Мейлан Нежефов
Ватандин Аьхю дяви ккудубкIну, цци 78 йис тамам гъабхьну. Амма гъира дявди ихь абйир-бабарин кIваз гъахи зийнар сагъ духьнадар. Дявдин учIврушин саки вари хизанарик кубкIну, ва шлин абайин, шлин адашдин, шлин жилирин, шлин чвуччвун, хъа шлин халуйин уьмур ужубсиб вахтна кьатI гъапIну.
Йиз макьала гьадму Ватандин Аьхю дявдин йисарин веледарин кIваин апIбариз бахш апIуз ккундузуз.
Санжа Атлуханова, 99 йис:
– КIваин илмийиз цIюхъюм хьадкан кьюрд гъапIу элгьет йигъ (ухьт алдабхьури). 22-пи июнди 1941-пи йисан сир-мясляаьтнаъ ва хушбахтвалиъ уьмур хъапIрайи ихь Совет уьлкейиин гитлерин чапхунчйир алархьнийи. Ватан уьбхюз сабхилди вари уьлке ликри гъудубжвну. Аьхюр-бицIир дарпиди, садпи йигъланмина хъюгъну, гъалибвал багахь апIбак гьарури чаан удукьру хусуси пай киври гъахьну. Гьаци узуна йиз аьхюну чи Мержанди, чпи-чпихъди талитнаъ учIвну, гьар йишванна йигъандин арайиъ шубудар гапар урхури гъахьунча. Дявдиъ чвйир, гъуландар, ватанагьлийир айиз кIури, саб дакьикьайикьан яваш дарди, йиз хилариинди варжариинди гапар, атIнар, бегьлийир гъурхунза. Гъизигу зегьметназ лигну гьюкуматдин терефнаан 10-15 медалиинди, саб чIвеъ гьюрматнан кагъзариинди лишанлура дапIназу. Гизаф ярхи апIидарза, халкь гьацира яснаъ а. Гъит жилиин ислягьвал ибшри, хъа халкьарин арайиъ дуствал аьсрариинди гъубзри.
Камилпаша Бегбалаев, 94 йис:
– Ихь райондиан Ватандин Аьхю дявдиз 1800-дилан зиина жигьилар гъушну. Гьадму кьадар зегьметкешар далуйиъ ляхнариина жалб дапIну гъахьну. Дявдин йисари узура йиз таярихъди, колхоздин хутIлариъ дяхнин кIулар уч апIури, намуслу зегьмет зигури гъахьнуза. Ватан уьбхюз гюллдихь мухур гьиву 1800 эскрарикан 1100-дихьна касар кьяляхъ гъафундар. 50-рилан зина чипкан саб хабар-этерра мялум дарди гъудургу эскрарин тарих ва кивну сикин дапIнайи архаин йишвар лап кьанди Ляхлаарин кьялан мектебдиъ тарихнан дарсар киври гъахьи мялим, шаир, ватанпервер, ТОКС-дин гъуллугъчи Керим Маллаевдин кюмекниинди мялум гъахьнийи. Женнет кьисмат апIричаз!
Магьа гъира гъаних душман ухь’ина алжагъура. Кьюр бай гъи Украинайиъ гъабхурайи хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ иштирак шулайиз. Аьхюдарин кIваъ рягьим ивну, дявйирин ккудубкIруб ибшри.
Гьюрматлу ватанагьлийир, ухь’ин жан илимбукьан гагьди, 1418 йигъан ихь Советарин Армияйи дявдин цIин ялавнаъ гъазанмиш гъапIу гъалибвал гьарган марцциди ихь фикриъ уьбхидихьа!
Ухьуз му алтIабгнайи укIу зав, аку жил, аба-баб, бай-риш, чIал, хал-руг, вари жюрейин ва бабатнан нази-ниъмат айи ширин дюн’я багъиш гъапIу абйир-бабар саб дакьикьайин арайиъкьан кIваълан гьархиш, Ватанди – чан руг, бабу чан никк гьялал дарапIур. ФужкIа кIваълан гьархидархьа, фукIа кIваълан гьапIидархьа! Дурариз бахш дапIнайи ядиграрар цIийи алаури, дурарин накьвар улиъ уьрхюри, гьарган марцци фикриъ ади, гьар сяаьтди, гьар дакьикьайиъ дурарин лайикьлу ччвурариз чухсагъул пидихьа. Гьамусди гъябгъюрайи хусуси метлеб айи дявдин гьяракатар аьхирихъна дуфну, ихь кьягьялар багъри ругариина хъадакну гъюри.
Макьалайин аьхириъ шаир, мялим ва эскер И. Шагьмардановдин гафар кIваин хуз ккундузуз:
КIваин илмийиз, илмийиз…
Ухьу гъибтнура ккун кIваин,
Сарун рякъ тутрувуз дявдиз,
Сарун дяви дархьуз жил’ин.
Ав, шаири гъапиганси, сарун дявдиз рякъ тутрувуз ухьуз кьувват ва мюгькам сагъ’вал туври! Насларихьан наслариз, аьсрариан аьсрариз тарихнан дарсар киври, му гъати дявйирикан ихь абйирин, чвйирин гафариан ебхьурашра, шиклариан, кинофильмйириан дявдин суратар рякъюрашра, аргъаж шулайи наслариз сарун дицдар пис йигъар кьисмат даришри.
