Гъийин макьалайиъ Хив райондин Атрик гъулкан бикIуз ккундузуз. Йиз сюгьбат му гъулаъ зегьметкеш хизандиъ аьхю ва ликриин гъахьи, ужудар аьгъювалариинди институт ккудубкIну, эвленмиш духьну, багъри гъулан мектебдиъ бицIи классариъ 20-йистIан артухъ вахтна мялимди ва директорди гъилиху Маллагъурбан Сеферовдихъди гъабхьнийиз.

 

– Маллагъурбан Шагьсинович, кьатI’иди, кьюб мяналу келимайиинди Атрик гъулкан ктибтувал ккун апIураза.

– Атрикарин гъул саб вахтна Хив райондин варитIан уткан ва нежбервал апIури зегьмет зигру агьалйир яшамиш шулайи гъул вуйи.

Гьам райондиъ, гьам республикайиъ фициб кюмек лазим гъабхьишра, кьудратлу ва кьувватлу хил гьачIабккуз гьарган гьязур вуйи, мухриъ гучIбаз табигъ ва мютIюгъ дару, намуслу юкIв айи касарин гъул вуйи. Гьаци вуйиб гьам Ватандин Аьхю дявдиъ, гьамсана Афгъандин, Чечендин, Чернобылин гъагъи гьядисйириъ иштирак гъахьи эскрарин кьадарнура субут апIура.

Табиаьтдин фуну терефназди вушра чIат-чIурдилан ул илбицган, мал-къарайин, пеэр-шюхъярин, гьяштйирин, гъазарин, марччар-ччиларин лижариз лигуру кIури, я ул хъубкьурдайи, ясана юкIв ктIабццурдайи. Гьадмукьан гьялал ва хайирлу зегьметниин инанмиш духьну лихурайи касарин гъул вуйи.

– Гьаз вуйи? Хъа гъи фу дубхьна?

– 2010-2015-пи йисари ич гъулаъ 25-30 хизан, бицIи классарин мектеб, баяр-шубариз аьгъювалар туври, мялимвал апIурайи миржир касра айи. Саб дупну, сарихъди сар, гъуллан алдаъдарси, ерли агьал-йир вари удучIвну гъушну. Гьяйифки, гъи ич гъулаъ яшамиш шули имбудар кьюб хизан, хъа багахь ерлешмиш дубхьнайи ХурсатIил гъулаъ – саб хизан ву .

– Яв фикриинди, гъулаъ мициб аьгьвалат гьаз арайиз гъафну?

– Ухьуз варидиз мялум вуйиганси, гъулариъ яшамиш шулайи агьалйирин кьадар йислан-йисаз цIиб шула. Жиниб фукIа адар, ухди-кьанди ич гъулан гьялра мици шлуб аьгъяйзуз. Фицики, гъул’ан жигьилар удучIвну гъягъюри, мектебдиъ урхурайидарин кьадар цIиб шулайи. Мектеб хъябкьган, узура кади ургур кас ляхнихьан гъахьнийчу. Гъулаъ сар духтирра айи, хъа яшамиш шулайдарин кьадар цIиб вуйивализ лигну, дугъан ляхинра хъябкьнийи ва Ургъа гъулан духтрик кибтIнийи. Гьелбетда, гьамусдин жигьилариз гъулариъ гъазанмиш апIуз ляхин адруган, дурар душваъ яшамиш шули гъузрадар. Дурариз, ихь абйириси мал-къара дюбхну, яна малдарвалин, нежбервалин мадарнахъди, абайизна бабаз гъюрайи пенсияйин кепкерихъди уьмур хъапIуз ккунди имдар. Узу дурарин аьйибра апIури адарза. Фицики думу вахтари гьацитIан мадар дайи. Хъа гъи саб хайлиндарихьан гъирагъдиъ мадар апIуз шула. Хизан гъулаъ, хъа чав наан-вуш гьарар-чIурариъ, гьюкуматдин лянариъ, ясана шофёрвал, тикилишчивал, мялимвал, духтирвал гъапIну кIури, дюз гъюрадар. Гьаддиз дурар чпин хал-хизанра хъади шагьрариъ яшамиш хьуз удучIвну гъягъюру.

– Гъул’ан удучIвну душнайидарикан гъулаз гьаци вахтназкьан гъюри шлур айин?

– Ав, икибаштIан, дурар гъул’ан удучIвну душнашра, йизси, дурарин хъана артухъдира гъулахъ юкIв хъими. Йисандин фаслариъ, гьавйириз лигну, кми-кмиди гъулаз гъюри, чпиз мянфяаьтлу чайран, афрарин укIар-кIажар, чвлинган чпин хуларихъ хъайи багъ-бахчайиъ яр-йимиш уч апIури, дурарин гъюб-гъягъюб ади шулу.

– Аьхиримжи вахтна гъулаъ ужувлахъинди дигиш’валар гъахьнийин?

– ЦIиб улихьнаси акв ва электроэнергия гужал апIру трансформатор дивнийи, гьарури хулаз шидра дизигна, гъулан агьалйирин кюмекниинди рякъра саб гьял рас дапIна. Яна, саб бязи гъулариъси дарди, бицIи гъул вушра, штун, аквнан, рякъюн саб артухъ читинвалар алахьури адарчуз, саб газ ктарди, имбуну шартIарихъди тяминди вуча. Гьелбетда, му ляхнариз кюмек туву гъулан жямяаьтдиз ва дурар кIули гъахбан асас гьевескрар вуйи Шагьмирза Мирзабеговдиз, Агъабег Агъабеговдиз, Ас-лан Темирхановдиз, Гьямид Рамазановдиз, Жабраил Рамазановдиз, Аьли Агъа-мирзаевдиз марцци кIваан чухсагъул пуз ккундузуз.

– Гъи Атрик гъулхьан гъирагъдилан гъафи касдиз фу улупуз ва фтиинди дамагъ апIуз шулу?

– Атрик гъулаъ саб хайлин тарихи йишвар а. Мисалназ, тюрк, аьраб чIалариинди дибикIнайи цалин ва накьварин гъванар, хьадан вахтнара кмиди миркк айи дюрхъ, ХурсатIил гъулан терефназди айи чIвурд, улихьдин штун рягъ гъира либхури ами ва хъана хайлин тарихи йишвар а. Анжагъ тамаши апIуз, илтIикIуз-хътIикIуз ккунди айидар халис инсанвалин шартIар ва лишнар кайи касартIан дар.

– Маллагъурбан Шагьсинович, узухъди сюгьбат апIбаз чухсагъул. Гъит, Атрик гъулан элугълийир кми-кмиди гъулаз гъюри, гъафидариз багъри ругариин, гъулаъ-хулаъ ктисуз амур апIри. Гъит, гъул цIийикIултIан сифте уву туву гъулан шиклин суратназ илтIибкIри ва авадан ибшри.