ЧIалнан хазна
Уьмриъ, тялукь дюшюш алабхъиган, жвуван гафарин кьувват артухъ апIуз, кIурайибдин натижа йивуз, ясана сюгьбатчийиз айгьам жюрейиинди ихь фикир ачухъ апIуб ният ади, ухьу иштагьниинди абйирин мисаларихьна ва айтйирихьна илтIикIури шулхьа.
Хъа хайлин абйирин мисалар, чиб кми-кмиди ишлетмиш апIрувалиан, гъи «жикъи» духьна, хъа сацIиб вахтналан дурарин эвелин жюре бегьемди кIваълан гъябгъюз мумкин ву. Гъи узуз газат урхурайидар бязи абйирин мисаларин сифтейин кIалибнахъди таниш апIуз ккундазуз.
Ухьуз варидариз ебхьру «Аьхю гафар кIулиз бала, чIилли лаваш фуниз бала» мисализ жара жюрера а: «АцIу гафар кIулиз бала, чIвякъю лаваш фуниз бала», хъа эвелиан думу гьамциб вуди гъабхьну: «Аьхю гафар кIулиз бала, чIилли лаваш фуниз бала, эвкки йишв йигъаз бала, уччву швушв жвуваз бала».
Магьа сабсана мисал: «Харжи гъуншдихьан ярхла йихь». Хъа халкьди, вуйиш-тIан, пис хпирра, уццурайи силбарра, харжи гъуншира барабарди дерккра: «Эгер гъунши ужур дархьиш, дугъхьан ярхла духьну ккун, эгер хпир ужур дархьиш, дугъхьан жара духьну ккун, эгер силбар иццру гъахьиш, дурарра адагъну ккун».
«Кьаза-бала гъюрза дупну гъюрдар» айтуйихъ сабсана пай хъайиб учвуз аьгъяйкIан? Магьа думу: «…ихтият хил’ ан идипну кундар».
Девлет артухъ гъабхьи ясана гьюкмин дад кубкIну имбудар гьясбикк ккадру тIулар апIру касдикан улхруган, «Мух гизаф гъабшиш, дажи гъарзлан абхъур», кIури шулу. Хъа магьа думу айтуйин тамам кIалиб: «Мух гизаф гъабши гьяйвни рижв за апIур, кьялхъян сесерра деетур, хъа дажи гъарзарилан гъябгъюр».
Сабишв’инди кьюб ляхнихъан хъчихру касдин терефназ кIуру «Саб хилиъ кьюб хумурзаг мидисан» айтуйин гьамциб жюрера а: «Кьюб хумурзаг саб хилиъ Ваакк жвувура гъидисундар».
Абйирин мисаларин асас лишан – жикъивал ва дерин мяна айивал ву. Хъа бязи вахтари ихь халкьдин мисаларин арайиъ лап ярхидарра алахьуру – дурари гъитIибккурайи меселайин мяна вари терефариан кьатI’иди ачухъ апIуру: «Аькьюлсузрин фун тухъ гьабхьиш, я кьадарсуз ичкки убхъур, я, хпир гьадаъну, жигьил риш гъадагъур; дашсан цIийи хулар апIуз хъюгъюр. Эгер мурар сабра чаан удудукьиш, элегну, жарариз зиян апIур, кIур».
Халкьдин аьсрариинди уч гъабхьи тажруба, уьмрихьна вуйи лигбар атIагнайи айтйир кIваълан магьаанай, ватанагьлийир!
