Йиз яшар думукьан гизаф даршра, рякъ-хулиъ яшлу касар алахьиган, узуз дурарихъди гаф-чIал апIуз, сюгьбатар гъахуз ккуниб вузуз. Фицики, дицдар касар уьмрин аьхю тажруба айидар, шадвалин ва пашманвалин йигъар кIул’ина гъафидар, хайлин гьядисйир гъяркъдар ву. Яшлу кас гъяркъиган, дугъан улариъ айи пашманвализ, машниин али кьарцIариз лигну, думу касди фициб уьмур хъапIнуш, гъавриъ ахъуз шулу. Хъа, йиз фикриан, улихьдин вахтари читинвалар алалахьу касар затра адаршул.

 

Улихьнаси хабарсузди Хив райондин Кьуликк гъул’ан Дагъустандин Огни шагьриз кючмиш духьнайи, аьхю яшариъ айи, уьмриъ гизаф читинвалар алахьу, дявдин йисар гъяркъю Раз’я Къарахановайихъди гюрюшмиш гъахьунза.

Учв Раз’я Къараханова 1934-пи йисан Хив райондин Кьуликк гъулаъ нежбрин хизандиъ бабкан гъахьну. Аьхюнурсир бицIир вуйивализ лигну, гьеле бицIиди амиди дугъан гъюнариин гизаф гъагъ алабхъну. Адаш колхоздин маларихъ гъягъюри, хъа дадайи фермайиъ ляхин апIури, дурариз хулан ляхнариз ва бицIидариз лигуз думукьан вахт ади шулдайи, вари ляхнар аьхюну шуру Раз’яйи апIури гъахьну.

«Дяви ккудубкIруган, йиз 11 йис вуйиз. Абана баб ляхниан хулаз гъяйиз, узу уьл дубжну, ипIруб дапIну, бицIину чйир-чвйиризра дилигну ккундийи. Яшар думукьан даршра, вари ляхнар апIуз хъуркьрира шуйзу ва удукьурира вуйзуан. Гьаммишан адашдихъдина дадайихъди сабси ляхин апIуз чалишмишра шуйза.

Саб ражари узуна дада ич гъул’ан Дербент райондин МитIагъийиз хьайир масу гъадагъуз ликри гъушунча. Къяляхъра кьял’ин гъагъра алди ликри гъафунча. Саб терефназди гъягъюз 17 сяаьт удубчIвуйи. Думу хьайир духну, дурччну, дурарикан мурслар дапIну, халача гъубхунча. Гъубху халачи адашди ХьутIна масу тувуз гъубхнийи. Гьаци, халачи вая фукIа жараб масу тутрувиш, яшамиш хьуз гизаф читинди вуйи. Думу вахтари, бандитарра, икIар апIувалра гизаф айи. КIваин илмийиз, саб ражари адаш колхоздин йицарихъ хъайиган, сигьринган йицар чIурдиз утIурккру вахтна, бандитар дуфну, адашдин улхьан йиц гьитIибкIну гъубхнийи. Гъулариъ айидариз гизаф гучIури шуйи. Фицики, завлан самолетар тIирхруган, бомбар ирчуз мумкин вуйи. Саб бомба Хиварин гъулазди ипнийи.

Думу гъулан гъирагъдихъинди абхъбаз лигну, инсанариз зарар гъабхьундайи. Йишвну хуларин унчIвариан лампйирин акв дярябкъруганси, чарчар гьерхри шуйи. Инсанариз гизаф гучI кади вуйи»,

– кIваин апIура Раз’я бабу.

Яшлу дишагьлийи мялум гъапIганси, дявдин кьяляхъ йисар лап аьжуз йисар вуйи. ИпIруб адайи. Гьяжибугъда рягънихъ рябкъюри, гьаддикан уьлер, лавшар, дидин удрарикан ашарра апIури шуйи. Хъа дарш асас вуди ипIруб – хюни айидари хюндин сурсатар ва укIан хурагар вуйи.

«Дявдин кьяляхъ йисари гъулариз гъюри, хюнйир айи гьарсаб хизандихьан никкар уч апIури гъахури гъахьну, думу никкар гизаф аьжуз гъулариз, шагьрариз хътаурайидар ву, кIури шуйи. Гьарсаб хизан, чан хизандиз гьубкIри адаршра, гьюкуматдиз никк тувуз буржлу вуйи», – гъапнийи Раз’я бабу.

Му дишагьли жигьил вахтна жиларин цIарнаъди хяр убшвузра гъягъюри гъахьну. Думуган колхоздин укIар гьязур апIуз Кьуликк айидарра анжагъ сар-кьюр жилижвитIан дайи, хъа имбудар вари дишагьлийир.

Чан яш 20 йис гъабхьиган, жигьил шуру чпин гъул’ан вуйи йитим бай Ханмягьямаддихъди хал-хизан ккебгъру.

«Узу йиз хизан ккебгъру вахтра ужуб вахт дайи. Гьадмуганра яшамиш хьуз фукьан-вушра гъагъиди вуйи. Хялижв гъюруган хулакк ккипуз бархалкьан адайчуз. Йигъну халачйирин фабрикайиъ вая колхоздин фермайиъ ляхниъ шули, хъа йишвну, бицIину йиз чйиризра гъач кIури, бархлар урхури шуйза. Йигъну хулан ляхнариз лигуз зат вахт шулдайзуз», – гъапнийи кьаби бабу.

Ав, Раз’я баб Хив райондиъ саки варидиз машгьур вуйи дишагьли ву. Думу ужур халачачиси, 16 йисан Ляхлаарин халачйирин фабрикайиъ ха- лачйир ришрурдира лихури гъахьну. Узуз гьадму цирклиъ гъилиху хайлин дишагьлийирикан: «Раз’я бажийи гъирибшу халачи ухди ккюдюбгъюру», – кIури, гъеебхьнура вузуз. Ляхниз кIубан дишагьлиси, му кас Игит бабра ву. Дугъаз чан уьмрин юлдаш Хянмягьямаддихъди 13 велед а.

«Узу йиз уьмриъ 13 йиз веледар, кьюр ханийин ва сар йиз худулра эвленмиш гъапIунза. Узуз баяр 8 шуран кьяляхъ гъахьидар вуйиз. Гьаддиз, йиз бицIидар аьхю гъахьиган, узуз хулаъ кюмек апIрур лазим ву дупну, йисна гьацIаъ айи худул ришра узухьна уьрхюз гъахунза. Йиз баяр-шубарихъди сабси гьадмура аьхю дапIну, швуваз хъаунза. Гъи йиз веледар вари чпиз ккуниганси яшамиш шула. Бахтлу дишагьли вуза, пузра сарун шулу», – аьлава гъапIнийи Раз’я бабу.

Къайд апIуб лазим вуки, 2002-пи йисан Кьуликк гъулаъ жилар кучIвухбаз лигну, гъулан вари жямяаьт Дагъустандин Огни шагьриз кючмиш гъапIну. Гьамусяаьт Кьуликк гъулан вари жямяаьт шагьрин саб кючейиъ сатIиди яшамиш шула. Гьадрарин арайиъ чан бицIину балихъди, Наврузбегахъди, Раз’я бабра яшамиш шула.

Гъулаъна шагьриъ яшамиш хьпан тафавутлуваликан гьерхган, Раз’я бабу шагьриз гъюб’ин чав гизаф рази вуйиваликан мялум гъапIнийи, амма дугъан гъулахъра юкIв хъимбувал пашман улариан аьгъю шулайи.

Гъит, гьаму кIубан дишагьлийиз, Игит бабаз хъанара артухъси жандин сагъ’вал ва ярхи уьмур туври. Хъа дугъан аьхю ва албагу хизандиз бахт ибшри ва гьаммишан гьамци саламатвал ади гъубзри.