Гъи ихь уьлкейиъ гъулан мяишат экономикайин асас циркларикан саб ву. Думу циркил артмишди вуйи йишваъ дуланажагъра ужуб, булуб шулу. Къайд дапIну ккундуки, гъулан мяишатдин циркли чахьна лап дикъатлуди янашмиш хьувал тIалаб апIуру. Заан дережайин хъайивал дарапIиш, дидин бегьерлувалра, артмиш’валра зяиф шулу.
Саризра жиниб дар, перестройкайин эвелиъ гъулан мяишат лап аьжуз гьялнахъна гъафнийи. Думуган ихь уьлкейин варитIан ужударсдар, заан гъазанжар гъадагъурайи мяишатар швнуб-саб йишваз пай гъахьнийи. Мяишатдиз вуйи техникайин, ургру-ктатру материаларин, заан дережайин урзру тумарин ва жара лазим вуйибдин гъайгъушнаъ айи кас адайи.
Улихьна йисари заан бегьерар тувру Дербент райиондин аьхю пай хутIларра хусусивализ илтIикIнийи, ва душвариъ аьхю гъулар дивнийи, багъар-бистнар ккадахьнийи. Гъи думу чIуру гьяракат яваш дубхьна.
Гьамус уьлкейин, республикайин улихь-кIулихь хьайидар, гьамсана аьдати инсанар гъулан мяишат артмиш апIбаз жара улариинди лигура. Мисалназ, гьамусяаьт ихь республикайиъ вари сабишв’инди ягъчIвур агъзуртIан артухъ КФХ-йир, хайлин кьадар ЛПХ-йир гьисабназ гъадагъна. Республикайиъ гьясил апIурайи миржцIур процент гъулан мяишатдин ипIру-убхъру сурсатар думу мяишатариъ гьясил апIурайиб гьисаб шула. Дупну ккундуки, Дербент райиондин гъулариъ малар уьрхювализ асас фикир тувра. Пишекрарин гьисабариинди, Дербент райиондин хусуси сектори 5 процент йикк, 6 процент никк, 20 процент муртйир гьясил апIура.
Аьхиримжи йисари АПК-йин артмиш’вализ жара апIурайи дакьатарин кьадар артухъ гъабхьиганси, гъулан мяишатдин ипIру-убхъру сурсатар гьясил апIувалра за дубхьна. Мисалназ, 2016-2017-пи йисари ихь уьлкейиъ АПК-йин артмиш’вализ йирхьуб миллиард манат, хъа 2018-пи ва 2019-пи йисариз хъана артухъ пулин дакьатар жара гъапIну. Эгер гьисабназ гъадабгъиш, аьхиримжи хьуд йисан ихь республикайиъ ЛПХ-йириз миржидварж миллион манат кредитар тувну.
Гъи Дербент райиондиъ йицIуд агъзур гектартIан артухъ йимишдин багълар а. Душвариъ битмиш гъапIу бегьер тартиб апIру заводариз, алверчивалин йишвариз масу тувуз гъабхура.
Дербент райондин руководствойи гъулан мяишатдин артмиш’вализ гьаммишан асас фикир тувра. Аьхиримжи йисари Дербент райондиъ хайлин кьадар йимишдин, тIумтIин багълар кивну, айи бегьер масу туврайидариз кюмек апIура. ДумутIанра савайи, экинар урзру хутIлар тартиб апIувализ, чвлин тумар урзувализ фикир тувра.
Дербент райондиъ гьацира хайлин кьадар агьалйири тIумтIин, йимишдин багълар, мейвйир гьясил апIуру бистнар кирайиз гъадагъна, душвариъ гьясил гъапIу сурсатар агьалйириз масу тувра. Заан ерийин сурсатар гьясил апIру КФХ-йирра хайилин а. Малдарвалин ипIру-убхъру сурсатар гьясил апIру КФХ-йири агьалйир йиккухъди, никкдихъди ва никкдикан гъапIу жара сурсатарихъди тямин апIура.
