Мейлан Нежефов
Кючюрмиш шулайи деврин табасаран литературайин библиотекайиъ улихьна йигъари сабсан китабдиъ чан йишв гъибисну. Мектебдиъ бабан чIалнан дарсар киврайи мялим вуйивалиан узу му ляхниин кьадарсуз рази гъахьунза ва, китабдин суракьнаъ ади, дишла дидин автор Саади Ражабовдихъди танишра гъахьнийза. Йиз ва китабдин авторин арайиъ гъабхьи гаф-чIалнакан учвузра ктибтуз ккундузуз.
– Саади Дадашевич, китабдикан улхайиз, сифте яв уьмрикан ихь газатдин дустариз кидибт.
– Узу 1947-пи йисан 14-пи июлиъ Хив райондин Лика гъулаъ Ражабоварин аьхю хизандиъ бабкан гъахьунзу. Багъри гъулан ургуд йисандин мектеб ккудубкIбалан кьяляхъ Мягьячгъалайиъ тикилишдин техникумдик урхуз кучIвунза. 1965-пи йисан урхуб ккудубкIур Челябинск шагьриъ ерлешмиш дубхьнайи «Уралнефтегазстрой» трестдин сабпи нумрайин тикилишдин управлениейин устад-тикилишчиди ляхин апIуз хъюгъюнза. 1966-пи йисхъан 1969-пи йисазкьан Советарин армияйин Прибалтийский военный округдиъ ватан уьбхбан йиз буржи тамам гъапIунза. Армияйиан гъафир, багъри гъулаъ мектебдиъ ляхин апIуз хъюгънийза. Сифте пионервожатыйди, хъасин – бицIи классарин ва тарихдин дарсар кивру мялимди. Мидихъди сабси, узу заочно Кафари Осетияйин гьюкуматдин университетдин юридический факультетра ккудубкIнийза. Университетдихъан, 1977-пи йисан КПСС-дин райкомди Хив райондин ОВД-йин ляхниз гьаънийзу. Гьадушваъ, сифте тахсиркарвалин улихьишв бисру инспекторди, хъасин РОВД-йин начальникди, ОБХС-дин инспекторди ва РОВД-йин штабдин начальникди ляхин гъапIнийза. Пенсияйиз удучIвган, 2000-пи йисхъан 2010-пи йисазкьан райондин телевидениейин аьхюрди ва РОВД-йин ветеранарин тешкилатдин председателди лихури гъахьнийза.
– Маншаллагь, уьмрин аьхюну пай ватан уьбхбан гъуллугънаъ вафалувалиинди хъапIунва. Хъа литературайиз уву фици ва фти гъахнуш, гьаддиканра кьюб келима йипа.
– Литературайихьна вуйи гьиссар йиз дамарариъ набалугъ йисарихъанмина атIагнайидар ву. Гьелбетда, дурар йиз адашдихьан гъафидар ву. Адаш, Дадаш Ражабов, Ватандаш ва Ватандин Аьхю дявйирин иштиракчи вуйи. Гьаци дугъан ватанпервервалин бикIбан хатIнан лепе узукра кубкIну. Хъа гъи гьадму рякъюъ йиз шубар Феруза ва Жамиляра а. Узу табасаран, дагъустан ва урус шаирарин эсерар урхури аьхю гъахьунзу. Иллагьки лирический поэзияйиин юкIв алиб вуйиз. Армияйиъра «Ватандихъанди» кIуру газатдиъ мухбирди лихури гъахьунза. Китабаригъ, журналаригъ гьарган фу-вуш дудубгнайирси, абгури, урхури ва бикIури шулза. Урхуз кучIву вахтна литературайиан имтигьяндиъ Маяковскийдин шиърар ва дурарин анализ гъабхбан гьякьнаан вуйи билет ккабхънийзуз. Аьхю гафра дариз, лап тамам, китабдиан урхурайиганси, жаваб тувнийза. Китабарин улдукьу дуст вуза. Думу гьаци вуйиб адашди хулаъ ккебгъу библиотека ва гъи узу думу варжар’инди артухъ дапIнайи ва дурхнайи китабарира субут апIура. Хъа йиз шиърар дици саб артухъ саризра улупури гъахьундарза. Мидкан анжагъ хулаъ айидаризтIан мялум дайи.
– Сабпи шиир фици гъибикIуб вуш, кIваин илминав?
– ИкибаштIан. Сабпи шиир студент вахтна гъулаз гъябгъюрайи автобусдикан ктабгънийза. Кьамкьарихъди йиф айи, хъа машинар кIуруш зат адайи. Айибра ихь дерейизди гъюру саб автобустIан дайи. Гьаддиъра, райондин аьхю пай гъуларин агьалйир ади, жизбикьан йишв гъубздайи. Гьаму шиклиан дюзмиш гъабхьнийиз сабпи шиирра.
– Бизарвализ дилигди, гьамус ихь китаб фици арайиз гъафиб вуш ва дидиъ чап дапIнайи эсерарин гьякьнаанра кидибта, Саади Дадашевич.
– Гьамус удубчIву саб китабдиинди узу шаир вуза кIурадарза. Валлагьи, гьич хиялра дайиз китаб чапдиан удубчIвур пну. Шубарин гьунар гъабхьну. Гъи йиз сабпи китаб удубчIвру яшра дар сарун. Хъа поэзияйи, мюгьюббатдиси, чаз вари яшар табигъ апIура. Гьаци магьа йиз уьмриъра поэзия гъалиб гъабхьну. «Йиз багъри ватан» китабдиъ ватандикан, уьмрикан, дадайикан, мюгьюббатдикан, багъри табиаьтдикан, дустваликан, ихь халкьдин ва гьюкуматдин уьмриъ гъягъюрайи гьяракатарикан йиз фикрар ачухъ апIураза. Аьхю пай шиърариз кьувват кми-кмиди рякъру хайирлу нивкIари, жвув’ин улукьу гьядисйири ва гьацира гьарган кIваз хуш шлу ниъ хъатIабхьнайи багъри гъулан ругари тувну.
Умуд кивраза, йиз китабдира ихь литературайиъ чан хусуси йишв бисур пну.
– Сюгьбат гъабхбаз аферин, Саади Дадашевич. Ва ихь сюгьбатнан аьхириъ увуз мюгькам сагъ’вал ва хъана артухъ гьевес ккун апIураза.
Гьюрматлу дустар! Саади Ражабовдин ватанпервервалиинди ккадапIу уьмур гъи республикайин главайи ва РД-йин айтIан ляхнарин министерствойи «Гьюрматнан лишандиинди», РД-йин «Лайикьлу насигьятчи» ччвурниинди, Амет-хан Султандин ччвурнахъ хъайи «Жигьил насил ватандиз вафалуди тербияламиш апIбан ляхник пай кивбан» медалиинди лишанлу дапIна. Гьамусдизра дугъан гизаф макьалйир ва очеркар урус ва табасаран чIалариинди Урусатдин ва ихь республикайин газатариъ ва журналариъ чап дапIна.
