декабрин эвеларианмина гъийин йигъаз РД-йин минздравдин кюмек тувувал тешкил апIру управлениейин начальник Муслимат Гьясановайи, Республикайин тарагъру уьзрарин ва СПИД-диз аькси женг ва профилактика гъабхру больницайин кIулин духтир Равгьаният Мирзаевайи ва «СВОИ» жямяаьтлугъ тешкилатдин вакилари, ва гьацира жарадари республикайин вари вузариъ, кьялан пишекарвалин идарйириъ студентарихъди ВИЧ/СПИД-дин профилактика гъабхувалихьна дих апIру мажлисар ва гюрюшар тешкил апIура. Ухьу му темайикан агьалйириз кми-кмиди ктибтури ва дурар уьзрин хатIалувалин гъавриъ тIаъри ккунду.
Гъябгъюрайи йисан СПИД-дихъди гъабхурайи профилактикайин женг, тешкил апIурайи серенжемар ва акцйир «Барабарвализ вахт» лишниккди кIули гъахура. Эксперт духтрари гъапиганси, му гафариъ аьхю мяна а. Сабпиб – му уьзур, хъапIрайи дуланажагъдин дережайиз дилигди, фунур вушра инсандикна тарабгъуб мумкин ву. Кьюбпиб – яшайишдин цирклиан ихь жямяаьтлугъди ВИЧ-инфекция кайи инсанариз аьдати инсанарихъди сабсдар мумкинвалар тувну ккунду.
«Гъийин йигъан Дагъустандиъ ВИЧ-инфекция кади 2400 кас гьисабназ гъадагъна. Аьзарлу шулайидарин сиягь саки гьар йигъан дигиш шула. Мисалназ, гьаму йисан 11 вазлин арайиъ ВИЧ-инфекция кайивал тасдикь дапIнайи 408 дюшюш тазади ачмиш гъахьну. Хъа му улупбар гъубшу йисандин тялукь вахтнахъди тевиган, 102 дюшюшдиинди артухъ духьна», – къайд апIура РЦИБ-дин ва СПИД-дихъди аькси женг гъабхбан ва профилактика апIбан больницайин кIулин духтрин заместитель Шамил Аьгьмадудиновди.
Ухьуз рябкъюрайиганси, уьзур тарабгъбаан республикайин улупбар йислан-йисаз за шула. Миди бязи касарин чпин сагъ’валихьна вуйи вижнасузваликан кIура. Хайлин дюшюшариъ уьзрин йисирвалиъ саб жюрейинра тахсир ктрударра ахъра. Гьяйифки, тахсиркар гъагну кIури, вахт кьяляхъ ва уьзрихьан азад апIуз сарихьанра шулдар.
