Наргиз Гюлечова
ХутIлариъ ва бистнариъ хьадукран вазарин ляхнар ккергъна. Нежбрар тумар урзури, жюрбежюр штилар киври, гьяракатнаъ а. Гьелбетки, гъулан мяишатдин зегьметкешари асас фикир мейвйир кивбаз тувра. Гъи республикайиъ гьясил апIурайи мейвйирин ицци тIяаьмнан ад вари Урусатдин регионариз тарабгъна.
Дагъустан Республикайин гъулан мяишатдин ва ипIру-убхъру сурсатарин министерствойиан тувнайи мялуматариинди, цци республикайиъ 42 агъзур гектар хутIлариъ мейвйир кивуз гьязур дапIна. Жа-жаради гьисаб гъапIиш, улупнайи 42 агъзур гектарикан 6820 гектар Леваши райондиъ, 6400 гектар Дербент райондиъ, 4606 гектар Хасавюрт райондиъ, 3850 гектар Къизлар райондиъ, 2900 гектар хутIлар Мягьярамкент райондиъ, 690 гектар Табасаран райондиъ ва 550 гектар Хив райондиъ кивуз планламиш дапIна.
ИкибаштIан, цирклиъ гъахурайи ляхнарин натижйир ва ккадабцIурайи бегьернан ери ужуб хьпан бадали, киврайи тумар ва штилар заан ерийиндар духьну ккунду. Региондин гъулан мяишатдин ва ипIру-убхъру сурсатарин министрин сарпи заместитель Шарип Шариповдин гафариинди, гъи республикайиъ заан ерийин тумар ва штилар гьязур апIурайи пишекрар а.
«Улихьна йигъари Мягьячгъалайин багарихь хьайи, хутIлариъ кивру штилар гьязур апIурайи теплицайиккна гъушунза. Думу теплицайин кIулиъ айи Мягьямед Гъазиев, гъулан мяишатдин ляхнарин пишекарвалин 25 йисандин тажруба айи кас ву. Гьамусяаьт дугъан мяишатдиъ 800 агъзур аьдад жюрбежюр мейвйирин, гьадму гьисабнаъди памадрарин, иставутин, келемдин, бадамжайин ва гьацира бахчайин культурйирин штилар гьязур дапIна. Бахчайин культурйирикан улхури къайд апIуз ккундузузки, аьхиримжи йисари республикайиъ гъарпзин бегьерназ гизаф муштарйир айивализ лигну, му культурайин штилариз лап аьхю игьтияж’вал а.
Министерствойин пишекрари мейвйирин культурйирин цIийи сортарин штилар гьаммишан ахтармиш апIура. Му ляхин тамам апIбаъ министерство штиларин жюрбежюр сортарин ва гибридарин тевувалин ляхин гъабхурайи илмин вакиларихъдира аьлакьайиъ а», – гъапну Шарип Шариповди.
Мидланра гъайри, РД-йин гъулан мяишатдин ва ипIру-убхъру сурсатарин министерствойи мейвйир урзурайи жиларин кьадар артухъ апIбан бадали, жюрбежюр уьлчмйир кьабул апIура. Дурарин натижайиъ 2023-пи йисан гъулан мяишатдин тешкилатарин ва КФХ-йирин хиликк ккайи, мейвйир гъурзу хутIларин кьадар 2640 гектариина за гъапIну, яна 2021-пи йисан улупбарихьди тевиш, кьюб ражари артухъ гъабхьну.
Къайд апIуб лазим вуки, рес-публикайиъ мейвйир гьясил апIбаз Урусатдин гъулан мяишатдин министерствойин терефнаанра аьхю кюмек тувра.
«Мисал вуди гъадабгъиш, сабпи ражари вуди, хусуси вуйи федеральный проектдин дахилнаъди, картфар гьясил апIурайи мяишатар ва гьацира ачмиш вуйи хутIлариъ мейвйир гьясил апIурайидар гьюкуматдин терефнаан туврайи кюмекнан программайин иштиракчйир гъахьну. Проектдиъ улупнайи шараитариинди цирклиъ ляхин апIурайи хусуси мяишатарихьан, чпи ляхин хъанара ужуди ккабалгбан бадали, гьюкуматдин терефнаан вуйи кюмек гъадабгъуз шулу», – гъапнийи Шарип Шариповди.
Республикайиъ кивру тумар артмиш апIбан ляхин Дербент райондин Вавилово кIуру поселокдиъ айи Вариурусатдин набататчивалин институтдин филиалин Дагъустандин ахтармишар гъахру станцияйи гъабхура. Думу республикайиъ урзурайи культурйирин тумар артмиш апIурайи центр ву, ва республикайин бюджетдиан кюмек апIбаз лигну, станцияйи ккудубшу йисан 9,5 агъзур тоннайин тумар гьязур гъапIну. Мисалназ, 2020-пи йисан гьязур гъапIу тумарин кьадар 3 ражари цIибди вуйи (3,5 агъзур тонна).
«Дагъустандиз мейвйирин гьясиллувалиан варитIан конкуренция айиб, Ирандиан хурайи лап ухди хуркьрайи мейвйир ву. Му терефнаанра ляхин улихь апIбан бадали, ухьухь хайлин зегьмет зигура. Мисал вуди гъадабгъиш, магьа гьамусяаьт Дербент райондиъ редиска уч апIбиин зегьметкешар машгъул духьна. Хъа январин вазли душваъ пекиндин келем уч дапIну ккудубкIна. Саб гафниинди Дагъустандиъра сарун гъулан мяишатдин сурсатар, хъа асас вуди мейвйир кьюрд, хьад дарпиди гьясил апIура», –аьлава гъапIну Шарип Шариповди.
