2018-пи йисан, Урусатдин статистика гъабхру идарайин улупбариинди, яшамиш хьпан бадали чарасуз лазим вуйи кьадартIан артухъ гъазанж гъадабгърударин кьадар 18,9 млн касдиинди (12,9%) цIиб гъабхьнийи. 2017-пи йисан дурарин кьадар 19,3 млн (13,2%) вуйи. 

 

Тарихдин вари деврариъ жямяаьтлугъдин арайиъ девлетлуйир ва касибвал кайидар ади гъахьну. Гъи ухьу девлетлуйир ва касибар арайиз гъюваликан улхбанди дархьа. Думу ляхнихьна гьарсар касдин чан рябкъювал, чан хусуси фикир а. Гъи ухьу инсанарин кIваъ айи рягьимлуваликан улхидихьа.

Рягьимлувал – му игьтияж айи касдиз кюмек тувувал ву. Рягьимлувал жямяаьтлугъдин сасдар вакилари тмундариз илзигувал дарди, жвуван хушниинди, гьяйиф дарди пул, ипIру-убхъру сурсат, алабхьру палат ва гьациб жара хусусият тувувалиинди кIулиз адабгъуру. Игьтияж айидар – жандин бегьем сагъ’вал адру инвалидар, йитим бицIидар, жара йишв’ан гьергну гъафидар, гизаф веледар айи, хъа гъазанж адру хизанар вуди шулу. Дицисдар хизанариз, инвалидариз гьюкуматдин терефнаан кюмек ашра, кюмекнан кьадар бегьемуб дар. Гьаму жюре агьалйирин гъатариз кюмек тувбан бадали, рягьимлувалин тешкилатар арайиз гъюру.

Ихь республикайиъра рягьимлувалин фондари ляхин апIура. Эгер улихьна йисари Дагъустандиъ Урусатдин фондарин филиаларитIан рягьимлувалин ляхин гъабхури адайиш, аьхиримжи йисари ерли агьалйирин кюмекниинди дицдар фондар арайиз дуфна. Аьдат вуйиси, рягьимлувалин фонд гьюкуматдин аьхю гъуллугъариъ айидари, чIатху дилаварчйири, диндин тешкилатари бязиган чпин аваза бадали, хъа гизафси инсанвалин абурлувал, асуллувал бадали ачмиш апIури шулу. Диндин тешкилатари игьтияж айидариз кюмек тувувал чпин буржиси гьисаб апIуру. Гъийин йигъаз республикайиъ рягьимлувалин 100-тIан артухъ тешкилатар гьисабнаъ а. Гизаф фондариъ ипIру-убхъру сурсатар, алахьру палтар, пулин дакьатар кьабул апIру пунктар а.

Республикайиъ «Марцци юкIв», «Инсан» кIуру фондари ужуб ляхин гъабхура. Аьхиримжи вахтна «Яшамиш йихь ва жарадариз уьмур багъиш апIин» кIуру фонднура жанлуди ляхин апIуз хъюбгъна. Думу фондну онкологияйин уьзур кайи бицIидариз кюмек тувру. Дагъустандин аьтрафариин республикайин ярхла гъирагъариъ айи фондарира ляхин гъабхура. «Сулейман Керимовдин рягьимлувалин фондну» Урусатдиъ, гьадму гьисабнаан Дагъустандиъра йитим бицIидариз, инвалидариз, касибвал кайи хизанариз хайлин кюмек апIура.

Къайд апIувал лазим вуки, Дагъустандиъ айи рягьимлувалин фондарин девлетнан кьадар, Москвайин ва жара уьлкйирин фондарин девлетнахь тевиган, бицIиб ву. Мисал вуди, «Марцци юкIв» фонднан йисандин харжнан гьисабар гъахуруш, диди 15-20 миллион манат тяйин апIуру. Дюн’яйиъ варитIан гизаф рягьимлувалин кюмек тувру уьлкйирин кIакIнаъ США а. 2017-пи йисан США-йи рягьимлувалин метлебариз харж гъапIу пулин кьадар 400 миллиард долларин зиина удубчIну. Хъа Урусат думу сиягьнаъ 110-пи йишв’ин ал.

Дагъустандиъ рягьимлувалин фондариз девлетлу касари, дилаварчйири кюмек тувру. Хъа аьдати дагъустанлуйирин арайиъ рягьимлувалин кюмек тувувал яркьуди гьатIабццнадар ва гизафдарин рягьимлувалин фондарин ляхниин хъугъ’валра алдар. Ерли агьалйири чпин багахь хьайи, игьтияж айи касариз чпихьан удукьру кюмек туври шулу.

«Республикайиъ «Марцци юкIв» рягьимлувалин фонд 2011-пи йисан агьалйирин игьтияж айи гъатариз кюмек тувбан бадали тешкил гъапIнийи: аьзарлу бицIидариз, уьмрин гъагъи аьгьвалатнаъ ахъдариз, инвалидариз, йитим бицIидариз ва гьацдар жарадариз. Фондну ляхин ипIру-убхъру сурсатар, палтар, ликариин алахьрудар, хизандиъ лазим шлу бакришнар, дармнар пай апIбалан ккебгънийи. Фондну гьацира табиаьтдин ужудар дару гьавйириан бедбахтвалар гъахьидариз кюмекар тувру. 2012-пи йисан «Марцци юкIв» фонднан гъуллугъчйири 150 тонн ипIру-убхъру сурсатар айи гъагъ зигру ургуб машин Краснодар крайин Крымск шагьриз шту ккау йишвариъ яшамиш шулайи агьалйириз хътаънийи. Рягьимлувалин кюмек ЦIунтIа райондин Мокок гъулан, ЦIумада райондин Тисси-Ахитли гъулан цIа кабхъну хулар гъургдаризра тувнийи.

Фондну чан ляхин, игьтияж айидариз гьар вахтна кюмек тувуз шлуси, албагна. Читинвал кайи гьарсар касдихьан фондназ илтIикIуз шулу, ва учу дурариз варидиз кюмек апIуруча. Гьар гьяфтайи фонднаъ ипIру-убхъру сурсатар ва алахьру палтар пай апIбан ляхин гъабхура. Дагъустан Республикайин вари районариъ ва гъулариъ фондну апIурайи кюмекнакан мялуматар а.

Гьар йигъан гъабхурайи ляхнилан савайи, фондну Гъалибвалин йигъаз, мусурман машкврариз, инвалидарин ва яшлуйирин йигъариз бахш вуйи акцийирра гъахури шулу.

Аьхиримжи йисари рягьимлувалин ляхин цIийи дережайиз удубчIвура. Аьжузвалиъ ахънайидариз кюмек тувуз ккунидарин кьадар йислан-йисаз артухъ шула. Дагъустандиъра садакьа туврударин кьадар аьхюб ву. Гьарсари чахьан удубкьру кьадар тувру. «Марцци юкIв» фондну Дагъустандин гъирагъдиъ инсандин сагъламвал за апIуз кюмек ккун апIури лазим вуйи кьадар пул кьюд-шубуд йигъандин арайиъ уч апIури шулу. Му фондну инсанар я миллетариз, я динариз пай апIурадар. Учухьна гизаф халкьар илтIикIура, варидариз кюмек апIуз гьязур вуча. Метлеб-ужуб натижа ву.

Гьелбетда, США-йиъра, Урусатдиъра, Дагъустандиъра агьалйирин фондарикан вуйи фикир гьар жюрейиндар ву. Хъугъ’вал алдруваликан гьапIуз шулухъа? Гьарсар инсан чан фикрарин агъа ву. «Марцци юкIв» фондну чан ляхин лап ачухъди гъабхура, социалин сетариъ атIабгура. ГъапIу вари кюмек гьисабназ гъадабгъурача, гьякь-гьисабнакан мялуматар туврача» – гъапнийи ич сюгьбатнаъ фонднан вице-президент Миседо Садрудиновайи.

«Дагъустандиъ 3 миллиондиинакьан инсанар яшамиш шула. Эгер дурарин кIваъ жарариз кюмек тувуз ккунивал уягъ гъапIиш, фонднан ляхин лап улихь гъябгъиди. Хъа варитIан асас шартI – хъугъ’вал ву. Хъугъ’вал адру йишваъ хъуркьувалра хьибдар», – гъапну рягьимлувалин «Марцци юкIв» фонднан президент Уьмар Муртузялиевди.