Сач августдин вазлиъ Дербент шагьрин кьялан больницайин кIулин духтирди медицинайин илмарин кандидат Аьбдулгъафар Шихмягьямедов тяйин гъапIнийи. Думу больницайин кIулиъ дийигъруган, му идарайин аьгьвалат лап читинуб вуйи.

Аьбдулгъафар Шихмягьямедов 20 йисантIан артухъ Санкт-Петербург шагьриъ инсанарин сагъламвал уьбхбан цирклиъ гъилиху, духтирвалин ва идара апIбан ляхниъ аьхю тажруба айи пишекар ву. Сифте 17-пи нумрайин больницайиъ травматологди, хъасин Санкт-Петербургдин ортопедияйин НИИ-йин ортопедияйин отделениейин заведующийди, дидин кьяляхъ Санкт-Петербургдин гьюкуматдин И.И. Мечниковдин ччвурнахъ хъайи университетдин травматологияйин ва ортопедияйин кафедрайин заведующийди гъилихну. Гьамус думу Дербент шагьрин кьялан больницайин кIулин духтирди лихури сад йисна кьюб вазра улдубчIвбан кьяляхъ, цIийи кIулин духтрин регьберваликкди больницайиъ фицдар дигиш’валар гъахьнуш, аьгъю апIуз учу Дербентдиз гъушнийча. Аьбдулгъафар Аьбдуллаевичдихъди гъабхьи ич маракьлу сюгьбат жикъиди исихъ чан апIурача.

– Аьбдулгъафар Аьбдуллаевич, кафари меркездиан Дагъустандиз – Дербентдиз гъафиган, ляхниъ фицдар читинвалар алахьунвуз?

– Багъри республикайиз ляхин апIуз гъюруган, узу рягьят ляхниз ккилигури гъафундарза, алахьру читинваларин гъавриъ айза. Шагьрин кIулиъра, республикайин сагъламвал уьбхбан министерствойин кIулиъра цIийи касар тяйин дапIнайи. Дурарихъди ляхин апIуз шлувалин гъавриъра айза. Санкт-Петербургдиъ дилихну, ужуб тажрубара айзуз. Мина сарди гъафундарза – узухъди ляхин апIуз удукьру духтарин саб бицIи дестера гъафну. Гьадму дестейихъди сабси лихурача. Йисандин арайиъ гъазанмиш дапIнайи хъуркьуваларик ичси гьамушваъ лихурайи духтрарин коллективдинра аьхю пай ка.

Дербент шагьриъ ужудар хирургар лихура. Улихьна йисари дурарин ляхин жара жюрейиинди албагну гъабхьну. Хъа гьамус дурар жанлуди, деврин тIалабариинди лихуз хъюгъна. Узухъди гъафи духтрар ва улихьди гьамушваъ лихури гъахьи духтрар жара апIури адарза, учу вари саб мюгькам коллектив духьнача.

Гьарсаб больницайин бина – инсан сагъ апIбан ва уьзур аьгъю апIбан ляхин ву. Амма идара апIувал адарди, финансаринна мяишатдин ляхин лазим вуйиганси ккабабалгди имбу месэлйир гьял апIуз шулдар. Гьаддиз гъубшу йисан идара апIбан ляхнихъан хъюгъюнча. Гизафдарихьди йитIнайи йикьрар батIул апIувал алабхъну. Бухгалтерияйиъра гьякь-гьисабар духну, къайда тяйин гъапIунча. Кадрйирин отдели, бухгалтерияйи, финансарин отдели, провизорарин гъуллугъну сатIиди ляхин апIруси ляхин албагунча. Гьаддиз аьлава подразделенйир ачмиш апIувал алабхъунчуз. Ляхниъ тIаърайи цIийи дигиш’валарихъди сагъламвал уьбхбан министерствойиъра рази гъахьну. Министерствойи гьаму йисан медицинайин лазим вуйи гизаф авадлугъарихъди тямин гъапIунчу, ва гъи учу аьзарлуйириз деврин заан технологйирин кюмек туврача. Му жюрейин кюмек, Дербентдиъси, ихь республикайиъра сабпи ражари тувра ва думу, гьелбетда, пулсузди ву.

Гьацира ич улихь дармнарихъди тямин апIбан, харж шлу материаларин, авадлугъарин учIру месэлйир дийигънайи. Больницайиъ рентген апIру аппараткьан адайи. Больницайин автопаркра лап читин гьялнаъ айи.

Гъи учу апIурайи гьаму ляхин саб Дербент шагьур бадали ваъ, 12 район ва 2 шагьур дахил шулайи вари Кьибла Дагъустан бадали албагбанди вуча. Гьаддиз гъубшу йисан 22-пи декабриъ цIийиди тешкил дапIнайи Медицинайин советдин сабпи заседание кIули гъубхнийча (нубатнан заседание ноябрин 2-пи йигъан Табасаран райондиъ гъубхну – Г. М.).

– Медицинайин советдин ляхниъ фужар иштирак шулу?

– Советдин ляхниъ Кьибла Дагъустандин районарин больницйирин кIулиъ айи вари духтрар, дурарин заместителар иштирак шулу. Медицинайин совет РД-йин сагъламвал уьбхбан министрин тIалабниинди арайиз дубхьнайиб ву. Медицинайин совет тешкил апIбан себеб – медицинайин интеграция ляхник кипувал ву. Му фу ву? Мисалназ, Табасаран райондиъ бицIидарин силбар сагъ апIру духтир адар. Аьзарлуйирин улихь Дербентдиз гъювалин месела дивбанди вуча. Ич аьхю пай отделенйир районарин арайиъ айидар ву; дурариъ хирургияйин, зиян хьувалин, онкологияйин, терапияйин ва жара кюмекар туврача. Кьюб вазлик саб ражари уч шулайи Медицинайин советдин заседаниейиъ инсанарин сагъламвал за апIбан важиблу месэлйир гьял апIурача. Гьар йигъан нубатнахъди саб райондиз медицинайин пишекрарин десте гъябгъюра. Райондиъ дурари аьзарлуйир кьабул апIуру. Чпихьан ерли больницайиъ сагъ апIуз даршлу аьзарлу дурари Дербентдиз гьаъра. Мушваъ дурариз ужуб ерийин пулсузди вуйи кюмек тувди.

– Аьбдулгъафар Аьбдуллаевич, уву Дербент шагьрин больницайин кIулиъ дийигъиган, оптимизация гъубхнува. Думу ляхникан ктибтуз шулин?

– Узу ляхнихъ хъюгъруган, Дербент шагьрин кьялан больницайин дахилнаъ, Шеболдаевдин ччвурнахъ хъайи кючейиъ бицIидар бабкан хру кьюб хал айи – саб райондиз вуйиб, сабсана – шагьриз. Хъа ахтармиш апIруган, бицIидар хру кьюбиб хулариъра районарианра, шагьрианра вуйи дишагьлийир дахънайи. БицIидар хру саб хал шубуд йис улихьна тикмиш гъапIуб, цIийиб вуйи. Дидин саб пай ичIиди айи. Кьюбиб идарйирра аьзарлуйириз мянфяаьт кайиси сатIи гъапIунча. Медицинайин сабкьан штат хъябкьюндарча. БицIидар хру хулаъ цIийи отделениера кмиди ачмиш гъапIунча. Хъа йирси дараматдиъ 3 мертеба ичIи гъапIунча. Душваъ инсандин табар ахтармиш апIру отделение ачмиш апIбанди вуча – инсульт гъабхьидариз кюмек тувру, кIулин маълиз ифи тувру, табарин уьзрар сагъ апIру отделение. Лап багарихьди кардиохирургвалин (кIван) операцйир гъахру отделение-йира ляхин апIуз хъюбгъиди. Саб мертеба медицинайин реабилитация гъабхбаз тувурча.

Деврин ужударсдар медицинайин авадлугъарихъди тямин дапIнайи гемодиализдин отделение ачмиш гъапIунча. Гьамус гурдмар гъагъиди иццру аьзарлуйириз кюмек тувуз мумкинвал ачуз. Оптимизацияйи муганайиз адру отделенйир ачмиш апIуз кюмек тувну.

– Дербентдиъ бицIидар хру хулариъ руш’ватар дисруваликан кми-кмиди улхури шулу. Му месэлайихъди фици женг гъабхбанди вучва?

– Ав, думу месэлайикан жиниди ясана соцсетариъ жарадарин ччвурариккди улхбар-рахбар гизаф а. Хъа узухьна дуфну аьрза апIрур адар. Руш’ват туврурра тахсиркар ву, гъадабгърурра. Узу аьрзйир артухъси наънан гъюраш, думу отделениейиъ дигиш’валар тIауз хъюгъруза.

Узуз ичв газатдин машнаан тина агьалйирихьна илтIикIуз ккундузуз. Яв гъвалахъ больницайиъ дахънайирира руш’ват тувну, увура тувну ккунду, кIуру аьдатар хъяркьяй. Эгер духтри учвхьан руш’ват ккун апIураш, учуз мялум апIинай.

– Улихьна йисари медицинайин гъуллугъчйир Мягьячгъалайиз чпин пишекарвалин ери за апIуз гъушиган, руш’ват тувну, дишла кьяляхъ гъюйи. Хъа документарик, дарсариз гъягъюри пишекарвалин дережа за гъапIну кIури, бикIуйи, гьелбетда, пишекарвалин ери за шулдайи. Гьамус аьгьвалат фициб ву?

– Узу дицисдарихъди женг гъабхурадарза. Гьаму йисан ич гюзчиваликкди 150 медсестра, гизаф кьадар духтрар урхуз гьаунча. Урхбан кьяляхъ гъафидарин аттестация гъубхунча. Чан пишекарвалин ери уьбхюз дархьидарихъди зегьметнан йикьрар чIюргъюрача. Аттестация вари отделенйириъ гъабхурача, план-график айич. Ахтармиш апIруваликан аьгъю гъабхьиган, дурари вари ляхин лазим вуйиси тамам апIиди.

– Медицинайин урхбан идарйирихъди фицдар аьлакьйир айичв? Направлениейиинди урхуз гьаъну, вуз ужуди ккудубкIу студент ичв больницайиз лихуз кяляхъ гъюбан тажруба ишлетмиш апIури айчва?

– Узуз му больницайиз тажрубалу духтрариз теклиф апIуз ккундузуз. Улихьнаси Москвайиз командировкайиз гъушиган гьаму месэла за гъапIунза. Ужуб пишекарвал айи духтрар мина гъафиган, гьадрарин тIалабниинди жигьил духтраризра ляхниз дих апIидича. Гьюкуматди пулра жара апIура, учхьан ординатурайиз заказ тувуз шулу.

Дербентдиз медицинайин алатар ва авадлугъар гьясил апIру тешкилатар жалб апIурача. Улихьнаси Францияйин «Серф» компанияйин вакилар гъафнийи. Дурари Дербентдин больницайиъ чпин аппаратдихьди инсандин агънан кIураб гьюдюхювалин операция апIбан дарсар тувбанди ву. Дицисдар операцйир Москвайиъ ва Санкт-Петербургдиъ апIура. Дурари чпин протезар хиди. Учу аьзарлуйир гьязур дапIну, операцйир гъахбанди вуча.

Гъюру йисан августдин 28-29-пи йигъари Дербентдиъ илимдинна тажрубайин конференция кIули гъабхбанди вуча. Думу конференцияйиз уьлкейин вари пIипIариан ва гьацира Азербайжандиан, Европайиан гъарашугъар дуфну ккунду. Ич метлеб – хъугъ’вал гъазанмиш апIувал вуйич. Дербентдиъ медицинайин ужуб кюмек тувуз шлувалихъ гизафдар хъугърадар. Учу магьа йисандин арайиъ районариз гъягъюри, аьзарлуйириз Дербентдиз гъювалин теклиф апIури шулча. Гизафдариз Дербент гьяспикк ккадар. Вари республикайиан аьзарлуйир Мягьячгъалайиз гъушиган, аьхю нубатарихъ дийигъан, аьзарлуйир инжик шулу. Мягьячгъалайиъ айи нубатар цIиб апIуз ккундучуз.

– Аьбдулгъафар Аьбдуллаевич, 2-3 йислан Дербентдин сагъламвал за апIбан гъурулуш фици рябкъюравуз?

– Дербентдиъ медицинайин цIийи объединение дубхьну ккундузуз. Проектар тартиб апIурача. Му больницайин дахилнаъ шагьрин 4 больница, 10 поликлиника, бицIидар бабкан хру центрар ва жара идарйир а. Гьамрар вари сатIи апIру деврин центр, вертолет дубсуз шлу йишвра ади, тикмиш апIуз планар айич. РД-йин сагъламвал уьхбан министрихъди, Дербент шагьрин главайихъди сюгьбатар духнача. Шагьур йислан-йисаз аьхю, агьалйирин кьадар артухъ шула. Дициб центр тикмиш дапIну ккудубкIайиз, учу ич ляхин вари терефариан къайдайиз хибдича.

Нейрохирругияйин отделение ачмиш апIбан чарасузвал айич. Инсультариан, инфарктариан инсанар гизаф йихура.

БицIидариз кюмек тувбан месэлара къайдайиз хувалихъ хъюгънача. Дармнарихъди тямин дапIну ккуни аьзарлуйирра гьархнадарча. Дербентдиъ бицIидарин ипIрубдихъди тямин дапIну ккуни 3000-кьан бицIир а. Гьадму бицIидар вари лазим вуйи ипIрубдихъди тямин апIбиинра ляхин гъабхурача.

Онкологияйин уьзрариз кюмек тувбан ляхин заан дережайиз адабгъуз ккундучуз. Рак уьзур кайивал аьгъю апIуз республикайиъ дудубгъна. Диспансеризация гъабхруган, думу уьзур кайи касар ашкар шула. Эгер вахтниинди (1-2-пи стадияйиъ) уьзур ашкар гъабхьиш, инсан сагъ пIуз шулу. Дицисдар аьзарлуйириз химиотерапия, операция лазим ву. Онкологияйин операцйирра Дербентдиъ апIруганси, ужуб тажруба айи духтриз ккилигурача.

Гьамрар ич лап багахь гележегдиъ кIулиз адагъру планар вуйич, хъа ярхла гележегдиз вуйи планарикан жара ражари ктибтидиза.

– Аьбдулгъафар Аьбдуллаевич, маракьлу сюгьбат гъабхбаз чухсагъул, кIваъ айи ужудар ниятар кIулиз адагъуз сагъ’вал тувривуз.