Авгъустдин 27-пи йигъан Дагъустан Республикайин Глава Владимир Васильевди гьар гьяфтайиъ региондин гьюкмин ляхин кIулиз адабгъру ва ерли самоуправлениейин органарин кIулиъ айидарихъди гъабхру совещаниейиъ «зирзибилин реформа» фици уьмриз кечирмиш апIураш ва дидихъди аьлакьалу вуди арайиз гъюрайи жара месэлйир гьял гъапIну.
Месэла гъитIибккруган Владимир Васильевди къайд гъапIганси, экологияйин месэлйир ихь уьлкейиъ важиблударикан садар ву, хъа Дагъустандиъ думу месэла лап учIрударин арайиъ а. Табиаьтдин марццивал уьбхбак гьюкмин вари органари, жямяаьтлугъди пай кивну ккунду, фицики йицIуд йисантIан артухъ вахтна фикир тутрувди гъузнайи месэлйир гьял апIувал рягьят ляхин дар.
В.Васильевди гъитIиркку вари суалариз Дагъустандин табиаьтдин девлетарин ва экологияйин министр Набиюллагь Къарачаевди чан улхбаъ жавабар тувнийи. Дугъу му цирклиъ цIийи жюрейиинди ляхин апIуз хъюгъяйиз гьял гъапIу месэлйирикан, гьамусяаьт айи аьгьвалатнакан ктибтнийи.
Совещаниейиъ къайд гъапIганси, ихь республика 2019-пи йисан январин садпи йигълан мина му цирклиъ цIийи жюрейиинди ляхин апIуз хъюбгъну ашра, гьелелиг экологияйин цирклиъ, гьадму гьисабнаан хъархъас адабгъбаан, йирси духьнайи месэлйирра гьял апIури ами. Министри кIваина гъабхиганси, аьхиримжи 20 йисандин арайиъ Дагъустан Республикайин аьтрафариин, му цирклиъ ляхин къайдайиз хпан бадали, зат зегьмет дизигнадар. «Эгер учу гьаму ляхин ичIи йишвлан ккебгънийиш, ляхин апIуз рягьятди хьибдийи» – гъапнийи Н.Къарачаевди. Дугъу республикайиъ марццишин уьбхбан ляхин улихь гьипуз кюмек дарапIу муниципалин образованйирин кIулиъ айидарин ляхин тянкьид гъапIнийи: жикъи вахтнан арайиъ къанундин бина къайдайиз гъабхунча, РД-йин Правительствойин чарасуз вуйи къарарар кьабул гъапIунча. Урусатдин Федерацияйин Президентдин Указ тамам апIуз, кьанди вушра, хъуркьунчу. Дагъустандин аьтрафариин хъархъас дабхьуз ихтияр айи сабкьан полигон адайи. 2016-пи йисан РФ-дин Правительствойи адабгъу къарариъ ачухъди дибикIна: цIийи жюрейиинди ляхин апIбан бадали, Дагъустан Республикайин аьтрафариин тяйин дапIнайи тариф, кьадар ади ккундийи, хъа ухьухь думу ляхин дапIнадайи».
Н.Къарачаевди гъапиганси, «Экология» милли проектдиз асас вуди, хьуд йисандин арайиъ – 2019-пи-2024-пи – йисари региондиъ хъархъас адабгъну гъабхбан цIийи гъурулуш албагну ккунду. Му ляхин Дагъустандиъ кьюд йисандин арайиъ апIуз гьязур ву, амма манигъ’вал тувру бязи месэлйир ярхла апIувалра лазим ву. ЦIийи жюрейиинди ляхин апIбан бадали, хъархъас дабхьру полигонар тешкил дапIну ккунду, полигонар адарш, зирзибил уч апIувал, гъабхувал, тартиб апIувал, зарарсуз апIувал хьибдар. Гьамусяаьт гьаму терефназди вуйи ляхин гъизгъин дапIна.
Министри ктибтиганси, «Реформа» уьмриз кечирмиш апIбан бадали, план тартиб гъапIнийи, аьтрафар йирхьуб зонайиз пай дапIну, ляхин ккебгъна.
Набиюллагь Къарачаевди совещаниейиъ иштирак шулайи идарйирин ва муниципалитетарин кIулиъ айидариз «зирзибилин реформа» уьмриз кечирмиш апIбаъ иштирак хьувалин чарасузваликан гъапнийи.
«Дагъустандин Главайи ляхнин ихтиярар жара апIбан месэла дивна. Правительствойин къарариъ дибикIнайиси, региондин оператори зирзибил контейнерар дивнайи йишвхьан гъабхури ккунду. Муниципалитетарин главйирин вазифа – улупнайи йишв’ин контейнерар дивувал ва гьадму йишв албагувал ву», – гъапну Н.Къарачаевди.
Дагъустандин табиаьтдин девлетарин ва экологияйин Министерствойи коммуналин хъархъасси, республикайиъ айи жара хъархъасра марцц апIура. «Биологияйин, тикилишчивалин, медицинайин хатIалу зирзибил, резин ва гьацдар жарадар – вари ич «кIул’ин» ал, – гъалабулугъ’вал кади гъапну министри. Дугъу мялум гъапIганси, 100-250 агъзур манатдин журум апIру ихтияр ишлетмиш апIуз хъюгъбанди ву, белки, гьадди жавабдар идарйирин ва муниципалитетарин кIулиъ айидарин фикир му месэлайихьна жалб апIур.
Н.Къарачаевди контейнерар дивру йишвар цIибтIан адруваликанра къайд гъапIнийи.
Владимир Васильевди месэла гьял апIбахьна муниципалитетарин главйир жалб апIбан чарасузваликан гъапнийи. Региондин кIулиъ айири марццишин уьбхбан месэла чан гюзчиваликк шлуваликан къайд гъапIнийи. Н.Къарачаевди «Экология» милли проектдиинди 2020-пи йисан аьхириз Дагъустандиъ хъархъас тартиб апIру 8-10 завод тикмиш апIувал планламиш дапIнайиваликан гъапнийи. Эгер пул деебтувалихъди читинвал дархьиш, думу заводари республикайиъ хъархъас уч апIбан месэла гьял апIиди.
Совещаниейиъ гьацира «Экокиоскар» арайиз хувалин месэлара гъитIибккнийи. Му жюрейин киоскар бицIидариз гизаф кьабулди ву. Дурари пластик, шюше, картон ва ишлетмиш’валиан удубчIву жара мутму дубхну киоскдиз тувру. Мягьячгъалайиъ думу жюрейин 70 киоск дивбанди ву.
Совещаниейиъ Республикайин тарифарин гъуллугънан кIулиъ айи Умахан Амирхановра удучIвну гъулхнийи. Дугъу хъархъас адабгъбахъан тувру гьякъи фици арайиз гъюраш, гьаддикан ктибтнийи.
Владимир Васильевди, совещаниейин натижйириз лигну, «рякъюн карта» гьязур дапIну ккуниваликан ва думу уьмриз кечирмиш апIувал гюзчиваликк шлуваликан гъапнийи. «Гьеле ухьухь гьял дарапIу месэлйир гизаф гъузра, хъа гизаф ляхин апIурайивалра рябкъюрахьуз. Ляхин уртахъди гъабхидихьа», – гъапну дугъу серенжемдин аьхириъ.
