Расул Гьямзатовдин яратмишарин важиблуваликан улхруган, дугъаз «гъулан ва планетайин шаир» кIуру. Дугъриданра, учв бабкан гъахьи гъул дугъу вари дюн’яйиз машгьур гъапIну. Гьаддихъди сабси, чан эсерариъ дугъу неинки ЦIада гъулкан, авар халкьдикан, Дагъустандикан бикIури гъахьну, хъа гьацира Жилиин яшамиш шулайи гьарсар касдиз эсер хьуз гъитру, фунур урхурайиринра кIваъ айи жини хиялар ва гьиссар уягъ апIру цIарар дикIури гъахьну.
Расул Гьямзатовдин эсерар 40-тIан артухъ харижи чIалариз таржума дапIна, варитIан яркьуди – машгьур мяъли «Кьарнийир». Гъийин газатдин литературайин маш Р. Гьямзатовдиз бахш апIурача. Ихь шаирари таржума дапIнайи дугъан эсерар табасаран чIалниинди фици ерхьуруш, лигай.

 

 

Расул Гьямзатов

***
Узу, гизаф уьлкйирилан илтIикIну,
Бизарди рякъ’ан илдициган гъулаз,
Дагълари гьерхну узхьан, кIул ис дапIну:
«Язйир кьабул духьну гъюрава хулаз?»

Дагъдин кIакIниина ккудучIвну ягъли,
Му ягълишнаан гъапиза дагълариз:
«Гизаф уьлкйир гъяркъюнзуз, амма багъри
Учвусиб сабра гъябкъюндар улариз».

***
Ухьу вари йихиди,
Аьжал хъадру кас адар.
Гъузай думу аьгъяди,
Му гьякьикьат цIийиб дар.

Ухьу шулхьа яшамиш
Жил’ин уьмрин шил гъибтуз:
ЦIийи хал апIуз тикмиш,
Гаф гъибтуз ва гьар кивуз.

***
Кьялхъян ликар’инди юргъа дибгъдайи,
Сабурсузвалиан фурин чIвубкьдайи.
Думу лизи силбар’инди аьлхъюйи,
Юргъайи кIул гъагъидиси эбхуйи.

Жилик куркIру кьадар ярхи вуй кушар,
Кегьерин ранг цIин ялавназ вуй ухшар.
Сифте фикир гъапIунза: «Пагь, аьламат,
Инсанси аьлхъюра гьяйван саламат».

Му дюшюшну кIвак гъалаб кипундариз,
Вушра лигуз ният гъапIза улариз.
ВуйиштIан му аьлхъюрдайи – ибшуйи
Инсанси, сефилди узуз либгури.

Гьарин кIажариз ухшар вуйи улар…
Кьюб нивгъди диф айибси дерккна дурар…
«Узу аьлхъруган, уву зуз багахь йихь,
Дикъатлуди уву йиз улариз лиг», –

Гъапи гьяйвни узуз чан чIалниинди,
Либгури йиз улариз кур-пашманди.

 

 

Нянат ибшри

ТIумтIин шире – чяхир чаъ уьбхюз даршлу
Урхъ кайи иржназ йиз нянат.
Нянат ибшри гаприз, чаин мюркъ алу,
Мюркъ алу гъашразра – нянат.

Мяна кадру шиъриз йиз нянат ибшри,
Ва агал кадру башлухъиз.
Кабаб алдру шишраз йиз нянат ибшри,
Убжури адру каббиз.

Нянат вуйиз, йиз нянат гьадму ксариз,
Намус фу вуш, аьгъдрудариз.
Нянат вуйиз, йиз нянат гьадму ксариз,
Багъри чIал ужуз гъапIдариз.

Йиз нянат ибшри кIурза гьадму ксариз,
Аьгъдрудариз ягь ва намус.
Кьабул апIри йиз нифрат гьадму ксари,
Хялижвриз ракк дархьи тIапIуз.

Фунуб дюшюшнаъра чаз нянат ибшри
КучIлиз, узуз хяви вуйи.
Аьдатар гьархрудариз нянат ибшри,
Дагълу касдин нифратвал, йиз.

Гъахьнушра чав швумал фукьан, дагълуйиз
Улдубкьну йивуйза нянат,
Лайикьсуз гьякимриз икрам апIруриз,
Багъри дагъдин дарди кIакIназ.

Нянат ибшри бабан гьякь гьарху бализ
Ва абайиз аьйиб гъабхи.
Нянат ибшри кIураза узу гъардшиз,
Чан чйирин гъайгъушнаъ дархьи.

Нянат ибшри зигьимсуз, йиж’ун кIулиз
Ва ялтагъ тяриф апIруриз.
Йиз нянат ибшри такабур жигьилиз,
Кьабириз йишв тутрувруриз.

Йиз нянат – гучIбяхриз аьдати йигъан,
Дявдин йигъан – кьюбди нянат.
Учвуз, вижнасузар, ва учвуз, тямягькрар,
ГучIбяхризсиб вуйиз нянат.

Таржума гъапIур Гьяжимягьямед Гьяжиев.

 

 

 

Дустваликан

Бахтавар вува, хайлин йисари
Уьмур хъапIрайир, тIурфнар зат аьгъдарди.
Дустар адарвуз, гьаз гъапиш айи
Шадвал, дерд пай апIдарва гьич сарихъди.

Ва увуз, варж йис кьисмат гъабхьишра,
Яв кIул, аькьюлси, гъабхьигана цIухи,
Жямяаьтлугъдиз ебхьрубси кIурза,
Уву бабкан даршивал му жилиин.

***
Яшлу дуст йиз, дявди тадагъур,
Му яв сес ебхьури имизуз.
ЧIивир, йиз кьяляхъди гъюри шлур,
Узуз ухдитIан дукIну азуз.

Йиз дугъри дуст, тадагъур дявди,
Манишин гъюразуз яв цIихьан.
ЧIивири, йиз гъвалахъ хъайири,
Туври шулдарзуз мичIлишинтIан.

***
Эгер уву дуст вуш, тIалаб вуйиз,
Сарихъдира медеан цIин улихь.
Адар саб завтIан люкьразна къяркъриз
Къаяб дагъларин гъарзун чIуларихь.

Сабсан тIалаб айиз жикъиб, гъадмиб:
Мукучан пандурик гъадми душмнин.
Нагагь куркIиш симарик аьгъдарди
Йиз нугъатар мапIанава кIваин.

***
Йишв вуйи… ФукIа даршиганси айи.
Шубубпи йишв ву мархьар ургъури.
А сакитвал фаракьатди; даахнайи
Веледар ва йиз юлдаш ккуни.

Даахну а, ва аьгъдайи му йишван,
Хайлиндариз гъапIну иццру, гъабхьну дерд.
Кьит ахсрар гъяркъюндайи сегьринган,
Гъул’ан ЦIада кюгьне дустраз, вуйи мерд.

 

 

Кьарнийир

Вахтарик гьийибгъурзуз, вари эскрар
Дарфидар майднариан ифйирин,
Гьаму жилиъ дахъундар сарра дурар,
ИлтIикIнийи лизи кьарнийириз.

Гъушу вахтарихъан дурар гьамусра,
ТIирхури а бахш апIури сесер.
Вахтарик хажалатнаан ухьура
Завуз лигурхьа, цIиб дапIну сесер.

Гъийин хябяхъ улубкьури айиган,
Рякъюразуз дифаригъ кьарнийир.
ТIирхури а ухьуз таниш рамагар,
Инсанарси, гъилицу кьарнийир.

ТIирхури а ярхи рякъюъди дурар,
Инсанарин таниш ччвурар кIури.
Кьарнийирин рамагназ дарин ухшар
Аварарин ширин чIал аьсрарин?

ТIибхури а завуъ рамаг эбгнайи,
А тIибхури дифрягъ, хябяхъ хьайиз.
Рамагнягъ жизбисиб арара гъяйи,
Йишвра вуйи узуз гъибтну айи!

Гъафиган йигъ, кьарнийирихъди узу
ТIирхурза гьациб укIу мучIушназ,
Ничхрариси, ччвурар йитIурза узу,
Жил гъибткьандарин ухьуз акушназ.

Таржума гъапIур Гюлбика Уьмарова

 

 

Кьарнийир

Гьебгъри шулиз, гьацӀар вахтари эскрар,
Кьяляхъ дарфи дявдин хутӀларлан ифдин,
Фила-вуш ламун ругарикк дахъундар –
Лизи кьарнийир гъахьуншул жанар чпин.

Гьамусдиз думу вахтариан ярхла
ТӀирхура, апӀури гъамлуди сесар.
Гьаддиз, белки, кми-кмиди пашманди лап
Ккебехъурхьа, завузди заъну улар.

Гъира магьа хябяхъдиз багахь вахтна
Рякъюрайиз, дифрягъ гъяйси, кьарнийир.
ТӀирхури а тяйин къайдайин цӀарнаъ,
Жил’ин гъилицси, вуйиган адмийир.

ТӀирхура, ккадапӀури лап ярхи рякъ,
ЧӀигъар ирчна, шлиз-вуш апӀурайси дих.
Гьаддиз гъубшуб вуйкӀан чпин дих, гъапиш гьякь,
Авар чӀалназ, ккадапӀу деврарин рих?

ТӀибхура, тӀибхура завуъ эбгу лиж,
ТӀибхура дифрягъ йигъандин аьхириъ.
Му цӀарнаъ бицӀи манзил а, кайиз миж –
Му йишв, белки, узуз гъибтна уьбхюри.

Кьарнийирин цӀарнаъди, улубкьган йигъ,
ТӀирхарза гьациб дифрягъ укӀу-ругъул,
Жакьварин чӀалниинди апӀури чӀигъ,
Жил’ин гъуздарилан илбицури ул.

Таржума гъапIур
Сунаханум Исаева-Гьяжикъурбанова

 

 

Кьарнийир

Вахт-вахтарик гьаци вуйиси шулиз –
Ифдин женгариан дарфи эскрар
ИлтIикIнайиси лизи кьарнийириз,
Ругарик кивну адруси дурар.

Дурар гьадму вахтариан гьамусдиз
ТIирхура, ухьуз дихар апIури.
Гьаддиз дарин кми-кмиди ва пашманди
Ухьу лал хьувал, завуз лигури.

ТIибхури а дурнйирин цIар, эбгнайи,
ТIибхури а дифрягъ хябяхъ вахтна.
Белки, вушул думу узуз гъибтнайиб
Саб бицIи йишв, айиб гьадму цIарнаъ.

Сад йигъ гъиди – мучIу жангар рангаригъ
ТIирхидиза цIарнаъ кьарнийирин.
Завариан ничхриси дих апIури
Учвуз вардиз, гъуздариз жилиин.

Вахт-вахтарик гьаци вуйиси шулиз –
Ифдин женгариан дарфи эскрар
ИлтIикIнайиси лизи кьарнийириз,
Ругарик кивну адруси дурар.

Таржума гъапIур Эльмира Аьшурбегова

 

 

Бабан чIал

Бабкан гъахьунза дагълариъ, дерейиъ
Нир убсрайи, жабгъурайиси, зарбди.
АпIури шуйи йиз шинтахъ мяълийир
Дадайи, багъри авар чIалниинди.

Дугъан гъубзнушул думу йигъ кIваинди,
Нивгъари уларра кьяши дапIнайиган,
«Дада» кIуру гаф сабпи ражну узхьан,
Авар чIалниинди пузра гъабхьиган.

Саспиган адашди махъвар ктитуйзуз,
Жарадарикан гьич дейрерхьдар узуз.
Уччву, сюгьюрлу чIалниинди авар,
Игитари апIуй дурариъ гафар.

Шинтан мяълийирин чIалра ккундузуз,
Махъваринна, бицIи вахтна гъеерхьу.
Анжагъ, ктибту юрдарикан сяргьятсуз,
Вари агьалйирра гъитуб дустар хьуз,

Ву чIал жара. Дидихъди дагълариан
Гъушнийза, аьхю Ватан аьгъю апIуз.

Думу чIал ву кьувватлуб, ва дид’инди
БикIуйи, гафар апIуйи Ильичди.
КIваантIан, дагълу бай, вердиш гъахьунза
Багъри чIалси думу гьисаб апIузра.

Таржума гъапIур Шюшеханум Керимова